Άφησέ με να έρθω μαζί σου. Τι φεγγάρι απόψε!
Είναι καλό το φεγγάρι, – δε θα φαίνεται
που άσπρισαν τα μαλλιά μου. Το φεγγάρι
θα κάνει πάλι χρυσά τα μαλλιά μου. Δε θα καταλάβεις.
Άφησέ με να’ρθω μαζί σου.
Η Tεχνόπολη Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη παρουσιάζουν την έκθεση «Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς» με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μελίνας Μερκούρη, σε επιμέλεια του Νικόλαου Καλτσά. Μέσα σε τρεις ενότητες, σκιαγραφούνται η κινηματογραφική της πορεία, οι ερμηνείες της στο θέατρο αλλά και η αγωνιστική και κοινοβουλευτική της δράση.
Κατευθύνθηκα με αγωνία να μπω όσο πιο γρήγορα μπορώ στον χώρο της έκθεσης. Οι ήχοι από τα αποσπάσματα των ταινιών της, γνώριμα στο αυτί, στα μάτια και στην ψυχή, μου δημιούργησαν αμέσως αυτή τη γλυκιά ανυπομονησία. Καθώς εισέρχεσαι στον χώρο της έκθεσης, αμέσως η αίσθηση που αποπνέει ο εκθεσιακός χώρος, σε υποβάλει σε μια συνθήκη. Πληθώρα πληροφοριών που σε σταματάει αμέσως και σου ζητάει να πάρεις μια βαθιά ανάσα και να επικεντρωθείς στα επιμέρους εκθεσιακά αντικείμενα, οπτικοακουστικά υλικά αλλά και στην υπέροχη σκηνογραφία.
Αφίσες από τις κινηματογραφικές της επιτυχίες και αμέσως μια μεγάλη οθόνη με αποσπάσματα από τις γνωστές ταινίες της: « Ποτέ την Κυριακή», «Τοπκαπί» και η «Στέλλα». Αυτή της η ταινία, η βαθιά χαραγμένη στη ψυχή μου. Τόσο όμορφη και τόσο πηγαία ταλαντούχα. Αλλά και ταινίες όχι τόσο γνωστές που όμως της χάρισαν διεθνή αναγνώριση.
Και οι φωτογραφίες. Σε μεγέθυνση. Φωτογραφίες μαζί με μεγάλες προσωπικότητες που για εκείνη ήταν απλά φίλοι όπως οι: Άρθουρ Μίλερ, Κατρίν Ντενέβ, Ομάρ Σαρίφ, Ζαν Μορό, Μάνος Χατζιδάκις, Φεντερίκο Φελίνι. Φωτογραφίες που έχουν ως στόχο να μας δείξουν την αίγλη της Μελίνας και το πόσο σταρ υπήρξε.
Κι εκεί τοποθετημένο σκηνογραφικά άρτιο, το μπουντουάρ της. Τα προσωπικά της αντικείμενα τοποθετημένα έτσι ώστε να μας ταξιδέψουν έστω και λίγο στο δικό της χώρο. Εκεί που έβγαζε από πάνω της τη Μελίνα «σταρ» και γινόταν απλά, η Μελίνα μας… Το άρωμά της, το κραγιόν της, τα περίφημα τσιγάρα και μία σατέν ρόμπα. Η χτένα που περιποιούνταν τα ξανθά μαλλιά της. Το σήμα κατατεθέν της.
Και τα κοστούμια. Τι υπέροχη στιγμή. Τι μοναδική. Το φόρεμα από την ταινία «Στέλλα», σχεδιασμένο από τη Ντένη Βλαχιώτη. Πάνω σε ένα μικρό βάθρο. Κι άλλες φωτογραφίες, κι άλλες αφίσες. Και άλλα υπέροχα κοστούμια σαν αυτό το κόκκινο που φορούσε στο Φεστιβάλ Καννών, για την ερμηνεία της στο «Ποτέ την Κυριακή». Στις προθήκες, επιστολές με διθυράμβους για τη Μελίνα μας. Αλλά και η υποψηφιότητα της για Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου στο «Ποτέ την Κυριακή».
