Μια ανοιχτή επιστολή υπογράφουν 566 επαγγελματίες του κινηματογράφου με αφορμή τις αντιδράσεις στις τελευταίες εγκρίσεις του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.
Ακολουθεί η ανοιχτή επιστολή:
«Το τελευταίο διάστημα κάποιοι κινηματογραφιστές, επικαλούμενοι τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη – θέλουμε να ελπίζουμε από άγνοια για τις διαδικασίες και τη νομιμότητα τους – επιχειρούν μια συκοφαντική και απολύτως άδικη επίθεση προς τους συναδέλφους τους αλλά και προς τον βασικό φορέα χρηματοδότησης των ελληνικών ταινιών, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ).
Αφορμή στάθηκε η ανακοίνωση των τελευταίων εγκρίσεων σχεδίων ταινιών (30/3/2021 και 28/4/2021), σχεδίων που η αξιολόγηση τους εκκρεμούσε έως και 2,5 χρόνια, και συγκεκριμένα η έγκριση σχεδίων 4 δημιουργών που οι ίδιοι ήταν και στη δεξαμενή των αναγνωστών και που εσφαλμένα και ψευδώς κατηγορούνται ότι ήταν κριτές και κρινόμενοι ταυτόχρονα.
Αυτή η απόπειρα διχασμού και απαξίωσης έφτασε έως το σημείο 3 σκηνοθέτες, που τα πρότζεκτ τους απορρίφθηκαν, να κάνουν αίτηση λήψης ασφαλιστικών μέτρων κατά του ΕΚΚ, ζητώντας την προσωρινή αναστολή εκτέλεσης αποφάσεων και εκταμιεύσεων που σχετίζονται με όλες τις παραπάνω εγκρίσεις, γεγονός που κινδυνεύει να φέρει την κινηματογραφική κοινότητα και πάλι σε αδιέξοδο, αφού σε περίπτωση που το αίτημα τους γίνει δεκτό θα μπλοκαριστούν και τα 80 σχέδια που εγκρίθηκαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2021, ενώ κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι η συνέχεια του Οργανισμού.
Για να φωτίσουμε τα αληθινά γεγονότα δυστυχώς θα χρειαστεί να είμαστε ιδιαίτερα αναλυτικοί. Φυσικά οποιοσδήποτε μπορεί να διασταυρώσει τα παρακάτω τόσο με τη διοίκηση του ΕΚΚ, όσο και με τους ίδιους τους αναγνώστες:
α) Η λίστα των αναγνωστών είχε ανακοινωθεί στην ιστοσελίδα και τα κοινωνικά δίκτυα του ΕΚΚ από τις 14/1/2021, με την επισήμανση πως «Είναι συνειδητή η επιλογή και αναγνωστών που είναι ενεργά μέλη στην κινηματογραφική κοινότητα, αλλά σαφώς σε καμία περίπτωση δε θα κρίνουν προτάσεις συνυποψηφίων τους σε προγράμματα που έχουν και οι ίδιοι εκκρεμή αίτηση ή ενεργή προέγκριση». Ήταν δηλαδή ήδη ανακοινωμένο πως στους αναγνώστες περιλαμβάνονται και δημιουργοί που εκκρεμεί η αξιολόγηση και δικών τους σχεδίων, αλλά που σε καμία περίπτωση οι ίδιοι δε θα αξιολογήσουν προτάσεις κατατεθειμένες στα προγράμματα που εκκρεμεί και η δική τους πρόταση. Αν και η ανακοίνωση ήταν σαφής, καμία αρνητική αντίδραση δεν υπήρξε τότε. Αντιθέτως οι αντιδράσεις ήταν μόνο θετικές για την επιλογή των αναγνωστών. Οι αρνητικές αντιδράσεις ξεκίνησαν όταν ανακοινώθηκαν οι εγκρίσεις του Απριλίου, οι δεύτερες στη σειρά που είχαν ακολουθήσει την ίδια διαδικασία αξιολόγησης.
