Το 1782, ο προερχόμενος από οικογένεια δικαστικών 41χρονος Πιερ Σοντερλό ντε Λακλό, στρατιωτικός ο ίδιος, δημοσιεύει το πρώτο και μοναδικό του μυθιστόρημα, το επιστολικό αριστούργημα «Επικίνδυνες σχέσεις», το οποίο είχε ολοκληρώσει ένα χρόνο νωρίτερα, κατά τη διάρκεια μιας εξάμηνης άδειας από τα στρατιωτικά του καθήκοντα. Η έκδοση των Επικίνδυνων σχέσεων γνώρισε τεράστια επιτυχία και δημοσιότητα, ωστόσο το σκάνδαλο που δημιουργήθηκε με αφορμή την έκδοση ήταν τεράστιο. Το ελευθεριακό, αντισυμβατικό, τολμηρό και ωμό περιεχόμενό του, η αλληλογραφία μιας ομάδας αριστοκρατών, με πρωταγωνιστές τη μαρκησία ντε Μερτέιγ και τον υποκόμη ντε Βαλμόν που με πρόσχημα τη διαρκή αναζήτηση της ηδονής εξυφαίνουν τα πιο διεστραμμένα παιχνίδια αποπλάνησης και χειραγώγησης, όντας σε ένα διαρκή ανταγωνισμό στρατηγικής για την αποπλάνηση και τη διαφθορά των αθώων και ανυποψίαστων θυμάτων τους κάνει πάταγο. Γιατί, όλοι, πίσω από την αλληλογραφία των δυο πρώην εραστών και ερωτικών ανταγωνιστών, πίσω από το λούστρο, τους τρόπους και τα ήθη μιας εποχής που κατέρρεε, ο Λακλό αποκάλυπτε με πόση ασυδοσία η αριστοκρατική τάξη χρησιμοποιεί τους κοινωνικά υποδεέστερους, με πόση αναλγησία τους χρησιμοποιεί σαν κοινωνικό πείραμα ή σεξουαλικό πιόνι για να τους εγκαταλείψει χωρίς οίκτο ή έλεος στην τύχη τους ή τον θάνατο. Απαγορεύτηκε με την κατηγορία του «επικίνδυνου» το 1825, επί κυβερνήσεως του Καρόλου Ι’, μαζί με τα έργα του Βολταίρου (Voltaire), του Μοντεσκιέ (Montesquieu), του Ρουσσώ (Rousseau) και του Μπομαρσέ (Beaumarchais). Η απαγόρευσή του ίσχυσε ουσιαστικά σ’ όλον τον 19ο αιώνα.
Έργο με πληθώρα νοημάτων οι «Επικίνδυνες σχέσεις» κάνει ξανά πρεμιέρα στην Αθήνα από την ομάδα blindspot της Γιώτας Αργυροπούλου και του Μιχάλη Κωνσταντάτου που διασκεύασαν το έργο του Λακλό δημιουργώντας μία νέα θεατρική προσέγγιση στο πρωτότυπο μυθιστόρημα. Εστιάζοντας στο κεντρικό ερωτικό τρίγωνο της ιστορίας, η παράσταση μεταφέρει τον κόσμο του έργου στο γνωστό night club Ηοtel Ermou (Ερμού 152), το οποίο φιλοξενεί για πρώτη φορά θεατρική παράσταση στους χώρους του. Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα στις 27 Ιανουαρίου 2020 και θα παίζεται κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00 για λίγες μόνο παραστάσεις.