Στοιχείο συμπαθητικό που σε κάνει να σηκώνεις το βλέμμα ψηλά, είναι οι κρεμασμένες από το ταβάνι επιγραφές με φιλοφρονήσεις από διάσημα πρόσωπα που αφορούν στη Μελίνα. Όπως για παράδειγμα: «Σας αγαπώ πολύ, έχω δει δύο φορές το φιλμ σας Ποτέ την Κυριακή και με κάνατε ευτυχισμένη» Γκρέτα Γκάρμπο.
Στη συνέχεια προχωράμε στο θέατρο. Με ρόλους μυθικούς όπως η Κλυταιμνήστρα στην «Ορέστεια» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Κουν, αλλά και ρόλους ζωής ερμηνεύοντας Αριστοφάνη, Σαίξπηρ και άλλους μεγάλους θεατρικούς συγγραφείς. Σε μεγάλα θέατρα και θιάσους όπως αυτό της Κοτοπούλη, το Εθνικό και το Θέατρο Τέχνης.
Υπέροχα βίντεο που παίζουν. Κι εκεί αρχίζεις να μαγεύεσαι. Εκεί που ακούς το «Χάρτινο το φεγγαράκι». Γνώριμος ήχος που σε τοποθετεί εκεί ακριβώς που πρέπει, για να σου ξυπνήσει μνήμες και να επικαλεστεί το συναίσθημα του επισκέπτη. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό με τεράστιες θεατρικές φυσιογνωμίες κι εκείνη πάντοτε το επίκεντρο της εικόνας. Και τα κοστούμια. Πάλι τα κοστούμια. Το μαύρο κοστούμι του Γιώργου Ανεμογιάννη για το έργο του Μάξγουελ Αντερσον «Η Άννα των χιλίων ημερών» που ανέβηκε το 1950 σε μετάφραση και σκηνοθεσία Δημήτρη Μυράτ. Ή το άλλο της Ντένης Βαχλιώτη για την παράσταση «Ωραία Ελένη». Υπέροχα φωτισμένα και μυσταγωγικά τοποθετημένα.
Και προχωράς… ενώ γρήγορα συνειδητοποιείς ότι βρίσκεσαι στην ενότητα της πολιτικής της καριέρας. Σταθμοί της πολιτικής της υπόστασης, το έργο που τόσο αγάπησε, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και φυσικά τα Γλυπτά του Παρθενώνα και το όνειρο που έγινε διεκδίκηση.
«Οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες ήταν μια ιδέα ελληνική. Κάνει τους εργάτες της τέχνης να έρθουν κοντά και να γίνουν μια μεγάλη δύναμη ειρήνης», «Τα μάρμαρα θα έρθουν ξανά στην Ελλάδα», τα λόγια της Μελίνας Μερκούρη.
Και το φόρεμα σύμβολο, αυτό που φορούσε στις συγκεντρώσεις κατά της δικτατορίας εκείνο το κόκκινο φόρεμα (στην έκθεση παρουσιάζεται το αντίγραφο του). Στις προθήκες οι επιστολές από τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον αγαπημένο της Ζυλ Ντασέν.
Πλησιάζοντας προς το τέλος της έκθεσης, το γέλιο της, συγκινητικό ακουστικό υλικό, πρωτοσέλιδα κρεμασμένα στους τοίχους, ένα “mural” μιας ζωής. Μιας ζωής πολυτάραχης, γεμάτης σπουδαίες στιγμές, χαραγμένες στην ιστορία, μιας γυναίκας σύμβολο.
Στην έκθεση παρουσιάζεται πλούσιο φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, 13 κοστούμια από θεατρικές παραστάσεις και ταινίες, 25 αφίσες από τις κινηματογραφικές της επιτυχίες, 37 φωτογραφίες της με μεγάλες διεθνείς προσωπικότητες, πρωτότυπα σενάρια με ιδιόχειρες σημειώσεις της, 6 ανέκδοτες επιστολές, προσωπικά της είδη, το καμαρίνι της αλλά και αντικείμενα που είχε μαζί της στο τελευταίο ταξίδι της στη Νέα Υόρκη.
