«Σκοτάδι κλειστοφοβικό. Τρόµος. Τα πόδια µου µέσα στην κόκκινη πηχτή επιφάνεια. Προσπαθούσα να τα µετακινήσω, να κολυµπήσω, να κινήσω τα άκρα µου µε γρήγορες βιαστικές κινήσεις, απεγνωσµένες. Βρισκόµουν στο ίδιο σηµείο ακριβώς, το κόκκινο υγρό ήταν πηχτό, ήταν αδύνατο να προχωρήσω. Βούλιαζα. Ήταν αδύνατο να αναπνεύσω, αδύνατο να ζήσω. Σ’ αυτόν τον πηχτό αιµάτινο ποταµό της ζωής µου το µόνο που µπορούσα να κάνω ήταν να βουλιάζω».
Αυτό είναι ένα μικρό μόνο απόσπασμα από το βιβλίο της Άντρη Αντωνίου «Φωτογραφίες σε μαύρο φόντο» που βραβεύτηκε πριν από λίγο καιρό με το Κρατικό Βραβείο Εφηβικής Λογοτεχνίας Κύπρου και επάξια. Ηρωίδα του βιβλίου είναι η Αμαλία που σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση μας παίρνει από το χέρι για να μας δείξει με σχεδόν καθηλωτικό τρόπο το τραυματικό αποτύπωμα της ζωής της. Η Αμαλία, δεν έχει ζήσει μια ονειρεμένη παιδική ηλικία. Οι γονείς της από μικρή κιόλας ηλικία θα χωρίσουν. Ο πατέρας της αλκοολικός, χωρίς κανένα ενδιαφέρον για την οικογένειά του και η μητέρα της, σχεδόν παραδομένη σε μια άδικη ζωή, προσπαθώντας να περισώσει οτιδήποτε δικό της, με στραμμένο το βλέμμα της μακριά από την κόρη της θα βρει καταφύγιο στην αγκαλιά και στο σπίτι ενός ξένου, ενός άλλου άντρα.
«Το νεαρό της ηλικίας της δεν της επέτρεπε το ασφαλές συμπέρασμα πως οι ζωές που αναθρέφονται περιτριγυρισμένες από γκρίζες βουλιαγμένες ψυχές δεν μπορούν παρά να οδηγήσουν και τη δική τους ζωή με μαθηματική ακρίβεια στην απόλυτη αθλιότητα».
Η Αμαλία τότε, ήταν μόλις οκτώ χρονών. Και ενώ η μητέρα της πιστεύει ότι κοντά σε αυτόν τον άντρα βρήκε τον παράδεισο, η κόρη της θα βυθιστεί στην κόλαση εξαιτίας του. Μια πολαρόιντ μηχανή και ο μικρός Ορφέας, το παιδί που κυνηγάει τα δικά του φαντάσματα, μέσα στο δικό του λαβύρινθο πόνου, είναι το μόνο παυσίπονο, και ελπίδα της. Με εκπληκτική μαεστρία χτίζει γέφυρες στον πόνο και στους φόβους των ανθρώπων.
«Με την πολαρόιντ τραβάω στιγμές που θα ήθελα να είναι δικές μου. Δεν είμαι καμία παράξενη απλώς η δική μου ζωή είναι κάπως σκατά και βρίσκω ανακουφιστικό να κλέβω κάτι από τις ζωές των άλλων».
Η Άντρη Αντωνίου με αριστοτεχνικό τρόπο, προσεγγίζει ένα άκρως ευαίσθητο θέμα, εκείνο της σεξουαλικής παιδικής κακοποίησης. Ο χρόνος με μια παραπλανητική ιδιότητα και τόλμη μας πηγαινοφέρνει στο παρελθόν και το παρόν και κυλάει σαν το νερό ανάμεσα σε λέξεις, σελίδες. Μπρος, πίσω, άλλοτε αργά και άλλοτε κοφτά και γρήγορα. Το γεγονός δεν μας αποκαλύπτεται από την αρχή και όταν γίνεται, οι λεπτομέρειες δεν έχουν πια καμία σημασία. Μόνο ανατριχιαστικά νοήματα, λέξεις που η αναπάντεχη ένωσή τους δημιουργεί συγκλονιστικές εικόνες τρόμου:
«Κόκκινα παντζούρια έσταζαν αίμα. Κάθε φορά που η μάνα μου έφευγε από το σπίτι, ο Χ. έμπαινε στο δωμάτιο και έκλεινε τα παντζούρια. Ποταμός αίματος έτρεχε από τα παντζούρια, πλημμύριζε το δωμάτιο και έφτανε στο ταβάνι. Εκείνα άνοιγαν βαθιά πληγή. Σκοτάδι. Κλειστοφοβικό. Τρόμος. Βούλιαζα. Ήταν αδύνατο να αναπνεύσω, αδύνατο να ζήσω».
