“Lacrima” της Caroline Guiela Nguyen: Εξαιρετική σύλληψη που αποδυναμώθηκε επί σκηνής

H Caroline Guiela Nguyen επιστρέφει στην Πειραιώς 260, στο φιλόξενο για αυτήν Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, με την πρώτη παραστασιακή της πρόταση, που υπογράφει τόσο σκηνοθετικά, όσο και συγγραφικά -ως καλλιτεχνική διευθύντρια πλέον- του Εθνικού Θεάτρου του Στρασβούργου του οποίου πήρε τα ηνία τον Σεπτέμβριο που μας πέρασε. Το παραστασιακό της εγχείρημα με τον λατινικό τίτλο “Lacrima” (δάκρυ) θα παρουσιαστεί στις 14 Μαΐου στο TNS (Εθνικό Θέατρο του Στρασβούργου) και περίπου δύο εβδομάδες αργότερα στις 30 Μαΐου, θα πραγματοποιήσει επίσημη παγκόσμια πρεμιέρα στο περίοπτο Wiener Festwochen στην Αυστρία.

Με κεντρικό πόλο της παραστασιακής της αφήγησης -που χωρίζεται σε πέντε μέρη- ένα σπάνιο ύφασμα, η Γαλλίδα σκηνοθέτις δημιουργεί μια σειρά ομόκεντρων κύκλων ετερόκλητων ανθρώπινων ιστοριών, όπου σε όλες κομβική επιρροή έχει η μετατροπή του υφάσματος αυτού σε ματωμένο έργο τέχνης. Ένα αντικείμενο σπάνιας δεξιοτεχνίας, ένα ρούχο εξαίσιας μοναδικότητας θα μας διηγηθεί μέσω της μακράς και επώδυνης κατασκευής του ανθρώπινες ιστορίες άφατης οδύνης.

Μια πριγκίπισσα από τη βασιλική οικογένειας της Μ. Βρετανίας (πρόσωπο μυθοπλασίας, της οποίας το όνομα δεν αποκαλύπτεται) πρόκειται να τελέσει τους γάμους της μέσα στο 2025. Για την κατασκευή του πολύτιμου νυφικού φορέματος θα απευθυνθεί -κατά παρέκκλιση της παράδοσης- αντί σε βρετανικό οίκο μόδας στον γαλλικό οίκο υψηλής ραπτικής Beliana, και αυτός με τη σειρά του για την κατασκευή του πέπλου και της ουράς στη Maison Shaina, στη Βομβάη, οίκο ξακουστό για τα κεντήματά του, και στην περίφημη δαντελοποιία της Αλενσόν στη Νορμανδία. Σε τρεις χώρους μακράς παράδοσης ανθρώπινης τεχνογνωσίας. Άνθρωποι μοναδικοί στην τέχνη τους, όπως ο Αμπντούλ, ο μοναδικός εν ζωή κεντητής μαργαριταριών και πολύτιμων λίθων πάνω σε υφάσματα από τη Βομβάη, η Μαριόν η ταλαντούχα διευθύντρια του οίκου Beliana από το Παρίσι, και οι περίφημες «δαντελιέρες της Αλενσόν», οι  εναπομείνασες τεχνίτριες μιας σπάνιας τέχνης, που κινδυνεύει να χαθεί, με επικεφαλής τη γηραιά, ογδοντάχρονη Τερέζ.

Οι εμπλεκόμενοι θα υποστούν ένα άκαμπτο νομικό πλαίσιο με αδιαπραγμάτευτους και απαραβίαστους όρους εμπιστευτικότητας στα υπογραφέντα συμβόλαια που επέβαλλε το αγγλικό κράτος: Περιορισμένη λίστα εργαζομένων που έχουν εξουσιοδότηση να μπορούν να βλέπουν ή να αγγίζουν το έργο. Μυστικότητα σε σχέση με τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν: -βελονιές κεντήματος, σχήματα δαντέλας- καθώς και τύπους πτυχών, μοτίβα, κοψίματα, και αποχρώσεις προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα αναπαραχθεί μέρος ή όλο το φόρεμα σε βάθος εκατό ετών. Οι οίκοι λειτουργούν με απόλυτη μυστικότητα και οι εργαζόμενοι τους στη σιωπή. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που η δημιουργός θα δηλώσει ως βασικές της θεματικές «Το μυστικό και τη βία» .

