«Αιτία θανάτου: Ευθανασία»

Η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (Ε.Ψ.Ε.) οργανώνει για πρώτη φορά στη χώρα μας, έκθεση με ιδιαιτέρως σημαντικά έργα από την περιοχή των εικαστικών τεχνών της παγκοσμίως γνωστής Συλλογής Prinzhorn της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Θα παρουσιαστούν 96 έργα, τμήμα της πλούσιας γερμανικής συλλογής, φιλοτεχνημένα από 18 καλλιτέχνες/ψυχικά ασθενείς, οι οποίοι, την περίοδο 1939-1944, υπήρξαν θύματα του ανελέητου προγράμματος ευθανασίας των Ναζί. 

Εμπνευστής της συλλογής υπήρξε ο Hans Prinzhorn (1886-1933), ψυχίατρος και ιστορικός τέχνης παράλληλα, ο οποίος θεωρείται σήμερα πρωτοπόρος στην ανάδειξη της ουσιαστικής σημασίας που είχε και έχει για την ίδια την τέχνη η υψηλή εκφραστικότητα ατόμων που πάσχουν ψυχικά. Ο Πρίντζχορν, γοητευμένος από τις θεματικές αναζητήσεις της πολιτισμικής ανθρωπολογίας, όπως την απαρχή της καλλιτεχνικής ενόρμησης, θέλησε να προσεγγίσει τη «σχιζοφρενική αίσθηση της ύπαρξης» όπως αυτή αποτυπωνόταν στη σύγχρονή του εξπρεσιονιστική τέχνη. Παρέμεινε δε κατά την διάρκεια της ενασχόλησής του με τα έργα της συλλογής του πεπεισμένος πως η κατανόηση της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας και κατ’ επέκταση της ανθρώπινης ύπαρξης σχετίζεται με την αμεσότητα των εικαστικών εκδηλώσεων ψυχασθενών. 

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Πρίντζχορν συγκέντρωσε περισσότερα από πέντε χιλιάδες έργα από διάφορες ψυχιατρικές κλινικές και δημιούργησε μiα μοναδική συλλογή στην Χαϊδελβέργη. Στο εικονογραφημένο βιβλίο που εξέδωσε το 1922, ο Πρίντζχορν όχι μόνο αποτύπωσε τη συλλογή αλλά και την ερμήνευσε, πλαισιώνοντάς την με μία κριτική εξέταση της κυρίαρχης κουλτούρας της εποχής. Με τον τρόπο αυτό αποσυνέδεσε τα έργα των ασθενών από τη διαγνωστική ερμηνευτική σμίκρυνση της σημασίας τους και συνέβαλε αποφασιστικά στην επαναθεώρηση των δημιουργικών αυτών φαινομένων, υπογραμμίζοντας την, συχνά, απαράμιλλη αισθητική δεινότητα και διεισδυτικότητα ορισμένων από αυτά. 

Η μείζων συμβολή του έγκειται στο ότι, προσφέροντας στην παραγκωνισμένη «τρελή» τέχνη και στους δημιουργούς της μία διαφορετική επανεκτίμηση της συνεισφοράς τους, προήγαγε αποφασιστικά τόσο την αναγνώριση της επικοινωνίας ψυχικά ασθενών με την καλλιτεχνική πρωτοπορία, όσο και την επανένταξη των ίδιων στον ευρύτερο κοινωνικό διάλογο. Αργότερα η αναγνώριση τους θα διευρυνθεί με την Art Brut από τον Jean Dubuffet και ακολούθως την Raw Creation και την Outsider Art. 

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης προγραμματίζονται παράλληλες συνοδευτικές εκδηλώσεις, όπως διαλέξεις και συζητήσεις ανάμεσα σε εκπροσώπους της Ψυχιατρικής και της Τέχνης που θα πραγματοποιηθούν στο Μουσείο Μπενάκη (22 Ιανουαρίου 2011) και στο Goethe-Institut (11 Φεβρουαρίου 2011). 

Συμπόσιο, Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011, 11:00 (Μουσείο Μπενάκη)
«Η τέχνη των αποκλεισμένων»
με τους Ν. Τζαβάρα, Th. Roeske, Κ. Κοσκινά, Π. Βασιλειάδη, Α. Ιωαννίδη και Γιώργο Ξηροπαϊδη.