Πόσο «Επικίνδυνη» μπορεί να είναι μια τηλεοπτική εκπομπή;

5 Οκτωβρίου, 2022

Η εκπομπή «Επικίνδυνες» έρχεται ξανά στην ΕΡΤ2 τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου στις 20.00 για να πιάσει το νήμα των έμφυλων ανισοτήτων από εκεί που το άφησε

Κείμενο: Νίκος Γρυλλάκης

Οι «Επικίνδυνες» (παραγωγή ελcproductions) αποτέλεσαν την πρώτη τηλεοπτική εκπομπή στην ελληνική τηλεόραση που τόλμησε να φέρει στο προσκήνιο και να καταδείξει με αφοσίωση και επιμονή ζητήματα έμφυλων ανισοτήτων, βίας, πατριαρχικών νοοτροπιών, ξεπερασμένων πεποιθήσεων. Να σχολιάσει κακώς κείμενα και να αναδείξει παραδείγματα γυναικών που όσα έχουν να πουν είναι «επικίνδυνα». Επικίνδυνα για μια κοινωνία που ενίοτε ακόμα θεωρεί τον φεμινισμό «αναγκαίο κακό» ή «φεμιναζισμό», μια κοινωνία που κοιτά ανέκφραστη τις γυναίκες να πεθαίνουν από άντρες που τις νόμισαν κτήμα τους -στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στο Ιράν- το σύννεφο της πατριαρχίας βρίσκεται παντού.

Όμως παντού συναντάμε και «Επικίνδυνες». Γυναίκες που με τον λόγο τους ορθώνουν ανάστημα στην περαιτέρω καλλιέργεια της πατριαρχικής νοοτροπίας. Πέρυσι, πάνω στο ξέσπασμα του κινήματος του #metoo, η εκπομπή «Επικίνδυνες» έθεσε μια στέρεη βάση για να ανοίξει ένας πολύ σημαντικός διάλογος στην κοινωνία.

Φέτος, οι «Επικίνδυνες» πάνε ένα βήμα παρακάτω αναζητώντας το γυναικείο βίωμα στις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων που συναντάνε. Στο κέντρο της συζήτησης βρίσκονται οι έμφυλες ανισότητες και το πώς αυτές συνδέονται με την αναπηρία, την προσφυγιά και τον πόλεμο, το cancel culture και την πολιτική ορθότητα, τη σεξεργασία, την υγεία, τη φροντίδα και το κλίμα.

Επικίνδυνη Αναπηρία

Οι «Επικίνδυνες» συναντούν στο πρώτο επεισόδιο την Γεωργία Καλτσή, αθλήτρια σε αμαξίδιο, η οποία, ως γυναίκα ανάπηρη, συζητά με την Στέλλα Κάσδαγλη για τη σχέση του φύλου με την αναπηρία, για τη συμπερίληψη, την πρόσβαση και τον φεμινισμό.

Η Γεωργία μιλάει στη Στέλλα για την αναπηρία και το φύλο. Μοιράζεται μαζί της ότι αναγκάζεται να εξηγεί πολλές φορές το αυτονόητο.

«Είμαστε ακόμα άνθρωποι, θέλουμε ακόμα να ερωτευτούμε, θέλουμε ακόμα να βγούμε έξω να πιούμε ένα ποτό. Το ότι είμαι σε αναπηρικό αμαξίδιο δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να με βγάλεις για φαγητό ή να πάμε μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας. Αλλά πρέπει να σφίξεις τα δόντια, να το καταπιείς και να πεις ξέρεις τι, είμαι ακόμα γυναίκα, θέλω να νιώθω θηλυκή, δεν χάνω τη θηλυκότητά μου επειδή είμαι σε αμαξίδιο, μπορώ να είμαι ένα όμορφο θηλυκό σε αμαξίδιο».

Εμπόλεμα Επικίνδυνες

Η δεύτερη ιστορία που αφηγούνται οι «Επικίνδυνες» είναι εκείνη της Maria Smahlii που τονίζει εμφατικά μια εκτροπή της πραγματικότητας που οι περισσότεροι απωθούμε ως ένα κακό όνειρο: Εν ριπή οφθαλμού η χώρα σου μπορεί να βρεθεί σε εμπόλεμη κατάσταση. Και η ζωή σου να εκτροχιαστεί.

Η Maria, μια νέα Ουκρανή γυναίκα της μεσοαστικής τάξης, πολυταξιδεμένη πολίτης του κόσμου ήρθε στην Αθήνα ως επισκέπτρια. Τη νύχτα της τέταρτης μέρας της στην πόλη έγινε προσφύγισσα.

Μετά το πρώτο σοκ βρήκε τη δύναμη και ξεκίνησε να υποστηρίζει συμπατριώτες της, γυναίκες και παιδιά κυρίως στη νέα τους ζωή στην Ελλάδα. Το παράδειγμά της μας θυμίζει κάτι πολύ σημαντικό: οι αφετηρίες και οι ανάγκες κάθε προσφύγισσας και πρόσφυγα συγκλίνουν και αποκλίνουν ισόποσα. Κάθε τους ιστορία φέρει τα δικά της, μοναδικά δαχτυλικά αποτυπώματα. Καμιά δεν είναι ίδια.

