Ο Άγγελος Αμπάζογλου στο ελculture.gr

Ο Άγγελος Αμπάζογλου είναι ένας πολίτης του κόσμου με πατρίδα το ντοκιμαντέρ. Οι ταινίες του «μιλούν» ένα ιδίωμα προσωπικό: μια πολυπολιτισμική ματιά και μια ιδιάζουσα ακροβασία ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα. Συνάμα, όμως, το ιδίωμά του είναι και παγκόσμιο, καθώς περιγράφει με αγάπη ένα ‒συχνά βίαιο‒ ρέοντα κόσμο. Η τελευταία ταινία του Τα γλυκά όνειρα του Μουσταφά ταξίδεψε μέχρι την Μπερλινάλε και γέμισε τις αίθουσές της με άρωμα από φύλλο, βούτυρο και φιστίκι, όπως εκείνο που στοιχειώνει τα όνειρα του νεαρού μπακλαβατζή πρωταγωνιστή της. Χάρη στο αφιέρωμα στο έργο του που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του πρόσφατου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το ελληνικό κοινό είχε την ευκαιρία να γνωρίσει καλύτερα τον Ελληνογάλλο ντοκιμαντερίστα που διαβάζει Τεντέν και γυρίζει ταινίες πιο ελληνικές κι από τις ελληνικές. Αυτή την περίοδο βρίσκεται σε διαδικασία γυρισμάτων και προσπαθεί, σαν τον ήρωα του Ερζέ, να αποκαλύψει τους ενόχους. Το ελculture.gr συνάντησε τον Άγγελο Αμπάζογλου και μίλησε μαζί του για την τέχνη του ντοκιμαντέρ, κι όχι μόνο.

ελc: Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο, και συγκεκριμένα με το ντοκιμαντέρ;
Άγγελος Αμπάζογλου: Προέρχομαι από το θέατρο. Νέος ήμουν ηθοποιός. Τον κινηματογράφο τον γνώρισα αργότερα και γρήγορα με κέρδισε η ευελιξία και η αμεσότητά του. Ιδιαιτέρως στο ντοκιμαντέρ όπου ταχυδακτυλουργείς με την πραγματικότητα.

ελc: Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και την πραγματικότητα στην οποία αναφέρεστε; Πώς ακροβατείτε στο λεπτό σκοινί που συνδέει το cinéma vérité με τη μυθοπλασία;
Α.Α.: Είναι μια σχέση αυθεντικότητας. Όσο πιο τίμιος είσαι απέναντί της τόσο πιο πολύ σε ανταμείβει. Κάποιες φορές, βέβαια, πέφτεις, γιατί οι ακροβασίες μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας έχουν απρόβλεπτους κανόνες. Όπως ο αέρας για ένα σχοινοβάτη. Θέλει πολλή υπομονή. Ορισμένες φορές πρέπει να περιμένεις όλη μέρα την κατάλληλη στιγμή για να πλάσεις τον αυτοσχεδιασμό που σκέπτεσαι και να δεις μια σκηνή να πετυχαίνει. Δε γράφω διάλογους, γιατί δεν υπάρχει καμία περίπτωση ένας μη ηθοποιός να τους πει πειστικά. Αυτός ο τρόπος απαιτεί και πολύ αυθορμητισμό και πολλή ευελιξία από όλους. Αλλά είναι όμορφο όταν τα καταφέρνουμε, όπως στο Mustafa’s Sweet dreams.

ελc: Ποια είναι τα κριτήρια ώστε να μπορέσει ένα θέμα που σας κέντρισε το ενδιαφέρον να σας απασχολήσει και κινηματογραφικά; Υπάρχει ένα κοινό θεματικό νήμα που συνδέει τις ταινίες σας;
Α.Α.: Όχι, δεν υπάρχει ένα κοινό θεματικό νήμα. Υπάρχει μόνο μια μεγάλη ανησυχία που με εμποδίζει να ζω άνετα στον κόσμο. Κάνω ταινίες για να αισθανθώ πως ισορροπώ μέσα σ’ έναν κόσμο που μου ταιριάζει καλύτερα. Βγαίνει συχνά από τις ταινίες μου μια τρυφερότητα και μια ανθρωπιά, ακόμα και στις πιο μίζερες ή σκληρές καταστάσεις. Αυτό έχω να προσφέρω.

