Μετά από μια μεγάλη και επιτυχημένη περιοδεία τη χρονιά που μας πέρασε, το μιούζικαλ «Σιωπή, ο βασιλιάς ακούει» του Νίκου Κυπουργού, παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Πρόκειται για μια ευφυή εισαγωγή των μικρών και των μεγάλων θεατών στις έννοιες, τις τεχνικές και τα εργαλεία της μουσικής γραφής και μια διακριτική και έμμεση κριτική στους κάθε λογής σνομπισμούς, που κάποιες φορές παρατηρούνται στον χώρο της μουσικής δημιουργίας και της πρόσληψης.
Το έργο σε λιμπρέτο του Θωμά Μοσχόπουλου, παρουσιάζεται στη νέα σκηνοθεσία του Θοδωρή Αμπαζή με τον οποίο και είχαμε τη μεγάλη χαρά να συνομιλήσουμε για αυτό αλλά και για κάποια από τα επόμενα πλάνα του.
«Ήταν ένα μεγάλο δώρο για εμένα να πάρω αυτή την παρτιτούρα στα χέρια μου. Ταιριάζουμε ιδιοσυγκρασιακά με το Νίκο (Κυπουργό) για αυτό και ετοιμάζουμε και νέες παραγωγές», αναφέρει στην εισαγωγή της κουβέντας μας.
Μοιρασμένος ανάμεσα σε θεατρικές παραστάσεις που ολοκληρώθηκαν όπως το ”Solaris” και παραγωγές που έρχονται, ο Θοδωρής Αμπαζής μοιράζει τον χρόνο του αλλά κυρίως τον εαυτό του, δημιουργώντας και συνθέτοντας κόσμους απολαυστικούς, σχεδόν μαγικούς.
«Στο θέατρο παίζουμε. Το θέατρο έχει μια βασική αρχή: τη χαρά και το παιχνίδι. Την επικοινωνία και τη συνδημιουργία. Εκεί βρίσκεται το κλειδί. Και σε ένα παιχνίδι δεν παίζεις μόνος. Κάθε παράσταση είναι μια συμφωνία παιχνιδιού ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους. Μαζί συνδημιουργούμε. Άρα είτε πρόκειται για παιδικό, είτε για ενήλικό θέατρο η συμφωνία παιχνιδιού είναι κοινή. Επιπλέον, η ζωή μου ήταν πάντα ανάμεσα στη μουσική και στο θέατρο. Τις περισσότερες λοιπόν φορές τα όρια ανάμεσα στο θέατρο, την όπερα, τη μουσική είναι δυσδιάκριτα, καθώς η μουσική και η θεατρική σκέψη υπάρχουν παντού. Έτσι, ακόμα και όταν γράφω μουσική, σκέφτομαι ρόλους, σκέφτομαι χαρακτήρες, σχέσεις όπως ακριβώς δηλαδή και στο θέατρο. Έτσι κάπως δεν είναι δύσκολο να αλλάξω από το ένα πεδίο στο άλλο. Η πρωταρχική αναπνοή, η πρωταρχική διάθεση είναι να μπούμε σε μια περιπέτεια και να τη ζήσουμε ολόκληρη. Είναι σα μια περιπέτεια να εκτυλίσσεται σε διαφορετικά μέρη, άλλοτε σε μια πόλη, σε ένα δάσος ή σε ένα κάμπο ή σε ένα υπόγειο. Απλώς μπαίνεις σε αυτό τον κόσμο που σε οδηγεί ο πρωτογενής συγγραφέας».
