Η ελληνική πλεύση, από τα μονόξυλα μέχρι τα ιστιοφόρα, σε μια έκθεση

6 Δεκεμβρίου, 2016

Ένας επίμονος και υπομονετικός εραστής των ελληνικών πλοίων μάς ξεναγεί στις 150 δημιουργίες ελληνικών πλεούμενων

Από τα μονόξυλα μέχρι τα ιστιοφόρα πλοία, ο άνθρωπος ήθελε να δαμάσει τη θάλασσα. Η επιθυμία του για πλεύση αποτυπώνεται σε μια έκθεση, που μέσα από τη γοητευτική αφήγηση η οποία προέρχεται από μουσειακά ομοιώματα πλοίων, παρουσιάζει όχι μόνο τα ναυτικά ταξίδια, αλλά και την εξέλιξη της ιστορίας, τη διακίνηση των ιδεών και την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Τα χειροποίητα ξύλινα ομοιώματα στην έκθεση «Πλεύσις» στο μουσείο Ηρακλειδών, παρουσιάζουν ολοζώντανη τη ναυπηγική και τη ναυσιπλοΐα των Ελλήνων από την προϊστορική αρχαιότητα μέχρι σήμερα και προσφέρουν τη δυνατότητα βαθύτερης κατανόησης της ναυπηγικής εξέλιξης των Ελλήνων, αλλά και των λαών της Μεσογείου.

Αργώ: σύμφωνα με το μύθο, ένα τέτοιου τύπου μακρύ πλοίο μετέφερε τον Ιάσωνα και τους συντρόφους του στη ριψοκίνδυνη εκστρατεία να βρουν το Χρυσόμαλλο Δέρας.

Έχουν περάσει 40 χρόνια από τότε που ο Δημήτρης Μάρας, ένας μηχανολόγος μηχανικός που δεν κατάφερε να γίνει καπετάνιος, άρχισε να μελετά την ελληνική παραδοσιακή ναυπηγική. Η αγάπη του για τη θάλασσα και την ελληνική ναυτική παράδοση, τον οδήγησαν στο να ασχοληθεί συστηματικά με την έρευνα και τη μελέτη της ελληνικής παραδοσιακής ναυπηγικής, επισκεπτόμενος ναυτικά μουσεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό, βιβλιοθήκες και ναυπηγικά κέντρα. Οπλισμένος με υπομονή, ο επιδέξιος αυτός χειροτέχνης άρχισε να κατασκευάζει ομοιώματα ιστορικών ξύλινων ιστιοφόρων σκαφών υπό κλίμακα, που δεν πλέουν σήμερα στη μεσόγειο. Αρκετά από αυτά, δεν υπάρχουν σήμερα, είναι μοναδικά.

Σάμαινα: Ήταν διήρης πεντηκόντορος. Έπλεε είτε με κουπιά, είτε με ιστία και είχε χρήση τόσο πολεμική όσο και εμπορική. Επειδή δεν είχε βρεθεί ναυάγιο της Σάμαινας οι γνώσεις μας γι αυτήν προκύπτουν από γραπτές αναφορές και εικονογραφικές πηγές της αρχαιότητας.

«Ξεκίνησα από είκοσι χρονών και ήθελα να ασχολούμαι με κατασκευές» μας εξηγεί ο Δημήτρης Μάρας στην ξενάγηση που μας έκανε στην έκθεση «Πλεύσις» στο Μουσείο Ηρακλειδών. «Σαν παιδί μου άρεσε πολύ η θάλασσα και ασχολήθηκα με τον μοντελισμό. Αγόραζα τα γνωστά κιτ που υπήρχαν. Κάποια στιγμή αποφάσισα να κάνω ελληνικά πλοία, αλλά για ελληνικά δεν υπήρχε καμία πληροφορία. Έτσι άρχισα να επισκέπτομαι καρνάγια και κάποια στιγμή ένας καραβομαραγκός στη Σκιάθο μου έδωσε ένα σχέδιο και ξεκίνησα. Έτσι έφτιαξα το πρώτο μου μοντέλο, ένα τρεχαντήρι. Από εκεί και πέρα άρχισα να μαθαίνω τη ναυπηγική».

Κάραβος: Το κεντρικό μονό πρυμναίο πηδάλιο μαζί με τη νέα τεχνική ναυπήγησης «πρώτα ο σκελετός» έφερε επανάσταση στον σχεδιασμό των πλοίων. Το μοντέλο αναπαριστά βυζαντινό εμπορικό πλοίο με μονό πηδάλιο

