Το ΚΟΙΝΩΝΩ Gathering είναι ένας πολυδιάστατος πολιτιστικός οργανισμός που εδρεύει στην Τήνο από το 2016, διοργανώνοντας site-specific εικαστικές εκθέσεις, ανοιχτά εργαστήρια, μουσικές και θεατρικές παραστάσεις, ερευνητικά projects, διαδραστικές περιηγήσεις τόσο στο φυσικό περιβάλλον του νησιού όσο και σε επιλεγμένα κτήρια ιστορικής ή αρχιτεκτονικής σημασίας.
Στόχος είναι να φέρει σε επαφή τους προσκεκλημένους συμμετέχοντες – μέσω residencies – από διαφορετικούς χώρους και πεδία της επιστήμης, της τέχνης και γενικά του πολιτισμού, με τον τόπο, προσβλέποντας μέσα από τη συνάντηση και την εμπλοκή ατόμων από διαφορετικά πεδία, στη δημιουργία έργου, την έρευνα, την εκπαιδευτική δραστηριότητα, την καλλιτεχνική παραγωγή. Με σημείο αναφοράς το φυσικό τοπίο της Τήνου, οι συμμετέχοντες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους επικοινωνώντας το έργο τους, δημιουργώντας κοινότητες συνέργειας-συνεργασίας και παράλληλα συνθήκες διάδρασης για τους επισκέπτες-θεατές και τους κατοίκους. Έτσι, μέσω της συμμετοχής αλλά και με τη ματιά στραμμένη στο φυσικό περιβάλλον, τον τόπο και τα πολιτιστικά στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν, συνδιαμορφώνουν το ΚΟΙΝΩΝΩ, οικοδομώντας μια πλατφόρμα ανάπτυξης σχέσεων δημιουργίας και εκπαίδευσης σε ένα διαφορετικό πλαίσιο αντίληψης της αξιοποίησης της τοπικής κληρονομιάς.
Το 2020-22 είχε τίτλο «Τέσσερα (συν ένα) Στοιχεία» ορίζοντας ως κεντρικό άξονα τα τέσσερα στοιχεία (γη, νερό, αέρας, φωτιά) – συν ένα, το στοιχείο του χρόνου. 14 συμμετέχοντες καλλιτέχνες παρουσίασαν τα έργα τους στους πέντε παρακάτω ανοιχτούς χώρους της Τήνου: Λατομεία Κουμελά, Κακιά Σκάλα, χωριό Ισμαήλ, Λιμνοδεξαμενή Λιβάδας, Λιβάδι Κώμης.
Η site specific performance «Λατομείο Θάλασσα» πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 22ης Μαΐου στο ομώνυμο λατομείο του Κουμελά Τήνου και θα προβληθεί διαδικτυακά από την aejaa στις 5 και 6 Ιουνίου στις 21:00. Το επιβλητικό λατομείο μετατράπηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του σε μουσική και θεατρική σκηνή. Εξερευνώντας την ύλη του μαρμάρου, τα επίπεδα εξόρυξής του, τη μεταμορφωσιγενή του φύση και τη λειτουργία του ως υλικού μνήμης, η παράσταση έγινε μια σύνθεση τοπίου. Οι ήχοι του μαρμάρου μέσα στο λατομείο ενώθηκαν με τους ήχους από τους τεχνίτες που το σμιλεύουν. Ταυτόχρονα, ένα σύνολο πνευστών και κρουστών, ένα γυναικείο πολυφωνικό σύνολο, αφηγηματικός λόγος και κίνηση συνέθεσαν μια τελετουργία κατάβασης στα επιμέρους επίπεδα του λατομείου.
Ο συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας Ανδρέας Λεβισιανός υπογράφει την πρωτότυπη μουσική και τη διεύθυνση της παράστασης, ενώ το πρωτότυπο κείμενο και τον φωνητικό σχεδιασμό επιμελείται η Δήμητρα Κάνδια. Η σκηνοθεσία και χορογραφία είναι της Μαριλένας Κατρανίδου. Η κινηματογράφηση της παράστασης και η σκηνοθεσία-streaming είναι των Μάνου Αρβανιτάκη και Χρήστου Ατζινά.