β) Κανένας αναγνώστης δεν αξιολόγησε πρόταση κατατεθειμένη σε πρόγραμμα που είχε και ο ίδιος πρόταση. Δηλαδή αν κάποιος αναγνώστης είχε πρόταση στο πρόγραμμα παραγωγής μεγάλου μήκους ταινιών, αξιολόγησε προτάσεις στο πρόγραμμα παραγωγής μικρού μήκους ταινιών κ.ο.κ.
γ) Όλοι οι αναγνώστες υπέγραψαν ιδιωτικά συμφωνητικά με το ΕΚΚ, σύμφωνα με τα οποία δεσμεύτηκαν ως προς την τήρηση συγκεκριμένων και αυστηρών κωδίκων δεοντολογίας που αφορούσαν ασυμβίβαστα.
δ) Οι αναγνώστες λειτούργησαν μεμονωμένα και δεν αποτέλεσαν μέλη μιας επιτροπής. Δεν συναντήθηκαν μεταξύ τους, δεν συζήτησαν, δεν αντάλλαξαν απόψεις, δεν επηρέασαν ο ένας τον άλλο, δεν συναλλάχθηκαν, δεν γνώριζαν καν ποιοι ήταν οι υπόλοιποι που αξιολόγησαν τα ίδια πρότζεκτ με αυτούς. Ο καθένας τους διάβασε τους φακέλους που του στάλθηκαν, τους αξιολόγησε και έστειλε την αξιολόγηση του στο ΕΚΚ, χωρίς περαιτέρω συζητήσεις και ενέργειες. Οι αξιολογήσεις αυτές στάλθηκαν γραπτά σε όλους όσους είχαν πρόταση, είτε αυτή εγκρίθηκε είτε αυτή απορρίφθηκε. Οι αξιολογήσεις στάλθηκαν ανώνυμα, ώστε να προστατευτούν οι αξιολογητές από πιθανές αντιδράσεις δυσαρέσκειας, παρεμβάσεις κλπ, πρακτική που ακολουθείται σε όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδοτήσεων.
ε) Ο ρόλος των αναγνωστών ήταν μόνο γνωμοδοτικός με βάση συγκεκριμένα κριτήρια και μόνο για τον καλλιτεχνικό φάκελο μιας πρότασης, και δεν αποφάσισαν για τις εγκρίσεις (η απόφαση ανήκει στα όργανα της διοίκησης τα οποία είναι και τα μόνα που είχαν πρόσβαση στους οικονομικούς φακέλους των προτάσεων, τα στοιχεία των οποίων προφανώς και στην τελική απόφαση συνεκτιμήθηκαν).
στ) Παρόμοια πρακτική (αξιολογητές ενός προγράμματος χρηματοδότησης να έχουν και οι ίδιοι πρόταση σε άλλο πρόγραμμα) είχε εφαρμοστεί ξανά και στο πρόσφατο παρελθόν. Συγκεκριμένα στις 24.7.2018 το τότε ΔΣ του ΕΚΚ είχε ανακοινώσει τη συγκρότηση δύο επιπλέον επιτροπών αξιολόγησης προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο συσσωρευμένος όγκος προτάσεων (συσσώρευση που είχε επέλθει από έναν συνδυασμό έλλειψης πόρων και διοικητικής αστάθειας). Ανάμεσα στους αξιολογητές υπήρχαν δημιουργοί που είχαν και οι ίδιοι σχέδιο προς αξιολόγηση, σε άλλο φυσικά πρόγραμμα από αυτό που είχαν αναλάβει να αξιολογήσουν, κάτι που οποιοσδήποτε μπορεί να διασταυρώσει με το ΕΚΚ. Η μόνη διαφορά ήταν πως τότε οι αξιολογητές ήταν μέλη επιτροπών (με δυνατότητα συζήτησης, ανταλλαγής απόψεων κλπ), ενώ στην τωρινή επιλογή της η νυν διοίκηση του ΕΚΚ προτίμησε την επιλογή των μεμονωμένων αναγνωστών που η αξιολόγηση τους δεν δύναται να επηρεασθεί και αλλάξει μετά από συζήτηση με τους υπόλοιπους αξιολογητές, μια και δεν προβλέπεται παρόμοια διαδικασία. Στην προ 3 ετών επιλογή του τότε ΔΣ να συμπεριλάβει αξιολογητές που είχαν και οι ίδιοι προτάσεις προς αξιολόγηση (σε άλλα προγράμματα) δεν υπήρξε καμία αντίδραση από κανέναν κινηματογραφιστή, ούτε ποτέ οι εγκρίσεις αμφισβητήθηκαν.