Ποιο το βασικό σκηνοθετικό στοίχημα της παράστασης «Σιωπή, ο βασιλιάς ακούει»;
Να καταλάβει κανείς ότι οι νότες δεν είναι κάτι άλλο από ότι τα χρώματα και τα αντικείμενα που συνθέτουν τον κόσμο γύρω μας. Ήθελα οι νότες να μην θεωρούνται δύσκολες. Συνήθως, το βλέπω και στους ηθοποιούς συχνά, δημιουργούν μια απόσταση. Εφόσον μπορούμε και μιλάμε μια γλώσσα που βασίζεται σε 24 γράμματα γιατί όχι να μην μάθουμε και τα 7 γράμματα, τις 7 νότες της μουσικής. Προσπαθούμε λοιπόν να δούμε τη μουσική και με έναν άλλο τρόπο. Τι είναι allegro (γρήγορο, εκφραστικό), τι είναι Giocoso (παιχνιδιάρικο) είναι όροι που μέσα από την παράσταση, με χειρονομίες της ζωής και παιγνιώδη τρόπο, επιδιώκουμε να μάθουν τα παιδιά. Μην ξεχνάμε πως όλοι αυτοί οι μουσικοί όροι έχουν προκύψει μέσα από τις χειρονομίες της ζωής, τις ψυχικές. Πότε είμαστε περισσότερο αγωνιώδεις, άλλες πιο πειθαρχημένοι, ενώ άλλες φορές απαιτούμε περισσότερα. Έτσι κάπως είναι και τα είδη της μουσικής και αυτό προσπαθούμε να δείξουμε και στα παιδιά. Να τη συσχετίσουμε δηλαδή και να τους δείξουμε ότι η μουσική είναι παντού.
Ο Τζον Κέιτζ, ο επαναστατικός συνθέτης, και θεωρητικός της μουσικής είναι ο αρχικός εμπνευστής του έργου. Αυτό άλλωστε ήταν και η βασική φιλοσοφία του πάνω στην οποία στηρίχθηκε και ολόκληρο το καλλιτεχνικό του έργο. «Η μουσική είναι παντού». Η διασημότερη σύνθεση του Κέιτζ είναι η «4’33’’», δηλαδή 4 λεπτά και 33 δεύτερα, κατά τη διάρκεια της οποίας, ο πιανίστας δεν παίζει καμία απολύτως νότα. Τα δημοσιεύματα που ακολούθησαν την παρουσίαση του συγκεκριμένου έργου δεν ήταν καθόλου κολακευτικά. Ίσως δεν είχε γίνει απολύτως κατανοητός, ίσως ο κόσμος δεν ήταν ακόμα ώριμος για κάτι τόσο εγκεφαλικό. Γιατί ο στόχος του δεν ήταν να παρουσιάσει τη σιωπή αυτή καθ’ αυτή, όσο να επιστήσει την προσοχή των ακροατών στους φυσικούς ήχους και στους ήχους της καθημερινότητας ή στην προκειμένη περίπτωση, στους ήχους της αίθουσας και των ακροατών.
«Εδώ τα πράγματα δεν είναι τόσο εγκεφαλικά, αλλά η ιστορία βασίζεται σε ένα αστείο», παρατηρήσει σε αυτό το σημείο ο Θοδωρής Αμπαζής. Ο Βασιλιάς της μουσικής δεν είναι ποτέ ευχαριστημένος, όποιο μουσικό κομμάτι κι αν του παρουσιάζει ο Μουσικός της αυλής του. Τον Μουσικό από την απελπισία του έρχεται να βγάλει η Μούσα, που βρίσκει με τη σειρά της μια ευκαιρία να «ξαναπιάσει τη δουλειά», από την οποία είχε αποκοπεί μετά τις ένδοξες εποχές του Σούμπερτ, του Μότσαρτ και του Μπαχ. Και εδώ το λιμπρέτο του Θωμά Μοσχόπουλου έρχεται να σχολιάσει μια ανησυχία για την εγκατάλειψη των Μουσών μας στη σύγχρονη εποχή γιατί τις θεωρούμε άχρηστες. «Στις ημέρες μας το όνειρο, η έμπνευση και η φαντασία μοιάζουν να μην έχουν καμία θέση πια γιατί όλα έχουν να κάνουν με υπολογισμούς, με επιβίωση, με πρακτικότητες που αχρηστεύουν την τέχνη και πόσο μάλλον την ανάγκη να υπάρχει μια Μούσα στη ζωή μας», σχολιάζει ο Θοδωρής Αμπαζής.