«Στην παράσταση, το στοιχείο του ‘φαίνεσθαι ̓ που εξωτερικεύει συμπεριφορές και εικόνες κρύβοντας τις πραγματικές προθέσεις των προσώπων, μετουσιώνεται μέσα από το οπτικό στοιχείο της οθόνης, της ζωντανής κινηματογράφησης, του live-μοντάζ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αν η εποχή των Γάλλων αριστοκρατών εξέφραζε το φαίνεσθαι και τη σκηνοθετημένη κοινωνική πράξη μέσα από τα αρχοντικά, τους χορούς, τους ευγενικούς τρόπους και τα κοστούμια τους, η δική μας εποχή πράττει κάτι ανάλογο μέσα από την αυτοσκηνοθέτηση και την ψηφιακή εικόνα. Μέσα από μία σύγχρονη προσέγγιση και τη χρήση της τεχνολογίας, δημιουργείται μία πρωτότυπη διασκευή του κειμένου, πιστή στο έργο και τη γλώσσα του», σημειώνει η ομάδα blindspot. Συναντήσαμε στις πρόβες τη Γιώτα Αργυροπούλου για να μιλήσουμε για τα αναλλοίωτα ήθη και πάθη της ανθρώπινης φύσης για εξουσία που ξεπερνά το όριο του ατομικού και αγγίζει τα μικρά και τα μεγάλα όρια της κοινωνίας.
Γιατί καταπιάνεστε σήμερα με το συγκεκριμένο έργο του Λακλό, πιστεύετε ότι έχει ενδιαφέρον;
Ναι, μεγάλο. Το έργο λειτουργεί σαν μία κλειδαρότρυπα για να κρυφοκοιτάξεις μέσα από αυτήν τα μυστικά των άλλων. Ο λόγος του Λακλό σε ‘ξυπνάει’ με την ευφυΐα του, τον σαρκασμό και το χιούμορ του. Αποτελεί μία απολαυστική σπουδή πάνω στην ανθρώπινη ψυχή και τα ερωτικά κίνητρα χωρίς να αυτολογοκρίνεται. Εξακολουθεί να είναι δύσκολο να μιλάμε ελεύθερα για τον έρωτα και το σεξ, για τη δύναμη του σώματος και της ηδονής, για τα πραγματικά κίνητρα που κρύβει η επιθυμία μας προς τον Άλλον, ακόμα και στην εποχή μας. Ο Λακλό στο έργο του τολμάει να αποκαλύψει τις κρυφές σκέψεις μας, εκφράζοντας μέσα από τους ήρωες του την ελευθερία αλλά και την καταπίεση που ασκούμε στα ερωτικά ένστικτα, μέσα από μία μυθιστορηματική και σχεδόν φιλοσοφική σκέψη. Στο πρωτότυπο μάλιστα έχει διαλέξει πολύ έξυπνα να επικοινωνούν οι χαρακτήρες του μέσα από επιστολές, για να τους δώσει έναν χώρο πλήρους ελευθερίας έκφρασης και έναν εξομολογητικό σχεδόν τόνο. Όλα αυτά μαζί, με τον απολαυστικό τρόπο που εκφράζονται τα πρόσωπα και το καυστικό χιούμορ τους, σχηματίζουν ένα σύνθετο έργο που μας έδωσε πολλά ερεθίσματα, μία πολύπλευρη θεατρικότητα με πολλές δυνατότητες και την όρεξη να καταπιαστούμε μαζί του.
Σε ποια πρόσωπα επικεντρώνεται η διασκευή που έχετε κάνει;
Καθώς δουλέψαμε πάνω στο αυθεντικό έργο, στο μυθιστόρημα δηλαδή του Λακλό και όχι στις διασκευές που έχουν γίνει, αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε στο βασικό ερωτικό τρίγωνο: τον Βαλμόν, τη Μερτέιγ και την Τουρβέλ. Θελήσαμε να αναπτύξουμε τις σχέσεις και τους χαρακτήρες τους μέσα από το πολύ πλούσιο υλικό που παρέχει το βιβλίο και θεωρήσαμε ότι αυτή η επιλογή επικοινωνεί πλήρως την πλοκή και την ουσία του έργου. Στηριζόμαστε στον λόγο των χαρακτήρων αυτών, στα κίνητρα και τις επιθυμίες τους, αφού άλλωστε εκείνοι είναι που κινούν και εξελίσσουν την ιστορία του έργου.
