Ο χρόνος είναι το 1984 και ο τόπος τα προάστια γύρω από ένα καλό αμερικάνικο Πανεπιστήμιο. Κι όπως θα πει ο πρωταγωνιστής του «Λευκού Θορύβου», καθηγητής στο Πανεπιστήμιο, ο τόπος που ζει κανείς κάθε άλλο παρά τυχαίος ή ουδέτερος είναι απέναντι στους πάσης φύσεως εξωτερικούς κινδύνους: οι φυσικές ή και ανθρωπογενείς καταστροφές πλήττουν κυρίως τους φτωχούς, οι ευκατάστατοι ζουν ο ένας κοντά στον άλλο σε τοποθεσίες κατά το δυνατόν προστατευμένες. Η οικογένεια του καθηγητή είναι υπ΄αυτήν την έννοια ασφαλής.
Και μπορεί να έχει άλλα προβλήματα, οικονομικά προβλήματα όμως ή έστω ίχνος οικονομικής έγνοιας δεν θα εμφανιστεί ποτέ στον ορίζοντα, παρότι είναι μια οικογένεια που εκτός του ζευγαριού αριθμεί τέσσερα παιδιά. Τα προβλήματά του ζευγαριού είναι υπαρξιακά. Τα οποία προφανώς και δεν είναι από μόνα τους διόλου αμελητέα, αλλά σίγουρα η έλλειψη οικονομικού άγχους μπορεί να τα φέρει πολύ πιο εύκολα στην επιφάνεια, καθώς, παραδόξως ή μη, το να βρίσκεσαι σε ένα διαρκές άγχος να τα βγάλεις πέρα και να βρίσκεσαι σε μόνιμη οικονομική ανασφάλεια, μπορεί να απωθεί και να σπρώχνει πιο πίσω στο μυαλό υπαρξιακά άγχη, όπως κατεξοχήν είναι ο φόβος του θανάτου.
Όπως θα μάθουμε στην πορεία, κοινό παιδί του ζευγαριού είναι μόνο το μικρότερο, τα μεγαλύτερα είναι από προηγούμενους γάμους και των δύο τους. Για την ακρίβεια είναι ο τέταρτος γάμος και των δύο. Έτσι, όταν στα πρώτα λεπτά της ταινίας, το ζευγάρι ανταλλάσσει λόγια παραδοχής για το πόσο καλή είναι η ζωή που ζούνε και το πόσο καλά είναι μεταξύ τους, μαζί με λόγια ανησυχίας για το ποιος θα πεθάνει πρώτος όταν γεράσουν, λόγια για το για ποιον από τους δύο θα είναι πιο αβάσταχτο να ζήσει τα τελευταία του χρόνια χωρίς τον άλλον, νομίζεις αφενός ότι είναι ήδη μια ζωή μαζί και δεν έχουν μάθει να ζουν με άλλους και αφετέρου ότι πρόκειται για ερωτόλογα που βρίσκουν το συγκεκριμένο κανάλι να ειπωθούν, ότι δηλαδή το πόιντ στον φόβο που προβάλλουν για το μέλλον τους είναι η τρυφερότητα και η αγάπη. Υπάρχουν και αυτές, αλλά το κύριο πόιντ που θα επανέρχεται και θα κυριαρχήσει στον «Λευκό Θόρυβο» είναι ο φόβος του θανάτου.
Ο εναγώνιος φόβος του θανάτου ως συστατικό στοιχείο της προσωπικότητας του ήρωα, κι όμως όταν γίνεται στην ευρύτερη περιοχή η έκρηξη που θα απελευθερώσει τοξικά αέρια, δεν ανησυχεί, λέει μη φοβάστε, δεν τρέχει τίποτα, δεν θα έρθουν από εδώ τα αέρια. Ίσως ένας κίνδυνος που αφορά τους πάντες αφαιρεί από τη θανατοφοβία τον εγωκεντρικό της χαρακτήρα, ίσως απλά είναι ένας περίεργος τρόπος μεταβολισμού της. Αλλά ο «Λευκός Θόρυβος» ιντριγκάρεται ακόμη περισσότερο από τον τρόπο που μεταβολίζει η αμερικάνικη μαζική κουλτούρα τον θάνατο και τις καταστροφές.