ζ) Επιπλέον κάποιες εγκρίσεις σχεδίων, που είχαν αξιολογηθεί από τις επιτροπές που συγκροτήθηκαν προ 3ετίας, δεν ανακοινώθηκαν στην ώρα τους, αλλά έμειναν για καιρό στο συρτάρι των τότε διοικήσεων. Έτσι κάποιες από αυτές ανακοινώθηκαν έως και 1 χρόνο μετά την αξιολόγηση των σχεδίων, και ενώ τα μέλη του ΔΣ είχαν αλλάξει και οι επιτροπές δεν ήταν πια ενεργές. Για πρώτη φορά η παρούσα διοίκηση τήρησε τα χρονοδιαγράμματα, οπότε και δεν υπήρχε διαφορά φάσης αξιολογήσεων και ανακοινώσεων εγκρίσεων και άρα το γεγονός πως κάποιοι αξιολογητές είχαν και οι ίδιοι πρόταση σε κάποιο άλλο πρόγραμμα, έγινε αντιληπτό (κανείς άλλωστε δεν αποπειράθηκε να το κρύψει μια και ήταν συνειδητή και νόμιμη επιλογή που είχε ανακοινωθεί).
η) Οι επιτροπές που ανακοινώθηκαν στις 24.7.2018 παύθηκαν τον Μάιο του 2019 από το ΔΣ που διορίστηκε τον Μάρτιο του 2019, μια και αυτό διαφώνησε με το γεγονός πως κάποια από τα μέλη των επιτροπών είχαν πρόταση σε άλλο πρόγραμμα και έλαβε απόφαση πως στο εξής (και μέχρι προφανώς αυτή η απόφαση να αλλάξει, μια και επρόκειτο για μια απλή απόφαση ΔΣ και όχι για μέρος κανονισμού ή καταστατικού ή νόμου) οι αξιολογητές δεν επιτρέπεται να έχουν πρόταση σε κανένα πρόγραμμα αξιολόγησης. Το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης ήταν πως, για όσους μήνες διήρκησε, δεν διαβάστηκε ούτε σελίδα από τα σχέδια που ήταν ήδη συσσωρευμένα στους σέρβερ του ΕΚΚ και που συνέχισαν φυσικά να συσσωρεύονται. Από τον Μάιο του 2019 μέχρι και τον Νοέμβριο του 2020, οπότε και η τωρινή διοίκηση κατάργησε την απόφαση του ΔΣ του Μάϊου 2019, και συνειδητά αποφάσισε να συμβληθεί και με αξιολογητές που πιθανά να έχουν και οι ίδιοι πρόταση σε άλλο πρόγραμμα από αυτό που θα αξιολογήσουν (κάτι που όπως παρατηρούμε παραπάνω είχε ξανασυμβεί), η αξιολόγηση των σχεδίων δεν είχε προχωρήσει στο ελάχιστο. Αναρωτιόμαστε αν η απόφαση του τότε ΔΣ τον Μάιο του 2019 περί παύσης των επιτροπών και τήρησης ασυμβιβάστων που θα αφορούσαν ανεξαιρέτως όλα τα προγράμματα χρηματοδότησης και όχι μόνο το πρόγραμμα στο οποίο οι αξιολογητές είχαν πιθανά πρόταση, έπαιξε ρόλο στο ότι για ένα τόσο μεγάλο διάστημα δεν αξιολογήθηκε ούτε μία σελίδα ενός σχεδίου. Σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε πως η συσσώρευση των πρότζεκτ έφτασε τον αριθμό των 377 και αφορούσε 7 διαφορετικά προγράμματα χρηματοδότησης, και πολλές διαφορετικές περιόδους κρίσης. Αν