Η Μούσα επιστρατεύει τις επτά νότες ως συμμάχους και εμπνέει στον Μουσικό ένα υπέροχο έργο. Ούτε κι αυτό, όμως, αφήνει ικανοποιημένο τον Βασιλιά. Είναι καιρός, λοιπόν, τη λύση να δώσει (όπως πάντα) η φαντασία…Μία παγίδα λοιπόν στήνεται για το Βασιλιά, με μια νέα μουσική, σπάνια σύνθεση: την απόλυτη σιωπή. Ένα τέχνασμα σε αναλογία με τα «αόρατα ρούχα» του Βασιλιά από το παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά».
«Εδώ θα κάνουμε και μια ανατροπή σε σχέση με την παρτιτούρα, ένα σκηνοθετικό τέχνασμα. Ο Βασιλιάς παρότι του αποκαλύπτεται πως πρόκειται για μια καλοστημένη παγίδα, επιμένει πως την ακούει. Δηλώνει ότι μπορεί να ακούσει την μουσική με τη φαντασία του και μάλιστα μπορεί και να τη δει, να την αναπνεύσει, να τη γευτεί. Αυτό άλλωστε και είναι και η δική μου σκηνοθετική ματιά για το φινάλε του έργου. Ότι τη μουσική μπορείς να την ακούσεις παντού. Κάτι δηλαδή με το οποίο επαληθεύω κατά κάποιο τρόπο και τον Τζον Κέιτζ».
Σας έχει ποτέ εγκαταλείψει η Μούσα σας, η έμπνευσή σας;
Εγώ είμαι κάποιες φορές πρωτογενής καλλιτέχνης, όταν συνθέτω μουσική και απέναντί μου έχω το «λευκό» χαρτί που περιμένει να το συμπληρώσω με νότες και άλλες φορές δευτερογενής, όταν δηλαδή αναλαμβάνω τη σκηνοθεσία έργου που κάποιος άλλος έχει γράψει, άρα με καθοδηγεί και αυτό που αναζητώ είναι οι τρόποι, στη μουσική ως μαέστρος και στο θέατρο ως σκηνοθέτης, να ερμηνεύσω αυτό που έχει γραφτεί. Στην πρώτη περίπτωση, της πρωτογενούς δημιουργίας, φυσικά και μπορεί να προκύψει κάποιες στιγμές να μην υπάρχει έμπνευση, αν και υπάρχει τόσο έντονη ζωή γύρω μας, που λίγο αν σηκώσεις το κεφάλι και να κοιτάξεις γύρω σου, σίγουρα θα βρεις έναν λόγο, μια αιτία για να μιλήσεις. Και ειδικά την εποχή που ζούμε, δεν έχω ποτέ βρεθεί χωρίς λόγους για να μιλήσω.
Ο Θοδωρής Αμπαζής έχει μπροστά του ένα γεμάτο και δημιουργικό πρόγραμμα. Το «Μαύρο Νερό» της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Ελφρίντε Γέλινεκ παρουσιάζεται σε δική του σκηνοθεσία τις επόμενες ημέρες στο Θέατρο Altera Pars, ένα κείμενο-μανιφέστο εμπνευσμένο από το σκάνδαλο στην Ίμπιζα και μετά στις 18 Νοεμβρίου ανεβαίνει και πάλι «Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς» στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» για εννέα μόνο παραστάσεις.
Το Φεβρουάριο, στη Μονή Λαζαριστών θα ανεβάσει το έργο του Μολιέρου «Κατά φαντασία ασθενή» με ένα μεγάλο θίασο και ζωντανή μουσική. Μια ακόμη συνεργασία με το Νίκο Κυπουργό που έχει αναλάβει τη σύνθεση της μουσικής. Μια κινηματογραφική μεταφορά του ”Solaris” επίσης αναμένεται για τον επόμενο χρόνο και σύντομα θα έχουμε και περισσότερα νέα για το ταξίδι αυτό.