Μια έκθεση που αν και μου έλειψε η προσέγγιση της Μελίνας ως γυναίκα, εκτός από την προσέγγιση της Μερκούρη στον κινηματογράφο, το θέατρο και την πολιτική, με άγγιξε. Με συνεπήρε. Σπρώχνοντας την πόρτα της εξόδου ευχόμουν να είχε λίγο ακόμα. Περπατώντας προς την έξοδο από την Τεχνόπολη χαμογελούσα. Ήταν μια έκθεση με μεράκι και αγάπη. Αγάπη για αυτήν τη φυσιογνωμία που όπως μας λέει ή παροτρύνει ο τίτλος της έκθεσης να τη θυμόμαστε και να την αγαπάμε. Μα πώς να μην την θυμόμαστε και πώς να μη την αγαπάμε. Θα είναι για πάντοτε η Μελίνα μας…
Η γυναίκα Μελίνα
«Δεν ζηλεύω τίποτα το ανδρικό. Το θαυμάζω πολλές φορές αλλά δεν θα άλλαζα με τίποτα το δικαίωμα να είμαι γυναίκα», έλεγε. «Και ζήλεψα πολύ και ερωτεύτηκα πολύ και με ερωτεύτηκαν πολύ και θύμωσα πολύ και παίδεψα και με παίδεψαν και εκδικήθηκα και με εκδικήθηκαν».
«Oι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου ήταν όταν έπεσε η χούντα, την πρώτη φορά που έκανα έρωτα και την πρώτη φορά που έφαγα κρέμα καραμελέ».
Σε μια ομιλία το 1982 για την Ημέρα της Γυναίκας η Μελίνα έλεγε:
«Ετσι θα αλλάξουν και τα μυαλά της γυναίκας, γιατί κι αυτή έχει εσωτερικεύσει τη φαλλοκρατική ιδεολογία της δήθεν δικής της μειονεξίας και της δήθεν ανωτερότητας του άντρα και γιατί πολλές φορές η υποταγή τη βολεύει να λύνει τα προβλήματα μέσω του άντρα (…) Η ελευθερία είναι το ζητούμενο αλλά η ελευθερία δεν χαρίζεται ποτέ. Κερδίζεται. Κι εκείνος που θα πρέπει να την κερδίσει και θα την κερδίσει είναι η γυναίκα».
Ήταν μια ηλιαχτίδα ελπίδας σε έναν κόσμο που ήταν σε στιγμές πολύ λίγος για εκείνη. Εκείνη… Ήταν ταυτόχρονα και η νεράιδα αλλά και το παλικάρι. Ο ορισμός της απόλυτης κομψότητας και ταυτόχρονα το ατίθασο κορίτσι που δεν διστάζει να γεμίσει “λάσπες” παίζοντας μπάλα με τα παιδιά της γειτονιάς… Τα δικά της παιδιά.. Αυτά του Πειραιά…
Εκπάγλου καλλονής.. Μια ομορφιά που ακτινοβολούσε όχι μόνο από τα φυσικά της χαρακτηριστικά αλλά κυρίως μέσα από τα βάθη της ψυχή της. Γιατί η Μελίνα ήταν φως. Μαχήτρια μέχρι το τέλος. Το κορίτσι της διπλανής πόρτας και ταυτόχρονα γυναίκα πρότυπο. Πρότυπο κυρίως για σήμερα που όλα είναι ρευστά κι εξετάζονται με το μικροσκόπιο. Ήταν κάτι περισσότερο από σταρ.
Ήταν μια γυναίκα ελεύθερη, με τεράστια εσωτερική δύναμη, πάθος, θάρρος, θράσος και ψυχή. Ήταν μια γυναίκα που αγαπούσε τις γυναίκες και πάλευε για τα δικαιώματα τους. Γιατί η Μελίνα ήταν σύμβολο. Ήταν, είναι και θα είναι φως.
