Η Άννα Λεμονάκη είναι μια σκηνοθέτις και περφόρμερ που έχει εδώ και πολλά χρόνια την έδρα της στη Γενεύη, όπου έκανε τις σπουδές της: ακόμα μια Ελληνίδα καλλιτέχνις που η παροιμιωδώς εχθρική και αφιλόξενη χώρα μας ώθησε να πάρει τον δρόμο του απάτριδος. Εκεί στα ξένα, πάντως, διαπρέπει. Το καλοκαίρι παρουσίασε στο φεστιβάλ La Batie της Γενεύης τη νέα της -και εξαιρετική- δουλειά «G.O.L.D (Glory of little dreams)» με μεγάλη επιτυχία: αγαπά να δίνει στις παραστάσεις της ονόματα χρωμάτων. Έτσι βαφτίστηκε και το «Μπλε», που έχουμε την ευκαιρία να δούμε αυτές τις μέρες στην Αθήνα.
Οι παραστάσεις της Άννας Λεμονάκη συνδυάζουν θέατρο, περφόρμανς, μουσική, και έχουν πάντα έντονο το στοιχείο της εξομολόγησης. Στην περίπτωση του «Μπλε», που είναι σόλο συνοδεία ζωντανής μουσικής, όπου ο κιθαρίστας λειτουργεί και ως σκηνικός παρτενέρ, η ελαφρότητα με την οποία στην αρχή εμπλέκεται το κοινό με μικρολεπτομέρειες -παγιδεύεται, θα τολμούσα να πω- καταλήγει σε ένα επώδυνο προσωπικό ξεγύμνωμα απίστευτης έντασης και βάθους.
Η περιγραφή θα μπορούσε να φέρει στο μυαλό τη δουλειά της Ανχέλικα Λίντελ –ή, στα καθ’ ημάς, της Λένας Κιτσοπούλου, με την οποία άλλωστε έχει συνεργαστεί η Λεμονάκη. Κι όμως, το αποτέλεσμα δεν μοιάζει διόλου με τον δικό τους κόσμο, αν προσπεράσει κανείς το πολύ πρώτο επίπεδο «γυναίκα εξομολογείται επί σκηνής». Θα εντόπιζα τη διαφορά στο ίδιο το ύφος της αντιμετώπισης: εδώ απουσιάζει ο ναρκισσισμός της δυστυχίας, η αυταρέσκεια της έκθεσης σε έναν κόσμο εχθρικό, επίβουλο και αναίσθητο.
Το μεγάλο προσόν της Άννας Λεμονάκη είναι μια αφοπλιστική ευθύτητα, μια απλότητα που μοιάζει να τη φέρνει πλάι στον θεατή αντί να την τοποθετεί σε ένα βάθρο απέναντί του. Παρόλο που το οντολογικό ζήτημα –όπως λέει ο Θεόδωρος Τερζόπουλος- που ωθεί έναν άνθρωπο να ανέβει στη σκηνή παραμένει παρόν, είναι σαν η Λεμονάκη να μην επιθυμεί να διαφοροποιηθεί από εμάς που στο βλέμμα μας εκτίθεται –μέχρι τη στιγμή που το τραύμα γίνεται φανερό σε όλη του τη διάσταση, συνθήκη που αναπόφευκτα οδηγεί σε μια ερμητική μοναξιά. Σαν να χρειάζεται να κατοχυρωθεί η εγγύτητά μας για να αποτολμηθεί η μοναχική καταβύθιση στα έγκατα του πανικού.
Αυτό που καθιστά ξεχωριστή στα μάτια μου την περίπτωση της Άννας Λεμονάκη, είναι η ηθική της στάση: παρόλο που η μνήμη μιας κακοποίησης παρουσιάζεται σχεδόν κυριολεκτικά στο «Μπλε», είναι σαν η δημιουργός του να αρνείται να ανέβει στο όχημα της επικαιρότητας που για σωστούς λόγους- έχει συγκεντρώσει τα φώτα πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Εντάσσει το προσωπικό της τραύμα σε ένα σύνολο άλλων αντίστοιχων που φέρει ο καθένας μας, τοποθετώντας τον εαυτό της στη μεγάλη, ευρύτατη οικογένεια των πασχόντων από αγχωτικές διαταραχές. Πολύ σπάνια έχω νιώσει τόσο έντονα την επιθυμία μιας ερμηνεύτριας να ενταχτεί και όχι να ξεχωρίσει. Αυτή της η τρυφερότητα την κάνει μοναδική.
Παρόλο που η περιγραφή της -όντως ζοφερής- θεματικής του «Μπλε» θα μπορούσε να κάνει κάποιον να περιμένει ένα θέαμα σχεδόν δυσάρεστο, αυτό διόλου δεν συμβαίνει. Αυτή ακριβώς η εγγύτητα που εγκαθιδρύει η δημιουργός του ανάμεσα σε εμάς και την ίδια, οδηγεί σε μια συνθήκη λυτρωτική. Σαν οι φόβοι μας, τοποθετημένοι μέσα από το άγγιγμά της δίπλα στους φόβους των άλλων, αλλά και τους δικούς μας, να απαλύνονται. Σαν ο ίδιος ο εκδημοκρατισμός του τραύματος να το εξορκίζει. Σαν αυτή η υγρασία που πλημμυρίζει τη σκηνή να δημιουργεί μια μήτρα εντός της οποίας να μπορούμε να εκτεθούμε με ασφάλεια. Κι αν ακόμα η ένταση φέρει στα μάτια μας ένα δάκρυ, το πιθανότερο είναι πως θα εγκαταλείψουμε την αίθουσα με ένα χαμόγελο.
Μη χάσετε με τίποτα το «Μπλε» αν έχετε ελεύθερο ένα από τα δύο επόμενα βράδια που η Άννα Λεμονάκη θα είναι μαζί μας πριν επιστρέψει σε αυτή την παράξενη δημοκρατία της Κεντρικής Ευρώπης που έγινε καταφύγιό της.