Με αδυσώπητα πιεστικές ημερομηνίες παράδοσης του αριστουργήματος και κανένα περιθώριο λάθους που συνθλίβουν τους δεξιοτέχνες σωματικά, ψυχικά, πνευματικά θέτουν σε κίνδυνο την ψυχική και σωματική τους υγεία. Παράλληλα με αυτές τις συνθήκες εργασιακής πίεσης, τους συντρίβουν και ακραίες συνθήκες στην προσωπική τους ζωή: ενδοοικογενειακή βία, κληρονομικές ψυχικές νόσοι, ασθένειες, που δεν έχουν τον χρόνο και την αντοχή να αντιμετωπίσουν, λόγω της εργασιακής πίεσης.

Ο Αμπντούλ θα απολυθεί, γιατί λόγω της καταπόνησης των ματιών του από το κέντημα, τυφλώνεται, αφού έχει ήδη κεντήσει επί οκτώ μήνες συνεχώς, 230.000 μαργαριτάρια στο βασιλικό νυφικό πέπλο. Θα το αποκρύψει από την κόρη του γιατί ντρέπεται. Η Μαριόν θα αποπειραθεί να αυτοκτονήσει, αφήνοντας ένα σημείωμα. Δεν μπορεί να διαχειριστεί την πίεση της δουλειάς, την ψυχική ασθένεια της κόρης της και τον κακοποιητικό σύζυγό της. Θα διασωθεί. Όμως θα απομακρυνθεί από τον οίκο και θα αντικατασταθεί άμεσα. Το μυστικό βασιλικό φόρεμα είναι έτοιμο και κατάστικτο από το αίμα και τη δυστυχία όσων το δημιούργησαν. Το αριστουργηματικό αυτό έργο τέχνης είναι το σύμβολο της αλαζονείας της μετααποικιακής Ευρώπης. Της ρατσιστικής εμμονής της στην υπεροχή, στο γνήσιο και ανεπανάληπτο έργο τέχνης.

Με ένα δεκαμελή θίασο και ερασιτεχνών και επαγγελματιών ηθοποιών-όπως άλλωστε το συνηθίζει η σκηνοθέτις- ένα μείγμα γλωσσών (γαλλικά, ταμίλ, αγγλικά, νοηματική γλώσσα) φτιάχνει μια ιστορία που διαδραματίζεται σε τρεις ηπείρους (Ευρώπη, Ασία, Αυστραλία), τέσσερεις χώρες και έξι πόλεις (Λονδίνο, Παρίσι, Βομβάη, Μελβούρνη, Αλενσόν).

Η σύλληψη της ιστορίας, καθώς και οι προεκτάσεις της είναι θαυμάσιες και ο καμβάς της ενδιαφέρων και πρωτότυπος, τα αφηγηματικά νήματα πολύπλευρα και σημαντικά. Όμως στην παραστασιακή υλοποίησή του, το εγχείρημα αποτυγχάνει. Το κύριο ελάττωμα είναι η εμμονή της σκηνοθετικής γραμμής σε έναν αναποτελεσματικό ρεαλισμό που υπονομεύει την εξαίσια, οδυνηρή ποιητικότητα των δομικών υλικών της ιδέας.

Επίσης, οι μέτριες ερμηνείες (από τους επαγγελματίες) το αποδυναμώνουν αισθητά. Με λαμπρή εξαίρεση την ερμηνεία της Maud Le Grevellec ως Μάριον. Οι ερασιτέχνες θα αποδειχθούν πιο ικανοί και πιο ευφάνταστοι. Οι αφελείς διάλογοι και η απλοϊκότητα του κειμένου το απονευρώνουν (π.χ. του Αμπντούλ με την κόρη του).

Εξαιρετική η συνεισφορά των Nadia Bourgeois, Charles Schera, Fleur Sulmont στο βίντεο καθώς και εύστροφος ο χειρισμός φώτων από τη Mathilde Chamoux.

Τα σκηνικά της Alice Duchange καθώς και τα κοστούμια (συλλογή haute couture Benjamin Moreau, Atelier de construction des décors du Théâtre national de Strasbourg) δεν με έπεισαν.

Συνοψίζοντας…

Μια σπάνια ιδέα σε όλες της τις εκφάνσεις που την αποδυνάμωσε ο τρόπος, η φόρμα και η μορφή της παραστασιακής της υλοποίησης. Ειλικρινά, ευελπιστώ σε μια βελτιωμένη σκηνική εκδοχή της, γιατί η σύλληψη είναι εξαιρετική.