ελc: Έχετε αναφέρει ότι αφορμή για το ντοκιμαντέρ σας Βασίλης Ζαχάρωφ, ο Μυστηριώδης Έλληνας της Ευρώπης υπήρξε μια ιστορία του Τεντέν. Ποιο ρόλο παίζει ‒ή μπορεί να παίξει‒ η δημοφιλής κουλτούρα (π.χ., ταινίες, κόμιξ, τηλεοπτικές σειρές) στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και στη γνώση που έχουμε γι’ αυτήν;
Α.Α.: Θα έλεγα ότι αυτή η δημοφιλής κουλτούρα στην οποία αναφέρεστε θα μας βοηθούσε σημαντικά να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μας και τη ζωή μας εάν κι εφόσον διαφυλασσόταν η ποικιλία. Δυστυχώς, δεν είναι έτσι. Αυτή η κουλτούρα συρρικνώθηκε για διάφορους λόγους και δείχνει τα ίδια και τα ίδια. Το αποτέλεσμα είναι ότι δε μας βοηθά πια να καταλάβουμε τον κόσμο στον οποίον ζούμε, αλλά διαμορφώνει το βλέμμα μας κατά τέτοιον τρόπο ώστε να βλέπουμε τον κόσμο και να τον σκεφτόμαστε με μονόπλευρο τρόπο. Προωθεί την ιδέα πως η αλήθεια είναι μία σε στενούς ορίζοντες κι αυτό είναι πολύ στενάχωρο.

ελc: «Σε τελική ανάλυση, οι ταινίες γίνονται για να καταλαβαίνει κανείς τον εαυτό του, τις ρίζες του» έχετε δηλώσει. Πώς εμπλέκεται το κοινό σ’ αυτή τη διαδικασία; Πώς γίνεται κάτι τόσο προσωπικό, δημόσιο ή καθολικό;
Α.Α.: Άλλο το κίνητρο που σε προτρέπει να κάνεις μια ταινία και άλλο η ταινία η ίδια. Μπορεί να έκανα την τελευταία ταινία στην Τουρκία ψάχνοντας για τις ρίζες μου, η ιστορία όμως της ταινίας είναι αυτή ενός εφήβου που ψάχνει να πραγματοποιήσει τα όνειρά του.

ελc: Ντοκιμαντέρ κατόπιν παραγγελίας. Ποιες είναι οι δυσκολίες, πόσο αποκλίνετε από το αρχικό σας όραμα και ποιες είναι οι διαφορές στα εμπόδια που αντιμετωπίζετε από χώρα σε χώρα;
Α.Α.: Για την ακρίβεια, δεν είναι «κατόπιν παραγγελίας», γιατί εγώ προτείνω τη θεματολογία. Αλλά τελικά καταλήγει μια παραγγελία από τις διάφορες, και πολλές φορές, πιεστικές επεμβάσεις ορισμένων ανθρώπων της τηλεόρασης. Ευτυχώς δεν είναι πάντα έτσι. Εξαρτάται με ποιους δουλεύεις.

ελc: Για έναν άνθρωπο κοσμοπολίτη ποιο «εθνικό» βλέμμα ενεργοποιείται πρώτο μπροστά σε κάποιο ζήτημα και από τι εξαρτάται αυτό;
Α.Α.: Κανένα δεν ενεργοποιείται πρώτο. Είναι όλα μπερδεμένα. Βέβαια, όταν γυρνάω μια ταινία στην Ελλάδα, δεν μπορώ να ξεχάσω ότι γεννήθηκα Έλληνας. Αυτά που συμβαίνουν αυτή την εποχή στη χώρα μας με πληγώνουν σίγουρα περισσότερο απ’ ό,τι θα πλήγωναν ένα Γάλλο ή ένα Γερμανό.

ελc: Γιατί μια ταινία όπως το Καλημέρα, κύριε Μάρσαλ με θέμα την ανάγκη παροχής έξωθεν βοήθειας για την ανοικοδόμηση μιας κατεστραμμένης Ελλάδας είναι ξανά επίκαιρη; Είναι η ιστορία που επαναλαμβάνεται ή κάτι δεν πάει καλά με την περίπτωσή μας;
Α.Α.: Η ιστορία μοιάζει αρκετά μόνο που έχει δύο μεγάλες διάφορες από την εποχή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Η μία είναι πως αυτή τη φορά πέρα από τους ξένους και αρκετοί Έλληνες έβαλαν βαθιά το χεράκι τους για να καταστραφεί η χώρα. Και η άλλη είναι πως ακόμα περιμένουμε την αντίδραση των Ελλήνων. Απέναντι στην κατάσταση κι όλα ‒προς το παρόν βέβαια‒ παραμένουν χλιαρά και φοβισμένα.

ελc: Μπορεί η γλύκα ενός ονείρου να καλύψει και να υπερνικήσει την πίκρα της σύγχρονης ζωής;
Α.Α.: Η φαντασία που εμπεριέχουν τα όνειρα μπορεί να κινήσει βουνά. Είναι η βενζίνη της δημιουργικότητας και των εφευρέσεων. Κι όσο η φαντασία είναι ζωντανή, οι άνθρωποι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα.

ελc: Με τι ασχολείστε κινηματογραφικά αυτή την περίοδο;
Α.Α.: Με τα εγκλήματα και τις τιμωρίες. Θα ήθελα πολύ να καταλάβω γιατί θυσιάζονται αθώοι άνθρωποι. Άρχισα τα γυρίσματα στην εθνική μας γιορτή και θα τελειώσω ένα μεγάλο μέρος την ημέρα του Πάσχα, με την οποία κορυφώνεται η εβδομάδα των Παθών.