Ξεκινά με ένα μάθημα που δίνει στο Πανεπιστήμιο συνάδελφος καθηγητής, ο οποίος αναλύει στους φοιτητές του, ότι η κινηματογράφηση αυτοκινητιστικών συγκρούσεων πρέπει να ειδωθεί ως τρανταχτή ένδειξη της αμερικάνικης αισιοδοξίας, της επιθυμίας του αμερικάνικου κινηματογράφου να ξεπερνά διαρκώς τον ανταγωνισμό, καινοτομώντας, προσφέροντας στο κοινό ολοένα και πιο εντυπωσιακά ατυχήματα, ολοένα και πιο θεαματικές εικόνες καταστροφής. Συμπτωματικά διάβαζα χθες ότι ο Κρίστοφερ Νόλαν στον «Οπενχάιμερ» κατόρθωσε να γυρίσει την πιο εντυπωσιακή σκηνή πυρηνικής έκρηξης χωρίς CGI, χωρίς εφέ υπολογιστών.
Το κρίσιμο λοιπόν σε αυτόν τον μεταβολισμό του θανάτου είναι ότι οι θεατές που πάνε στο σινεμά ξέρουν ότι κανείς δεν πεθαίνει στα αλήθεια, ότι καταναλώνει την καταστροφή ως θέαμα και όχι ως βίωμα, ότι καταναλώνει μόνο το θέαμα μιας καταστροφής χωρίς καμία πραγματική επίπτωση; Όχι απαραίτητα. Τα μεγάλα παιδιά της οικογένειας του καθηγητή μαζεύονται εκστασιασμένα να δουν και να ξαναδούν στις ειδήσεις το θέαμα ενός μικρού αεροπλάνου που συντρίβεται στα αλήθεια.
Κι αν αντιμετωπίζαμε τον φόβο του θανάτου όχι ως αυτονόητη συνιστώσα της ανθρώπινης κατάστασης αλλά ως αρρώστια; Πώς θα μπορούσε τότε να καταπολεμηθεί; Φαρμακευτικά; Με πλασίμπο; Ή μήπως με σεξ; Και τι είδους; Μήπως με απιστία; Που θα συνοδεύεται με σασπένς για τον σχεδιασμό και την πραγμάτωσή της και ύστερα με ενοχές; Μήπως εκτός από τον τρόμο για το αν στο μέλλον πεθάνει πρώτος ο σύντροφός σου, μήπως εκτός από το τι μπορεί να συμβεί δυνητικά στο μέλλον που θα τα χαλάσει όλα, υπάρχει και ο τρόμος ότι όλα είναι καλά στο παρόν; Αντέχεται η ευτυχία;
Ένα τοξικό νέφος, οι κάτοικοι της περιοχής έχουν εκκενώσει τον τόπο του ατυχήματος, τόσες ώρες στον δρόμο η βενζίνη τελειώνει, ένα βενζινάδικο ως από μηχανής Θεός. Είναι έρημο, οι υπάλληλοι το έχουν εγκαταλείψει πηγαίνοντας κάπου να προφυλαχθούν. Ο καθηγητής θα βάλει βενζίνη μόνος του. Λογικά θα φουλάρει τη μηχανή. Ξαναμπαίνοντας στο αμάξι η μεγάλη κόρη τον επιπλήττει ότι δεν πλήρωσε. «Αφού δεν ήταν κανείς». «Ας τα άφηνες στο ταμείο». «Θα τους στείλω τα λεφτά με επιταγή μετά». «Δεν θα το κάνεις». Τραγικά ειρωνικό να παρακολουθείς ως θεατής τη σκηνή στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία στην Ελλάδα: το αποτρόπαιο έγκλημα του να μην πληρώσεις τη βενζίνη που έβαλες.