αναλογιστούμε πως σε κάθε πρότζεκτ υπάρχουν αρκετοί άμεσα εμπλεκόμενοι (σεναριογράφοι, σκηνοθέτες και παραγωγοί που είναι προαπαιτούμενο να υπάρχουν, αλλά και καλλιτεχνικοί συντελεστές και ηθοποιοί που πολλές φορές προστίθενται προαιρετικά σε μία πρόταση), και παράλληλα αναλογιστούμε την αριθμητική δυναμική του εγχώριου κινηματογραφικού τομέα, θα αντιληφθούμε πως δεν θα μπορούσε να εξασφαλιστεί ικανός αριθμός κινηματογραφιστών-αναγνωστών για να διαβάσει και να αξιολογήσει έγκαιρα τόσα πολλά πρότζεκτ, ενώ την ίδια στιγμή τόσο οι ίδιοι οι αναγνώστες όσο και οι συνεργάτες και συγγενείς τους να μην έχουν καμία εμπλοκή σε κανένα πρότζεκτ κανενός προγράμματος.
θ) Το αμέσως προηγούμενο από το τωρινό ΔΣ, τον Σεπτέμβριο του 2020 κατάρτησε μια λίστα αναγνωστών για το ειδικό συμπληρωματικό πρόγραμμα covid. Σε αυτή τη λίστα εμπεριέχονται και αναγνώστες που παράλληλα είχαν προτάσεις στα κυρίως προγράμματα του ΕΚΚ, κάτι που φυσικά μπορεί να διασταυρώσει ο οποιοσδήποτε με το ΕΚΚ. Αναρωτιόμαστε τι το διαφορετικό έχει το να είσαι αναγνώστης στο ειδικό συμπληρωματικό πρόγραμμα και να έχεις σχέδιο σε ένα από τα 7 κυρίως προγράμματα του ΕΚΚ, από το να είσαι αναγνώστης σε ένα από τα 7 κυρίως προγράμματα του ΕΚΚ και να έχεις σχέδιο σε ένα από τα υπόλοιπα 6; Γιατί τότε δεν αντέδρασε κανείς και γιατί τώρα αντιδρούν ακόμη και μέλη εκείνου του ΔΣ, ενώ στην ουσία εφάρμοσαν και αυτοί ακριβώς την ίδια πρακτική που τώρα καταγγέλλουν;
ι) Ειπώθηκε πως σε περίπτωση που ένας αναγνώστης έχει και δικό του σχέδιο σε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης (διαφορετικό από αυτό που αξιολογεί σαν αναγνώστης), η σύναψη ιδιωτικού συμφωνητικού με το ΕΚΚ, τον φέρνει σε προνομιακή θέση σε σχέση με τους υπόλοιπους υποψήφιους. Αν υποθέσουμε πως αυτή η προνομιακή θέση ισχύει, πότε αυτή παύει να υφίσταται; Την επόμενη μέρα της λήξης της θητείας του ως αναγνώστη; Αν ο δημιουργός ήταν αναγνώστης μέχρι και πριν ένα μήνα από την κατάθεση του πρότζεκτ του, ισχύει ή όχι η προνομιακή αυτή θέση; Ή μήπως προτείνεται να μπουν και χρονικοί περιορισμοί σχετικά με το διάστημα που θα πρέπει να περάσει μετά τη λήξη της θητείας ενός αναγνώστη για να μπορεί να καταθέσει δικό του πρότζεκτ; Και τελικά το βασικό ερώτημα είναι ποιοι θέλουμε να αξιολογούν τα σχέδια μας; Κινηματογραφιστές που διατηρούν την κινηματογραφική τους ιδιότητα ή εικαστικοί, λογοτέχνες και κινηματογραφιστές που δεν ασκούν πια την επαγγελματική τους δραστηριότητα;