Μας έχει οδηγήσει προσεκτικά εκεί που ήθελε, σε αυτό που ήθελε να υποψιαστούμε και η αποκάλυψή του δεν μας κάνει νικητές. Πρόκειται για ένα συγγραφικό της τέχνασμα για να τοποθετήσει πάνω του την αφήγησή της. Το γεγονός βαραίνει όσο το μέγεθος του τραύματος που έχει αφήσει. Και εκεί θα εστιάσει.
Ένα εξαιρετικό βιβλίο γραμμένο με ευαισθησία αλλά και στοργή. Πώς νιώθατε για την ηρωίδα που δημιουργήσατε; Η ιστορία της, ήταν αμέσως γνωστή ή σας αποκαλυπτόταν προοδευτικά;
Είμαι από τους συγγραφείς που δεν γνωρίζουν όλες τις λεπτομέρειες των χαρακτήρων που θα πρωταγωνιστήσουν στην ιστορία που γράφουν. Ούτε πώς ακριβώς θα εξελίξω την ιστορία μου γνωρίζω από την αρχή. Η ιδέα για το συγκεκριμένο βιβλίο υπήρχε για δύο περίπου χρόνια στο μυαλό μου και έγιναν μάλιστα κάποιες απόπειρες να μεταφερθεί στο χαρτί. Την έγραφα με άλλη πρωταγωνίστρια και διαφορετικό οικογενειακό περίγυρο. Ξαναδιαβάζοντας όμως μέχρι το σημείο που είχα φτάσει, ένιωθα πως η ιστορία δεν με έπειθε. Και εφόσον δεν έπειθε εμένα, πώς θα έπειθε τον αναγνώστη; Την παράτησα για λίγο, αβέβαιη αν θα κατάφερνα να τη συνεχίσω ποτέ. Μια μέρα ήρθε στο νου μου το κορίτσι που μετέπειτα ονόμασα Αμαλία να παίζει κυνηγητό στον κήπο με ένα μικρό αγόρι και να συζητάνε γύρω από τη λέξη θάνατος. Έπειτα φαντάστηκα το κορίτσι να περνά από την παλιά της γειτονιά και το σπίτι με τα κόκκινα παντζούρια που στοίχειωσε τη ζωή της. Αυτά τα στοιχεία κάπως έδεσαν μέσα στο μυαλό μου, με γοήτευσαν κι έγιναν αφορμή να βρω μια ροή που με βοήθησε να ολοκληρώσω σε βάθος χρόνου το βιβλίο.
Πώς προσεγγίσατε αλήθεια το θέμα αυτό; Προηγήθηκε έρευνα, μιλήσατε ίσως με ανθρώπους που το έχουν βιώσει;
Μου αρέσει να μελετώ μόνη μου βιβλία και άρθρα πάνω σε θέματα που προσπαθώ να κατανοήσω καλύτερα, ώστε να μπορώ να μπω στη θέση των πρωταγωνιστών κάθε ιστορίας που γράφω. Είναι κάτι που προτιμώ από το να συναντώ ειδικούς, γιατί δεν είμαι πολύ εξωστρεφές άτομο. Ακόμη αυτό μου δίνει τη δυνατότητα να μελετώ με τον ρυθμό που με βολεύει. Γράφοντας το «Φωτογραφίες σε μαύρο φόντο», μελέτησα άρθρα και βιβλία που είχαν να κάνουν με περιπτώσεις ατόμων που ως παιδιά είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά από άτομα οικεία προς αυτά. Με ενδιέφερε ιδιαίτερα να δω πώς το μετατραυματικό στρες και το ψυχικό τραύμα καθόρισε την πορεία της ζωής τους, αν κατάφεραν να βρουν τη λύτρωση και με ποιον τρόπο.
