Το Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ απέκτησε έναντι 210.000 ευρώ μια επιστολή που βγήκε σε πλειστηριασμό στον γαλλικό οίκο Ντρουό και πρόκειται για ένα σπάνιο κοινό κείμενο που περιγράφει τις δημιουργικές συζητήσεις για την τέχνη και την έμπνευση που είχαν από τις επισκέψεις τους στα μπουρδέλα της περιοχής ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ με τον Πολ Γκογκέν. Η επιστολή γράφτηκε τον Νοέμβριο του 1888 και απευθύνεται στον φίλο του Γκογκέν, επίσης ζωγράφο, Εμίλ Μπερνάρ. Υπογράφεται και από τους δύο καλλιτέχνες και αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι οι απόψεις τους για το μέλλον της τέχνης.
Ο Γκογκέν έφτασε στην Αρλ, από όπου στάλθηκε η επιστολή για να μείνει μαζί με τον Βαν Γκογκ, ο οποίος τον θεωρούσε ίσως τον μόνο άνθρωπο με τον οποίο μπορεί να κάνει δημιουργικές συζητήσεις περί τέχνης. Ο σπάνιος καλλιτεχνικός αυτός διάλογος και η σχέση τους διακόπηκε μετά από το διάσημο ανάμεσα σε ιστορικούς τέχνης και για οποίο έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες- περιστατικό του κομμένου αυτιού του Βαν Γκογκ, κάτι που αποτυπώθηκε και στη διάσημη αυτοπροσωπογραφία του με το κεφάλι του δεμένο με επίδεσμο. Ο Βαν Γκογκ περιέγραφε τον Γκογκέν ως ένα άσπιλο δημιούργημα με τα ένστικτα ενός άγριου θηρίου. Με τον Γκογκέν, το αίμα και το σεξ έχουν το προβάδισμα έναντι της φιλοδοξίας, γράφει στην επιστολή.
Ο ένας κοντά στην άβυσσο της τρέλας, ο άλλος με χαρακτήρα βίαιο, Βαν Γκογκ και Γκογκέν είχαν μια δύσκολη συμβίωση που κράτησε περίπου δύο μήνες. Ο Γκογκέν έφυγε μετά τον νευρικό κλονισμό που υπέστη ο Ολλανδός ζωγράφος, ο οποίος έκοψε το αυτί του -με πολλούς να ισχυρίζονται πως το έκανε ως δείγμα εξιλασμού για τον καυγά του με τον Γκογκέν.
Θεωρίες και ιστορίες πίσω από το κομμένο αυτί του Βαν Γκογκ
Στο βιβλίο του Μάρτιν Γκέιφορντ “The yellow house: Van Gogh, Gauguin and Nine Turbulent Weeks in Arles”, ο συγγραφέας μιλά για την πίεση που είχε ασκήσει στον Γκογκέν προκειμένου να τον επισκεφθεί στην Αρλ και να μείνουν μαζί οργανώνοντας εκεί μια κοινότητα ζωγράφων που θα γεννούσαν τη νέα τέχνη. Ο Γκογκέν αποφάσισε να επισκεφθεί τον Βαν Γκογκ, αλλά φτάνοντας εκεί διαπίστωσε ότι έπρεπε να μοιράζονται τον ίδιο χώρο, το στούντιο και διπλανά υπνοδωμάτια.
Η αρχή της συμβίωσης ήταν αρμονική με τους δυο τους να κάνουν βόλτες στην περιοχή και τακτικές επισκέψεις στα μπουρδέλα της Αρλ. Σύμφωνα με τον συγγραφέα η κατάσταση άρχισε να αλλάζει όταν ο Γκογκέν συνειδητοποίησε ότι ο συγκάτοικός του μετεωριζόταν πάνω στην άβυσσο της τρέλας. H ακριβής αιτία για την εσωτερική ταραχή του Βαν Γκογκ έχει υπάρξει θέμα πολλών συζητήσεων και εικασιών με διαγνώσεις που κυμαίνονται από γλαύκωμα, βαριά ηλίαση, αλκοολισμό (αψέντι), σύφιλη και σχιζοφρένεια.