κ) Ειπώθηκε επίσης πως κάποιοι παραγωγοί πήραν ένα μεγάλο μερίδιο των χρηματοδοτήσεων. Να σημειωθεί εδώ πως τα χρήματα δεν τα παίρνουν οι παραγωγοί, αλλά τα σχέδια και μάλιστα συχνά τα σχέδια αλλάζουν παραγωγούς με αποτέλεσμα ένα σχέδιο να έχει εγκριθεί με έναν παραγωγό και να καταλήγει να πραγματοποιείται με έναν άλλο. Τα χρήματα του ΕΚΚ προστίθενται στις υπόλοιπες χρηματοδοτήσεις που βρίσκει ο παραγωγός για μια συγκεκριμένη ταινία και όλα διατίθενται στο να γίνει αυτή η ταινία, να πληρωθούν οι συνεργάτες, οι καλλιτεχνικοί συντελεστές, οι ηθοποιοί, ο σκηνοθέτης, τα σκηνικά και τα κοστούμια, οι ασφαλιστικές εισφορές και οι φόροι, το catering, οι βενζίνες και οι μεταφορές, τα εργαστήρια της εικόνας και του ήχου και όλες οι υπόλοιπες διαφορετικές ανάγκες της κάθε ταινίας. Φυσικά και αμείβεται και ο παραγωγός για την εργασία του, και φυσικά πολλές φορές και αυτός, όπως και ο σκηνοθέτης, αναγκάζεται να κεφαλαιοποιήσει μέρος της αμοιβής του, προκειμένου να καλυφθούν οι καλλιτεχνικές ανάγκες μιας ταινίας.
λ) Ειπώθηκε τέλος πως η διοίκηση του ΕΚΚ ευνοεί τους παραγωγούς έναντι των σκηνοθετών. Όμως ο νέος χρηματοδοτικός κανονισμός για πρώτη φορά δίνει τη δυνατότητα στους σκηνοθέτες να έχουν παραπάνω από μία πρόταση στο σύνολο των χρηματοδοτικών προγραμμάτων, αρκεί να μην αφορούν το ίδιο πρόγραμμα και να είναι σε διαφορετικά στάδια έγκρισης, ενώ παράλληλα για πρώτη φορά θέτει περιορισμούς στον αριθμό των πρότζεκτ που μπορεί να διαχειρίζεται ένας παραγωγός. Η παραπάνω απόφαση πάρθηκε ακριβώς για να έχουν οι σκηνοθέτες περισσότερες δυνατότητες χρηματοδότησης και ταυτόχρονα για να υπάρχει και θεσμοθετημένα η ανάγκη μεγαλύτερου πλουραλισμού στην επιλογή παραγωγού από τους σκηνοθέτες. Ας μην ξεχνάμε πως ο αριθμός των σκηνοθετών είναι δυσανάλογα πολύ μεγαλύτερος από αυτόν των παραγωγών και πως το σύστημα παραγωγής των ταινιών έχει πανευρωπαϊκά καταστεί πολύ πιο πολύπλοκο και ανταγωνιστικό από ότι ήταν στο παρελθόν (συμπαραγωγές, ευρωπαϊκά προγράμματα κλπ), ενώ το ΕΚΚ δεν χρηματοδοτεί εξολοκλήρου μία ταινία. Ο παραγωγός της πρέπει να βρει χρήματα και από άλλες πηγές από το εσωτερικό και το εξωτερικό. Όταν αυτό δεν γίνεται εφικτό, τα σχέδια παγώνουν και δεν πραγματοποιούνται, δεσμεύοντας μάλιστα για ένα μεγάλο διάστημα τα χρήματα του ΕΚΚ, που δεν μπορούν να διατεθούν σε άλλα σχέδια.