«Όλα τα πλοία είναι κατασκευασμένα με παραδοσιακό τρόπο. Άρχισα να αποκτώ εμπειρία, αγόρασα μηχανήματα για να κόβω τα ξύλα και διάφορα άλλα υλικά για την κατασκευή. Το ξύλο που χρησιμοποιώ είναι πεύκο, το υλικό που χρησιμοποιούσαν και στα αυθεντικά πλοία. Είναι δύσκολο υλικό, αλλά έψαξα όλη την Ελλάδα να βρω κατάλληλο ξύλο. Έφτιαξα μερικά κομμάτια και μετά οι πληροφορίες εξαντλήθηκαν. Οι Έλληνες καραβομαραγκοί δε χρησιμοποιούσαν σχέδια, ήταν εμπειρικοί. Όταν ένας Έλληνας καραβομαραγκός έφτιαχνε ένα αριστούργημα, χανόταν στην πορεία γιατί δεν έμενε καμία πληροφορία. Τότε άρχισαν τα δύσκολα. Άρχισα να βρίσκω σχέδια στο εξωτερικό, από την Ιταλία κυρίως, που έφτιαχναν πλοία ελληνικά. Οι Έλληνες αντέγραφαν τα ιταλικά σχέδια και τα προσάρμοζαν στις ελληνικές συνθήκες, έτσι στην Ιταλία υπήρχαν σχέδια. Άλλες πληροφορίες τις άντλησα από πίνακες ζωγράφων, έτσι προχώρησα. Μέχρι στιγμής έχω φτιάξει 150 κομμάτια από την προϊστορική εποχή μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα».

Η έκθεση αναπτύσσεται σε δυο ορόφους και περιλαμβάνει τα πιο αντιπροσωπευτικά πλεούμενα της ελληνικής παράδοσης, με λεπτομερή αναφορά στην ιστορική και πολιτική συγκυρία της εποχής τους.

Μπρίκι: ναυπηγείται πρώτη φορά στην Ύδρα τον 18ο αιώνα. Οι δυο πολύ ψηλοί ιστοί με τα σταυρωτά πανιά, του προσέφεραν μεγάλη ταχύτητα. Στις αρχές του 19ου αιώνα το μπρίκι γίνεται το πιο διαδεδομένο σκαρί του Αιγαίου, το οποίο θα πρωταγωνιστήσει λίγο μετά στο ναυτικό Αγώνα των Ελλήνων κατά την Επανάσταση του 1821

Το μονόξυλο ήταν ένας κορμός δέντρου, ο οποίος είχε καθαριστεί από τα κλαδιά. Η διάνοιξη της εσωτερικής κοιλότητας με τη χρήση λίθινου εργαλείου. Η πλεύση του εξασφαλιζόταν με πλατιά κουπιά. — Το μονόξυλο ήταν ένας κορμός δέντρου, ο οποίος είχε καθαριστεί από τα κλαδιά. Η διάνοιξη της εσωτερικής κοιλότητας γινόταν με τη χρήση λίθινου εργαλείου. Η πλεύση του εξασφαλιζόταν με πλατιά κουπιά.

Το τρεχαντήρι ναυπηγείται για πρώτη φορά στην Ύδρα το 1658-59, ωστόσο εξακολουθεί να είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος αλιευτικού πλοιαρίου στο Αιγαίο. Το ομοίωμα είναι πιστό αντίγραφο του σφουγγαράδικου μηχανοκίνητου τρεχαντηριού «Κωνσταντίνος και Ελένη», κατασκευασμένο στην Ύδρα το 1936

Δυο πεντήρεις με πολιορκητική Ελέπολις: Την Ελληνιστική εποχή οι πολεμικές τακτικές εξελίσσονται και γιγάντιες πολιορκητικές μηχανές κατασκευάζονται. Μια από αυτές είναι η Ελέπολις, πολιορκητικός πύργος 40 περίπου μέτρων. Οι αλλαγές στην πολεμική τέχνη στη θάλασσα οδηγούν και στις περιπτώσεις ναυπήγησης πλοίων με δυο πλοία ενωμένα μεταξύ τους, δηλαδή με διπλή πλώρη και πρύμνη. Στα ευρύτερα καταστρώματα των πολυήρων πέρα από στρατιώτες, δύνανατι να μεταφέρονται και πολιορκητικές μηχανές για την πολιορκία παράκτιων τειχών.

Φρεγάτα Ελλάς: με εντολή της προσωρινής Ελληνικής Κυβέρνησης, η φρεγάτα Ελλάς αγοράστηκε μεταξύ 1824 και 1826, χρηματοδοτούμενη από το Β’ Αγγλικό δάνειο. Ναυπηγήθηκε στην Αμερική και κατέπλευσε στο Ναύπλιο το 1826. Χρησιμοποιήθηκε στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων, τα τελευταία χρόνια του Αγώνα.

—

Κεντρική Φωτογραφία: ©Φ. Τουμπουλίδου

—

Ιnfo: «Πλεύσις» | Μουσείο Ηρακλειδών – Νέο Κτίριο | 1 Οκτωβρίου 2016 – 28 Μαΐου 2017 | Δευτέρα- Τετάρτη & Παρασκευή – Κυριακή 10:00-18:00, Πέμπτη 10:00-20:00 | Είσοδος: 6€

—

Σχετικά άρθρα: «Πλεύσις»: Το χριστουγεννιάτικο καράβι

Facebook Tweet LinkedIn