Ο Θανάσης Σαράντος ανεβάζει στο Θέατρο Φούρνος τον «Αμερικάνικο Βούβαλο» του Ντέιβιντ Μάμετ, αναλαμβάνοντας σκηνοθεσία, φωτισμούς και ερμηνεία. Γραμμένο το 1975, το πιο δημοφιλές θεατρικό του Αμερικανού συγγραφέα για το οποίο απέσπασε σημαντικές διακρίσεις, είναι ένα έργο σταθμός της δραματουργίας του Μάμετ, μια σύγχρονη τραγωδία που μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ. Μια άγρια σάτιρα για την κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος, την απατηλή λάμψη του αμερικάνικου ονείρου και την αποδόμηση των ανθρώπινων σχέσεων. Με διεισδυτικό χιούμορ και κοφτούς διαλόγους, ο Μάμετ μάς βάζει στον κόσμο τριών ανδρών που ζουν και δρουν στο κοινωνικό περιθώριο, κάνουν τα πάντα για να πιάσουν «την καλή» με αφορμή ένα σπάνιο νόμισμα υποτιθεμένης μεγάλης αξίας. Μια πικρή κωμωδία για το μάταιο κυνήγι της επιτυχίας και του χρήματος που πνίγει τις ανθρώπινες σχέσεις.
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης μοιράζεται τις σκέψεις του στο ελc σχετικά με την άγρια σάτιρα του Αμερικανού συγγραφέα:
ΔΑΣΚΑΛΟΣ : Ξέρεις τι είναι ελεύθερη οικονομία;
ΝΤΟΝ: Όχι. Τι;
ΔΑΣΚΑΛΟΣ: Η ελευθερία..
ΝΤΟΝ:Ναι.
ΔΑΣΚΑΛΟΣ: Του Ατόμου…
ΝΤΟΝ: Ναι.
ΔΑΣΚΑΛΟΣ: Να Επιχειρεί Ελευθέρως ό,τι του Καυλώσει.
ΝΤΟΝ:Α, χα.
ΔΑΣΚΑΛΟΣ: Προκειμένου ν’ ασκεί το αναφαίρετο δικαίωμά του να εξασφαλίζει κέρδος.
Στον παραπάνω τραγελαφικό διάλογο από το έργο Αμερικάνικος Βούβαλος συνοψίζεται ίσως το μήνυμα του Μάμετ για τον κόσμο και την «ηθική» των επιχειρήσεων που έχει κυριεύσει και τους τρεις ήρωες του έργου του, οι οποίοι ζουν τυχοδιωκτικά σ’ ένα παλιατζίδικο στο Σικάγο του 1975.
Το έργο, μια άγρια σάτιρα για την απατηλή λάμψη του αμερικάνικου ονείρου, παραμένει απολύτως σύγχρονο μετά από 47 χρόνια αφού και η Ελλάδα του σήμερα αντιμετωπίζει αυτή τη σκληρή πραγματικότητα με αρκετούς ανθρώπους να καταρρακώνονται, το επίπεδο ζωής να βρίσκεται σε συνεχή πτώση και την οικονομική κρίση να μετατρέπεται σε ηθική, κοινωνική και πολιτιστική.
O Mamet λέει ότι οι άνθρωποι έχουν φτάσει να σκαρφίζονται νόμους και κανόνες που τους βολεύουν εκείνη τη στιγμή και όχι γιατί επιθυμούν να φτιάξουν μια καλύτερη κοινωνία στο μέλλον. Kαι αυτό δεν φαίνεται πουθενά πιο καθαρά, υποστηρίζει ο συγγραφέας, από τον κόσμο των επιχειρήσεων, που συμβαίνει να είναι και ο ακρογωνιαίος λίθος του σκληρού καπιταλισμού. Tο ήθος των επιχειρήσεων έχει εισχωρήσει πια τόσο πολύ στην εθνική συνείδηση, σε σημείο οι παραδοσιακές ανθρώπινες αξίες να θαφτούν κάτω από τις τρέχουσες αξίες της δύναμης και της απληστίας. Όλοι μας βρίσκουμε τρόπους να δικαιολογήσουμε όλων των ειδών τις υπερβάσεις και κακοήθειες στο όνομα του επιχειρηματικού πνεύματος, λέει ο Mamet.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, και σε άμεση συνάρτηση με τα πρόσωπα, έχει ο σκηνικός χώρος. Όλο το έργο διαδραματίζεται στο παλιατζίδικο. Εκεί όπου συγκεντρώνονται ένα σωρό άχρηστα αντικείμενα, περιμένοντας το χέρι που θα τα επιλέξει και θα τους δώσει μια δεύτερη ευκαιρία για μια νέα χρήση. Έτσι και οι ήρωες του Μάμετ, ως «σκουπίδια» της κοινωνίας, περιμένουν τη δική τους ευκαιρία για μια «νέα» ζωή. Όμως, το σύστημα με τις φαινομενικά άπειρες δυνατότητες τούς κρατάει στο περιθώριο. Τα όνειρά τους εξαντλούνται και η αποτυχία καγχάζει απάνω τους.
Οι χαρακτήρες στον Αμερικάνικο Βούβαλο του Mamet ζουν σε έναν κόσμο φαντασιώσεων που υποστηρίζεται από μια γλώσσα η οποία τους κρατά στη ζωή παράλληλα όμως κρατά και τις αποστάσεις ανάμεσά τους και ενισχύει την αποξένωσή τους. Κι όμως, αυτός ο κόσμος των μικροαπατεώνων και περιθωριοποιημένων αναδίδει μια βαθύτερη ποίηση, ανάλογη του Γκορκικού Βυθού, γιατί οι τρεις ήρωες του Βούβαλου έχουν αλήθεια μέσα τους και παρά το πρώτο τους επίπεδο που σχετίζεται με την αγωνία για χρήμα -που ταυτίζεται στη φιλοσοφία και τη δική μας καπιταλιστική «ευρωπαϊκή» ζωή – υπάρχει και η αγωνία αληθινών ψυχών που πάλλονται να βρουν νόημα για να υπάρξουν σ’ ένα σύστημα που συνεχώς τις αποβάλλει. Τρία πλάσματα που με δυσκολία μπορούν να αρθρώσουν τη συγκεχυμένη οργή τους ή το αίσθημα της ανικανότητας που συχνά νιώθουν.
Το έργο όμως παραμένει και αισιόδοξο αφού στην τελική μεγάλη μάχη μεταξύ προδοσίας και πραγματικής φιλίας, αλήθειας και ψέματος, ζωής και θανάτου επικρατεί η απροσποίητη αγάπη έστω και μ’ έναν χαμένο «θησαυρό».