Ο Ανδρέας Λεβισιανός και η Δήμητρα Κάνδια, που ζουν μόνιμα στο Βερολίνο, μας μιλούν για την παράσταση «Λατομείο Θάλασσα» λίγο πριν το streaming της 5ης και της 6ης Ιουνίου.
Πώς βρεθήκατε στην Τήνο ως συμμετέχοντες στο international residency “Four One Plus Elements 2022” ;
Ανδρέας Λεβισιανός: Η πρώτη επαφή έγινε με τον Χρήστο Αρτέμη, τον καλλιτεχνικό διευθυντή του ΚΟΙΝΩΝΩ. Στην αρχή είχαμε ξεκινήσει συζητήσεις, μέσω της πλατφόρμας μας της aejaa, για να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε σε οτιδήποτε έχει να κάνει με το ψηφιακό κομμάτι του ΚΟΙΝΩΝΩ Gathering. Εμείς προτείναμε να δημιουργηθεί ένα ψηφιακό αρχείο των εκδηλώσεων του και έτσι συζητήσαμε όλες τις πιθανές εκδοχές που θα μπορούσαμε να έχουμε. Στην πορεία ο Χρήστος μας πρότεινε να κάνουμε κάτι εν είδει περφόρμανς σε μία από τις προτεινόμενες τοποθεσίες. Το open call του KOINΩΝΩ είχε να κάνει με συγκεκριμένες περιοχές και συγκεκριμένες θεματικές και η κεντρική αρχική ιδέα είναι ό,τι όλα γίνονται στην Τήνο, για την Τήνο και μένουν με κάποιο τρόπο στο νησί. Μας έδειξε όλα τα προτεινόμενα μέρη και η επόμενή μου κίνηση ήταν να μιλήσω με τη Δήμητρα, με την οποία είχαμε ήδη δουλέψει μαζί σε προηγούμενες παραστάσεις και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα του «Λατομείο Θάλασσα».
Μαζί επιλέξατε το λατομείο από τις προτεινόμενες τοποθεσίες;
Δήμητρα Κάνδια: Είχαμε πρωτο-κουβεντιάσει για το λιβάδι της Κώμης γιατί αυτό αρχικά μας είχε κάνει εντύπωση βλέποντας το φωτογραφικό υλικό. Είχα όμως ήδη στο μυαλό μου κάτι που ακολουθούσε πορεία κατάβασης και θρήνου προς τον πυρήνα της Γης και με το που είδα το Λατομείο, πάλι στις φωτογραφίες αρχικά, κατάλαβα ότι είναι το σωστό μέρος. Έδεσε τρομερά αυτό που είδα μέσα μου ως ψήγματα ιδέας για παράσταση με αυτό το απόκοσμο, δύσβατο και εγκαταλελειμμένο τοπίο. Η βασική ιδέα είναι αυτή η κατάβαση, δηλαδή το πώς έρχεσαι αντιμέτωπος με την απώλεια -όποια κι αν είναι αυτή. Με ενδιέφερε το πώς η αντιμετώπιση ξεκινάει από κάτι πιο επιφανειακό, κάτι που δεν μπορείς να το προσεγγίσεις με όλο σου το είναι για να προστατευτείς όμως στη διάρκεια της διαδικασίας – συνειδητοποίησης, κάνεις μια κατάβαση στον πυρήνα του ψυχικού οργάνου που πενθεί αυτό που χάνει. Με ενδιέφεραν οι μηχανισμοί της διαδικασίας αυτής, το πώς προσπαθείς να τους καταλάβεις, να δεις τι θάβεις, τι συνειδητοποιείς, τι αντιμετωπίζεις κατά μέτωπο. Κάπως έτσι δομήθηκε το κείμενο στο πλαίσιο του συγκεκριμένου τοπίου, το οποίο μας οδήγησε με τον τρόπο του στο συγκεκριμένο τελετουργικό της κατάβασης.