Καταλήγοντας θα θέλαμε να εκφράσουμε την πίστη μας πως το ΕΚΚ οφείλει να έχει ανοιχτές τις πόρτες του σε όλους τους δημιουργούς όλων των κινηματογραφικών τάσεων και γενεών, αλλά οφείλει και να εξετάζει τα συγκεκριμένα σχέδια που του κατατίθενται και όχι να χρηματοδοτεί τυφλά έναν δημιουργό μόνο λόγω του προηγούμενου έργου του. Δεν χρηματοδοτούνται άλλωστε οι σκηνοθέτες ή οι παραγωγοί, αλλά τα συγκεκριμένα σχέδια. Το ότι το τελευταίο διάστημα νέοι σκηνοθέτες, χωρίς εκτενές προηγούμενο έργο, μπορούν να κάνουν τις πρώτες μεγάλου μήκους ταινίες τους και με τη χρηματοδότηση του ΕΚΚ, και όχι μόνο με δανεικά από τους συγγενείς τους και με βοήθεια από τους φίλους τους, όπως αναγκαστικά έκαναν πολλοί από τους σκηνοθέτες προηγούμενων γενεών, μόνο ελπιδοφόρο μπορεί να είναι και είναι κάτι που το χαιρετίζουμε όλοι.
Είναι πιθανό το νέο σύστημα αξιολόγησης που ακολούθησε το ΕΚΚ, ως ένα σύστημα που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε αυτή την έκταση και για έναν τόσο μεγάλο αριθμό πρότζεκτ, να επιδέχεται βελτιώσεις, βελτιώσεις που είμαστε σίγουροι πως και ο ίδιος ο οργανισμός θα φροντίσει να γίνουν, αλλά και που εμείς ως κοινότητα μπορούμε να προτείνουμε στο πλαίσιο ενός γόνιμου διαλόγου. Για πρώτη φορά, μετά από 2,5 χρόνια απραξίας, το ΕΚΚ είναι σε θέση να δώσει απαντήσεις εντός 4μήνου. Ας μην διχαστούμε τώρα και ας μην πάμε τις διαδικασίες πάλι πίσω.
Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι ο τρόπος που το ΕΚΚ αξιολογεί τα σχέδια που του κατατίθενται, αλλά πως η Ελληνική Πολιτεία δεν στηρίζει τον Ελληνικό Κινηματογράφο με τον αντίστοιχο τρόπο που άλλες Ευρωπαϊκές χώρες στηρίζουν το εγχώριο Σινεμά τους, με αποτέλεσμα το ΕΚΚ να μην έχει αρκετά χρήματα να διαχειριστεί. Αντί να διαιρούμαστε και τελικά να στρεφόμαστε εναντίον του εαυτού μας, ας ενώσουμε όλοι τις δυνάμεις μας για να αξιώσουμε από την Πολιτεία εθνική κινηματογραφική πολιτική με πολλαπλασιασμό αυτών των χρημάτων, με όλους τους δυνατούς και πιθανούς τρόπους που είτε εφαρμόστηκαν στο παρελθόν πετυχημένα αλλά καταργήθηκαν, είτε δεν εφαρμόστηκαν ποτέ και ας αποτελούν νόμους του κράτους. Ας ενώσουμε τις δυνάμεις μας ώστε το μεγάλο καλλιτεχνικό απόθεμα της χώρας να έχει στο άμεσο μέλλον τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί και να αναδειχθεί.»
