20.000 άνθρωποι στη συναυλία του Λεξ τον Ιούλιο στην Αθήνα, 30.000 τον Οκτώβριο στην Θεσσαλονίκη, αφιέρωμα στον Μανώλη Ρασούλη πριν λίγες μέρες στο «Μουσικό Κουτί», και σε όποια γενιά κι αν ανήκεις κι όπου κι αν έτυχε εσύ να κουμπώσεις, στον Λεξ ή κάπου παλιότερα, στον Ρασούλη ή κάπου παλιότερα, το ελληνικό τραγούδι παραμένει ζωντανό, παραμένει ο αγωγός εκείνος που θα βρει τον τρόπο να μιλήσει στην καρδιά και το μυαλό του κόσμου με μια αμεσότητα και μια ένταση, που από τη μια αντιστοιχούν στην ατμόσφαιρα, τις αγωνίες και την αλήθεια κάθε εποχής και από την άλλη επιδεικνύουν ως τώρα μια εξαιρετικά πειστική αντοχή στον χρόνο. Αυτό είναι το μεγάλο κόσμημα του ελληνικού πολιτισμού: το τραγούδι. Όλα τα υπόλοιπα μοιάζουν φτωχοί κι ανεπαρκείς συγγενείς μπροστά του.
Κι αν κάτι σίγουρα δεν αποτελεί κόσμημα του ελληνικού πολιτισμού, είναι το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, για μια σειρά από χιλιοειπωμένους λόγους που δεν έχει κανένα νόημα να επαναλάβουμε πάλι. Αλλά να: έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ τη νοσηρότητα και την τοξικότητα ως πρώτη του ύλη, ώστε αυτό που συμβαίνει το τελευταίο διάστημα να μοιάζει ως αναπάντεχη υπόμνηση, ότι το ποδόσφαιρο θα μπορούσε να είναι και πηγή χαράς. Μπορεί να κρατήσει πάρα πολύ λίγο, μπορεί κάλλιστα το βραδάκι της Κυριακής στο ντέρμπι Παναθηναϊκός – Ολυμπιακός το ευφορικό κλίμα να διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη με νέο γύρο επεισοδίων, διακοπών, ασχημιών, οπότε τουλάχιστον ας προφτάσουμε να το μνημονεύσουμε όσο κρατάει. Από την μια λοιπόν οι φίλοι της ΑΕΚ είναι ενθουσιασμένοι και με το νέο γήπεδο που φτιάχτηκε μετά από αναμονή πάρα πολλών ετών, αλλά και με την ομάδα τους που παίζει ωραίο ποδόσφαιρο. Κι ό,τι και να γίνει στη συνέχεια, το γήπεδο τους προσέφερε μια συγκίνηση η οποία δεν μπορεί να αναιρεθεί. Από την άλλη οι φίλοι του Παναθηναϊκού μεταφέρθηκαν κατά χιλιάδες την προηγούμενη Κυριακή στο Βόλο, είδαν την ομάδα τους να πετυχαίνει τη δέκατη νίκη σε δέκα παιχνίδια βάζοντας πέντε γκολ, έκαναν μια μαζική και ειρηνική εκδρομή, με την οποία γιόρτασαν την επιστροφή του Παναθηναϊκού σε ένα στάτους απ’ το οποίο είχε εκπέσει για πάνω από μια δεκαετία. Δεν μπορεί εύκολα να αποτιμηθεί τι κοινωνική επίπτωση μπορεί να είχε η τόσο μακροχρόνια καθίζηση μιας τόσο μεγάλης ομάδας όπως ο Παναθηναϊκός, τι κραδασμούς μπορεί να έφερε σε φιλίες και ανθρώπινες σχέσεις, πόσο καθοριστικό είναι να εκλείπει σιγά σιγά από τη ζωή σου ένας παράγοντας συνάθροισης, μια αφορμή να μιλήσεις και να βρεθείς με φίλους.
Τα σημεία συνάντησης, τα γήπεδα, τα στέκια, κάθε σινεμά που κλείνει, κάθε μπαρ που κλείνει, αφήνει πίσω του το δικό του αποτύπωμα αναμνήσεων. Μερικά όμως αφήνουν ως αποτύπωμα κάτι περισσότερο από αναμνήσεις. Όπως για παράδειγμα το “Skipper’s” στην Μαρίνα του Αλίμου που έκλεισε στο τέλος Οκτωβρίου: ένα καλοκαιρινό βράδυ κοντά είκοσι χρόνια πριν, όχι μία και δύο, αλλά αρκετές περισσότερες ζωές άλλαξαν, με τον τρόπο που τελικά αλλάζουν οι ζωές, από καραμπόλες, από συγκυρίες, από συγκυρίες που συναντούν ανάγκες, σίγουρα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παύουν να είναι συγκυρίες. Και κάπως έτσι, παιδιά που θα μπορούσαν να γεννηθούν δεν γεννήθηκαν ποτέ, και γεννήθηκαν στη θέση τους άλλα που θα μπορούσαν να μην έχουν γεννηθεί ποτέ. Για να φτάσουμε στην κάθε μία ανθρώπινη ζωή, για να φτάσουμε σε μένα και σένα, συνέβησαν ένα σωρό πράγματα. Κι ίσως τελικά το αληθινό σκάνδαλο δεν είναι ότι παύουμε κάποια στιγμή να ζούμε, αλλά το ότι ξεκινάμε κάποια στιγμή να ζούμε. Αν ζούμε αυτή τη στιγμή στη γη γύρω στα οκτώ δισεκατομμύρια άνθρωποι, και τα οκτώ έχουμε έρθει στη ζωή ως αποτέλεσμα μιας αλληλοδιαδοχικής σειράς συμπτώσεων. Θα μπορούσαν στη θέση μας να βρίσκονται οκτώ δισεκατομμύρια άλλοι άνθρωποι. Πώς αντέχει κανείς το εντελώς τυχάρπαστο της ύπαρξής του; Βαφτίζοντας τις συμπτώσεις μοίρα: όλα γίνονται για έναν λόγο. «Όλα γίνονται για έναν λόγο», να μια σκέψη που μας βοηθά να κοιμηθούμε το βράδυ. «Όλα είναι στο έλεος της τύχης», να μια σκέψη μη δημοφιλής. Μια στραβοτιμονιά και όλα τέλειωσαν. Δεκάδες «αν δεν» και τίποτα δεν θα είχε αρχίσει. Και το ανθρώπινο πνεύμα, η ύπαρξη συνείδησης, παραμένει ένα δώρο – άδωρο, ένα δώρο στα χέρια δειλών, όταν ψάχνουμε για σιγουριά εκεί που δεν υπάρχει: στην ανθρώπινη ζωή. Ας παραιτηθούμε από το αίτημα της ασφάλειας κι ας εγείρουμε το αίτημα της μαγείας. Αφού ήταν τόσο απίθανο να υπάρξουμε, ας μαγευτούμε από τη σειρά των συμβάντων που έπρεπε να συντρέξουν για να υπάρξουμε κι ας αναρωτηθούμε τι απέγιναν όλες οι εναλλακτικές υπάρξεις που δεν υπήρξαν επειδή οι γονείς μας γνωρίστηκαν και έμειναν μαζί. Κι ας αποδεχθούμε πως οι δυνατότητες του πνεύματος μας μπορεί να είναι πεπερασμένες ως προς την κατανόηση του φαινομένου της ζωής, αλλά απεριόριστες ως προς την συγκίνηση, την έκπληξη και την άντληση ομορφιάς από το βαθύτατα τυχάρπαστο της δικής μας ζωής.