Ανδρέα, πώς δούλεψες τη μουσική και συνέθεσες την παρτιτούρα που ακούμε στην περφόρμανς;
Όταν αποφασίσαμε ότι η περφόρμανς θα γίνει στο Λατομείο Κουμελά και αυτός ο τόπος είναι ο βασικός άξονάς μας επισκέφτηκα τον χώρο. Κατ’ αρχάς οφείλαμε να λάβουμε υπόψη τα χαρακτηριστικά του τόπου απ’ όλες τις πλευρές. Πήρα λοιπόν το αεροπλάνο και ήρθα απ’ το Βερολίνο. Αρχίσαμε να συζητάμε με τη σκηνοθέτιδά μας τη Μαριλένα Κατρανίδου και ήρθαμε μαζί στον χώρο. Εκεί πάθαμε το πρώτο σοκ, αν και μπορώ να πω ότι κάθε επίσκεψή μας σε αυτό το μοναδικό τοπίο, μέχρι και την τελευταία ημέρα ήταν ένα σοκ. Είναι κάτι που απλώς δεν χορταίνεις. Αρχίσαμε λοιπόν τις μετρήσεις μας αμέσως για να δούμε τι μπορεί να γίνει στον χώρο και έκανα πολλές ηχογραφήσεις επί τόπου. Οι βασικοί σταθμοί στη σκέψη μου ήταν το μάρμαρο ως υλικό από μόνο του, το μάρμαρο ως υλικό της αίθουσας και τι αντηχήσεις προκαλεί και τέλος η τοπογραφία. Τον τρόπο που έχουν επιλέξει οι μαρμαροτεχνίτες να σπάσουν τον χώρο και να δημιουργήσουν τα διαφορετικά επίπεδά του, τα οποία προσπάθησα να τα μεταφράσω σε μουσικούς όρους. Επί της ουσίας η μουσική κλίμακά μου βγήκε απ’ τον ίδιο τον χώρο. Οπότε και ως προς το επίπεδο πυκνότητας των ήχων και ως προς το επίπεδο της επιλογής των οργάνων, το πώς θα γίνει η διάταξη στον χώρο και για το πώς θα περάσουμε από τον έναν ήχο στον άλλο άφησα τον χώρο να με καθοδηγήσει. Και το μάρμαρο έπαιξε τον δικό του ρόλο, το μάρμαρο που θα γίνει κρουστό, θα γίνει πνευστό, θα γίνει φωνή, θα γίνει ομιλούσα φωνή, ώστε να γίνει ένας μεγάλος κύκλος. Ήταν μια πρόκληση να συνταιριάξουμε κάτι που, φαινομενικά, έμοιαζε αταίριαστο δηλαδή μια αισθητική περισσότερο οργανική με ένα πολυφωνικό ηχητικό ηχόχρωμα.
Τι ήταν αυτό που περισσότερο σας έμεινε από την πραγματοποίηση της παράστασης σε έναν τόσο ιδιαίτερο χώρο;
Δήμητρα Κάνδια: Mε αγγίζει τρομερά ότι αυτός ο χώρος απέκτησε ξανά ζωή, έστω μέσα απ’ τη δική μας ματιά, αυτές τις ημέρες.
Ανδρέας Λεβιασιανός: Αυτή η αλλαγή του πλαισίου εργασίας ήταν πολύ σημαντική, όλες αυτές οι κουβέντες που κάναμε με τους μαρμαροτεχνίτες, η διαδικασία του να ακούσουμε το πώς δουλεύουν το μάρμαρο, να ακούσουμε και να δούμε τη δική τους περφόρμανς με το υλικό. Όλο αυτό έγινε στην ουσία μέρος και της δικής μας περφόρμανς. Ήταν πολύ ωραίο που το μοιραστήκαμε μαζί τους, μεταξύ μας και με το κοινό.