Η Maria περιγράφει στη Μαριάννα Σκυλακάκη τη συνθήκη που βιώνουν οι γυναίκες σε καιρούς πολέμου:

«Εμείς οι Ουκρανοί ζούσαμε μια πιο ευρωπαϊκή ζωή, ας πούμε, με ίσα δικαιώματα για όλους και βελτιώναμε το σύστημα διακυβέρνησής μας. Η Ρωσία επέστρεφε στη Σοβιετική Ένωση σ’ αυτά τα πράγματα. Ποια είναι η θέση των γυναικών στις δύο κοινωνίες; Δεν ξέρω αν το γνωρίζεις, αλλά δικαιωθήκαμε με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης.

Είναι πολύ σημαντικό για μας τις γυναίκες. Στη Ρωσία αποποινικοποιήθηκε η ενδοοικογενειακή βία και τα λοιπά. Το συζητάμε κι εμείς αυτό. Τώρα γίνονται και πολλοί βιασμοί λόγω του πολέμου. Οι Ρώσοι στρατιώτες βιάζουν πολλές γυναίκες. Είναι σημαντικό να διορθωθούν αυτά τα εγκλήματα. Είναι πολύ σημαντικό γιατί οι ζωές πολλών γυναικών καταστρέφονται, γιατί δεν μπορείς να ζήσεις όπως παλιά εξαιτίας του πολέμου κι εξαιτίας αυτών των φοβερών συμβάντων».

Ορθώς Επικίνδυνες

Η «επικίνδυνη» συζήτηση συνεχίζεται με τη Nefeli Meg, YouTuber, stand-up κωμικό και νομικό. Πότε η κουλτούρα της ακύρωσης αναδεικνύει και περιορίζει κακοποιητικές νοοτροπίες και συμπεριφορές; Και πότε εκτρέπεται σε hate speech και ανθρωποφαγία; Η πολιτική ορθότητα εγγενώς κουβαλάει έμφυλους διαχωρισμούς; Τα κριτήρια της διαφέρουν ανάλογα με το φύλο; Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέτει το συγκεκριμένο επεισόδιο. Η Nefeli Meg εξερευνά θέματα που αφορούν τη σημερινή post modern γυναίκα και τα έμφυλα ζητήματα που ακόμη την επηρεάζουν- και μπορεί να κάνει πλάκα, να βγάζει γέλιο χωρίς να προσβάλλει, χωρίς να δείχνει με το δάχτυλο.

Η Nefeli Meg, με χιούμορ και σαρκαστική διάθεση, μιλάει για την πολιτική ορθότητα και τη σχέση της με τον φεμινισμό.

«Ως επί το πλείστον στα social πιάνω ζητήματα από την οπτική μιας γυναίκας, επειδή είμαι. Είναι πιο εύκολο, με το φτωχό μου μυαλό, μια γυναίκα να ακούσει και να ταυτιστεί. Τώρα, αν έρθει και ένας άντρας και ταυτιστεί, δεν έχω κανένα πρόβλημα. Είμαι all inclusive, σαν τα πεντάστερα. Μιλάω για κοινωνικοπολιτικά, αλλά στο τέλος λέω και πράγματα προσωπικά μέσω μιας γυναικείας ματιάς. Έχω κατηγορηθεί ότι δεν θα βρω άντρα γιατί βρίζω πολύ, πώς με αφήνει ο μπαμπάς μου και κυκλοφορώ έξω, μάνα δεν έχω να με μαζέψει και τέτοια. Λέω τα πράγματα με το όνομά τους».

Αυτές οι τρεις ιστορίες είναι μόνο η αρχή. Δώδεκα επεισόδια έρχονται στην ΕΡΤ2 για να ανοίξουν και πάλι τη συζήτηση για τις έμφυλες ανισότητες, αυτή τη φορά φιλοδοξώντας να οδηγήσουν τη σκέψη του κοινού σε νέα μονοπάτια.

Στην παρουσίαση, τρεις γυναίκες δυναμικές και δραστήριες σε ζητήματα φεμινισμού, η Μαριάννα Σκυλακάκη, η Μαρία Γιαννιού και η Στέλλα Κάσδαγλη δίνουν η μία τη σκυτάλη στην άλλη ανά επεισόδιο. Συνομιλούν με τη συγκεκριμένη πρωταγωνίστρια του κάθε επεισοδίου, της οποίας παρακολουθούμε την προσωπική ιστορία. Το γυναικείο βίωμα είναι πλέον στο πρώτο πρόσωπο.

Συμπληρωματικά με την κεντρική αφήγηση ζωής, υπάρχουν εμβόλιμες συνεντεύξεις από ερευνητές, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, εκπροσώπους οργανισμών και πανεπιστημιακούς, οι οποίοι συνδιαλέγονται με τη θεματική, παρέχοντας περισσότερες πληροφορίες, προσωπικές εμπειρίες και γνώσεις, διανθίζοντας γόνιμα τη βασική μας ιστορία.

Στα επόμενα επεισόδια οι «Επικίνδυνες» ανακαλύπτουν τη σχέση φύλου και ηγεσίας στα «Επικίνδυνα Ηνία», αναζητούν τη σύνδεση έμφυλης ισότητας και κλιματικής κρίσης στο «Επικίνδυνο Κλίμα» ενώ στη σφαίρα του ενδιαφέροντός τους θα βρεθούν μεταξύ άλλων η σεξεργασία, τα πρότυπα, οι σύμμαχοι, το revenge porn, η φροντίδα.