Ο Βαν Γκογκ μη έχοντας πουλήσει έναν πίνακα ένιωθε την απόρριψη και αυτό τον βύθιζε σε μια διαρκή κατάθλιψη που εκδηλωνόταν με μεγάλες κρίσεις. Η σχέση τους άρχισε να μοιάζει με ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί. Οι καλλιτεχνικές διαφορές τους επιδείνωναν την κατάσταση και ο Γκογκέν άρχισε να τρομάζει τις νύχτες όταν ο Βαν Γκογκ έμπαινε στο δωμάτιό του και τριγύριζε όλη νύχτα. H κρίση στη σχέση τους κορυφώθηκε όταν ο Βαν Γκογκ άδειασε ένα ποτήρι αψέντι στο πρόσωπο του Γκογκέν. Λίγες μέρες αργότερα επιτέθηκε στον φίλο του και ο Γκογκέν αποφάσισε να αφήσει το κοινό τους κατάλυμα και να μείνει σε ξενοδοχείο.
Ο Βαν Γκογκ βυθισμένος στην τρέλα του άρπαξε ένα ξυράφι και έκοψε το αυτί του, ραντίζοντας τριγύρω με αίμα. Το τύλιξε σε μια εφημερίδα και το πρόσφερε σε μια πόρνη, ονόματι Ραχήλ, ζητώντας της να το «φυλάξει προσεκτικά». Μετά εξαφανίστηκε, αλλά δεν πρόβαλε καμία αντίσταση στους αστυνομικούς, όταν εισέβαλαν στο σπίτι και τον πήγαν στο νοσοκομείο.
Λίγα χρόνια αργότερα, στο βιβλίο των ιστορικών τέχνης Χανς Κάουφμαν και Ρίτα Βίλντεγκανς με τίτλο Van Goghs Ohr – Paul Gauguin und der Pakt des Schweigens διατυπώνει μια άλλη θεωρία. Ο Βαν Γκογκ, σύμφωνα για τους συγγραφείς δεν αυτοακρωτηριάστηκε, αλλά έχασε το αυτί του όταν ο Γκογκέν τον χτύπησε με ένα σπαθί σε έναν καβγά για μια γυναίκα ονόματι Ραχήλ -στην οποία έδωσε το κομμένο αυτί του- και για την αληθινή φύση της τέχνης.
Οι δυο Γερμανοί ιστορικοί υποστηρίζουν πως ο Γκογκέν είπε ψέματα για το επεισόδιο του κομμένου αυτιού, που συνέβη τη νύχτα της 23ης Δεκεμβρίου του 1888 στην Αρλ, ώστε να ξεφύγει από τη δικαιοσύνη και πως ο Βαν Γκογκ δεν είπε κάτι για να μην προδώσει τον φίλο του. Στην εκδοχή των δύο Γερμανών για το επεισόδιο, ο Βαν Γκογκ εμφανίζεται ως ψυχικά εύθραυστος, καβγατζής και μέθυσος, αλλά και ως ένας πιστός φίλος που πήρε το μυστικό του Γκογκέν στον τάφο του. Μπορεί οι συγγραφείς να μην έχουν αποδείξεις, αλλά υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία που συγκέντρωσαν στη δεκαετή τους έρευνα τους οδήγησαν σε αυτό το συμπέρασμα. Ο Βαν Γκογκ δεν ομολόγησε ποτέ τι συνέβη γιατί φοβόταν πως ο Γκογκέν θα τον εγκαταλείψει και δε θα έχανε μόνο ένα φίλο, τον μοναδικό του, αλλά θα διαλυόταν και το όνειρο να χτίσει την καλλιτεχνική του αποικία στην Αρλ. Το περιστατικό συνέβη όταν ο Γκογκέν που ήταν και ερασιτέχνης ξιφομάχος πήρε τη βαλίτσα του για να επιστρέψει στο Παρίσι και στον δρόμο διαπληκτίστηκε με τον Βαν Γκογκ, και, χρησιμοποιώντας το ξίφος του, έκοψε ένα κομμάτι από το αυτί του φίλου του που βρισκόταν σε έξαλλη κατάσταση.
Οι δύο ζωγράφοι δεν ξανασυναντήθηκαν. Ο Γκογκέν επέστρεψε στο Παρίσι και μετά πήγε στην Ταϊτή. Ο Βαν Γκογκ κλείστηκε σε ψυχιατρικό ίδρυμα και μετά μετακόμισε στο Οβέρ Σιρ-Ουάζ, ένα χωριό κοντά στο Παρίσι. Έπειτα από μια τελευταία έκρηξη δημιουργικότητας, κατά την οποία ζωγράφισε 70 πίνακες σε 70 ημέρες, αυτοπυροβολήθηκε στις 27 Ιουλίου 1889 και πέθανε δύο ημέρες αργότερα, σε ηλικία 37 ετών.