Στην παράσταση κρατάτε την εποχή του έργου ή το μεταφέρετε στο σήμερα;
Τοποθετούμαστε σε έναν άχρονο χώρο, με στοιχεία από το σήμερα και το χθες, χωρίς να προσδιορίζουμε μία συγκεκριμένη εποχή. Διατηρούμε τον μυθιστορηματικό τόνο του έργου και την έκφραση του Λακλό αλλά παράλληλα στην παράσταση υπάρχει εκτενής χρήση της τεχνολογίας και από τους ίδιους τους χαρακτήρες του έργου. Μέσα από αυτόν τον τρόπο θέλουμε να κάνουμε συσχετισμούς και αναφορές που ανοίγουν ένα πεδίο σκέψης χωρίς τους περιορισμούς μίας συγκεκριμένης εποχής. Όπως και το ίδιο το έργο, τα στοιχεία της παράστασης ανοίγουν έναν διάλογο που ξεκίνησε από πολύ παλιά, από τότε που άρχισαν να διαμορφώνονται οι ανθρώπινες σχέσεις όπως τις ξέρουμε σήμερα, και συνεχίζει ακόμα στις μέρες μας. Επίσης, ψάξαμε τις αντανακλάσεις του έργου του Λακλό στην εποχή μας.
Αυτή η ποιότητα των ανθρώπων που βλέπουμε στο έργο, οι οποίοι θέλουν τα πάντα, πώς συνδέεται με το σήμερα;
Σήμερα η επιθυμία του ανθρώπου για εξουσία και η απληστία του να γευτεί τα πάντα είναι πιο ξεγυμνωμένα και ορατά από ποτέ. Αυτό που διακυβεύεται άλλωστε πίσω από την επιθυμία και το σεξ στους δύο από τους βασικούς χαρακτήρες του έργου, τη Μερτέιγ και τον Βαλμόν, είναι ο διακαής πόθος τους να καθυποτάξουν τον Άλλον, να δημιουργήσουν την τέλεια στρατηγική που ο κόσμος και οι σχέσεις θα ακολουθήσουν τον ρυθμό και τη ροή που θέλουν εκείνοι, καλύπτοντας όμως ταυτόχρονα μέσα από αυτή τη λειτουργία, το κενό της ύπαρξης τους. Όσο μάταιο και αν ακούγεται αυτό, πολλοί ευφυείς άνθρωποι το επιχειρούν με αρκετές μικρές νίκες και την ολοκληρωτική καταστροφή του τέλους, όπως μας δείχνουν και οι «Επικίνδυνες Σχέσεις». Παρόλο που στην καρδιά του έργου υπάρχουν δύο τόσο ισχυροί χαρακτήρες, είναι εντυπωσιακό πόσο διάτρητους τους κάνει ο Λακλό, πόσο αδύναμους και ευάλωτους τους αφήνει να φαίνονται άθελα τους.
Ποιος είναι ο επίλογος που διαλέξατε για το έργο σας, πώς τελειώνετε την παράστασή σας;
Αυτό ήταν κάτι που μας απασχόλησε πολύ, καθώς το αυθεντικό έργο του Λακλό δεν έχει ξεκάθαρο τέλος, και ένας από τους βασικούς χαρακτήρες του, η Μερτέιγ, μένει μετέωρη χωρίς να γίνεται ξεκάθαρο τι της συμβαίνει. Στην πραγματικότητα τα τρία βασικά πρόσωπα του έργου εξαφανίζονται με κάποιον τρόπο από το βιβλίο και έχουμε τους υπόλοιπους χαρακτήρες που μέχρι τώρα ήταν στο φόντο, να μιλούν για αυτούς. Έχει πολύ ενδιαφέρον αυτό και κάθε δημιουργός που έχει καταπιαστεί με το έργο δίνει το δικό του τέλος. Έτσι και εμείς κατασταλάξαμε σε ένα τέλος που μας συνδέει με όλα τα δραματουργικά στοιχεία της παράστασης και το οποίο θα σας αφήσουμε να το ανακαλύψετε οι ίδιοι όταν έρθετε να τη δείτε.