Εκτός από συγγραφέας είστε και δασκάλα. Έχετε αποκτήσει πιο ευαίσθητο βλέμμα τα τελευταία χρόνια για σημάδια κακοποίησης των μαθητών και μαθητριών σας; Πιστεύετε πως θα μπορούσατε να το αντιληφθείτε;
Είναι συχνές οι φορές που η συμπεριφορά ενός παιδιού μέσα στην τάξη ή κατά τη διάρκεια του διαλείμματος μπορεί να αποκλίνει από αυτό που αναμένουμε. Οι αιτίες μιας αποκλίνουσας συμπεριφοράς μπορεί να είναι τόσες πολλές που θεωρώ πως ο δάσκαλος δεν μπορεί με σιγουριά να καταλήξει σε βέβαιο συμπέρασμα-με εξαίρεση φυσικά την περίπτωση που αποτελέσει το πρόσωπο εμπιστοσύνης που επέλεξε το παιδί για να εκμυστηρευτεί την κακοποίηση που υφίσταται. Στην περίπτωση που υποπτευόμουν πως κάποιος μαθητής/μαθήτριά μου είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, θα ζητούσα άμεσα τη συνδρομή του/της εκπαιδευτικού ψυχολόγου που έχει υπό την αρμοδιότητά του/της το σχολείο, στο οποίο θα εργαζόμουν τη συγκεκριμένη περίοδο για να συνεργαστούμε και να καταλήξουμε μαζί σε πιο ασφαλή συμπεράσματα.
Οι φωτογραφίες της Αμαλίας θα γίνουν μικρές σανίδες έκφρασης και σωτηρίας της θα μπορούσαμε να πούμε. Και γενικά η Αμαλία μοιάζει με καλλιεργημένη ψυχή που αγαπάει τα βιβλία και τις τέχνες. Τι αλήθεια μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί που δεν υπάρχει δρόμος διαφυγής;
Ανέκαθεν πίστευα στη δύναμη της τέχνης. Οι τέχνες δίνουν νόημα στη ζωή μας και μας βοηθούν να εκφράζουμε τον εσωτερικό μας κόσμο. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις ανθρώπων που υποφέρουν από κάποιο ψυχικό τραύμα, η ενασχόληση με την τέχνη πιστεύω πως μπορεί να αποβεί σωτήρια. Στην αντίθετη περίπτωση, που κάποιο παιδί δεν βρει έναν υγιή δρόμο διαφυγής, αν δεν κάνει ψυχοθεραπεία σε σταθερή βάση, τότε υπάρχει πιθανότητα να εξελιχθεί σε έναν έφηβο και αργότερα σε έναν ενήλικα που θα υποφέρει από κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή, που ίσως στραφεί στις ουσίες για να ξεφεύγει από την πραγματικότητα και που μπορεί ακόμα να αποπειραθεί να βλάψει τον εαυτό του.
Μέσα από την εκπαιδευτική εμπειρία σας και την καθημερινή επαφή σας με τα παιδιά και τις οικογένειές τους, πού θα λέγατε ότι εντοπίζεται, αν υπάρχει, κάποιο γκρίζο σημείο που χρήζει φροντίδας αυτή την περίοδο;
Νομίζω πως το βασικό σε μια οικογένεια είναι να υπάρχουν ξεκάθαρα όρια, γιατί αυτό δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας στα παιδιά. Επίσης τα παιδιά είναι σημαντικό να έχουν διάφορες υπευθυνότητες μέσα στο σπίτι και να μην τα βρίσκουν όλα έτοιμα. Να βγαίνουν έξω στη φύση και να παίζουν πραγματικά παιχνίδια και όχι μόνο παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας μπροστά από τον υπολογιστή. Και όταν οι γονείς ή οι κηδεμόνες περνούν χρόνο με το παιδί να είναι πραγματικά εκεί, παρόντες με το σώμα και το πνεύμα τους∙ έτοιμοι να ακούσουν, να συμβουλεύσουν, να συμπαρασταθούν. Τα παιδιά είναι οι καθρέφτες των γονιών τους και η ανατροφή που θα δώσει ένας γονέας ή κηδεμόνας θα επηρεάσει το παιδί, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας, αλλά και όλης του της ζωής. Η παιδική μας ηλικία είναι, κατά τη γνώμη μου, ο πυρήνας της ύπαρξής μας.
–