Μεταφέροντας στον κινηματογράφο το ομώνυμο μυθιστόρημα του Nτον ΝτεΛίλο, ο Νόα Μπάουμπακ, μετά τον προσωπικό του θρίαμβο με την «Ιστορία Γάμου» με την οποία πήρε το σινεμά του και του άλλαξε πίστα, παραμένοντας όμως στο δικό του προσωπικό ύφος και είδος, τώρα αλλάζει μια ακόμα πίστα, φεύγοντας από το κινηματογραφικό του και ίσως και ιδιοσυγκρασιακό του comfort zone. Και δεν την αλλάζει προσφέροντάς μας μια ταινία άλλου genre, αλλά μια μίξη από κινηματογραφικά είδη.
Στον «Λευκό Θόρυβο» ο Μπάουμπακ επισκέπτεται μια σειρά από genres. Από την ταινία καταστροφής, την ταινία τρόμου (σε μια έξοχη σκηνή με έναν υπαρξιακό εφιάλτη, που λειτουργεί ακόμη πιο τρομακτικά γιατί δεν έχεις προετοιμαστεί να τρομάξεις), το οικογενειακό δράμα, το φιλμ νουάρ, μέχρι ακόμα και το μιούζικαλ, ενώ η σύντομη σκηνή με τον μονόλογο του Μπιλ Καμπ είναι σαν να μη βλέπουμε καν σινεμά αλλά κινηματογραφημένο θέατρο.
Όσο πάντως και αν και θεωρητικολογεί για τις σκηνές δράσης και καταστροφής και όσο και αν σε ένα βαθμό τις κινηματογραφεί κιόλας, η ιδιοσυγκρασία είναι ιδιοσυγκρασία και η καλύτερη για μένα σκηνή στην ταινία είναι όταν παρουσιάζει δύο υπερήρωες του πνεύματος και του διανοουμενισμού να παραδίδουν στους φοιτητές κοινή διάλεξη. Χορογραφεί την κίνηση και τις αλληλοσυμπληρούμενες φράσεις των καθηγητών που συνεργάζονται παύλα ανταγωνίζονται (μπερδεύονται συχνά σε αυτά τα πράγματα τα όρια), σε μια σεκάνς που ακόμα κι αν έχει και ειρωνική διάσταση, η ειρωνεία μπλέκεται με τον θαυμασμό. Ο Μπάουμπακ τη βρίσκει – κι εμείς μαζί του.
Το μοναδικό σημείο που προσωπικά μου κλώτσησε είναι όταν πηγαίνουμε προς την τελική ευθεία της ταινίας. Εκεί χάνεται κατ΄εμέ η ισορροπία, γίνεται υπερβολικά διανοουμενίστικη ή εξυπνακίστικη και σαν να υποσκάπτει λίγο τον εαυτό της. Νωρίτερα σε μια η σκηνή του ζευγαριού, αντί για εγκεφαλική αποστασιοποίηση είχαμε ένα αλογόκριτο συναίσθημα, που το εξωτερικεύουν με πολύ συγκινητικό τρόπο και ο Άνταμ Ντράιβερ και η Γκρέτα Γκέργουικ και όλα ήταν πολύ πιο επιδραστικά. Ευτυχώς φτάνοντας στη γραμμή του τερματισμού τα πράγματα φτιάχνουν πάλι και οι τίτλοι του τέλους θα πέσουν ευφορικά.
Είτε συντονιστεί κανείς με τον «Λευκό Θόρυβο» είτε όχι θα ήταν τουλάχιστον άδικος αν δεν αναγνώριζε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα έργο με όραμα, πλούσιο, πρωτότυπο, σημαντικό.
