Η καταξιωμένη Ελληνίδα πιανίστα και στενή συνεργάτιδα του Μίκη Θεοδωράκη για πάνω από 20 χρόνια, πρόκειται να συμπράξει με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών την Παρασκευή 12 Νοεμβρίου για μια ερμηνεία της Πρώτης του Σουίτας για πιάνο.
Με αφορμή την επικείμενη εμφάνισή της, η Τατιάνα Παπαγεωργίου μιλά για τη μουσική της πορεία, τη θέση της Πρώτης Σουίτας μέσα στο υπόλοιπο έργο του μεγάλου Έλληνα συνθέτη, αλλά και τη σημασία της επετείου για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, στην οποία είναι αφιερωμένη η συναυλία.
Ποια η πρώτη σας επαφή με το πιάνο;
Ξεκίνησα πιάνο στα 5 μου χρόνια με μεγάλο ενθουσιασμό κι αγάπη για τη μουσική. Κάθε πρωί ξυπνούσα με ανυπομονησία νωρίτερα, πριν πάω στο σχολείο, για να παίξω. Το θυμάμαι αυτό το συναρπαστικό συναίσθημα… ένιωθα σαν να υπήρχε κρυμμένος ένας μαγικός κόσμος μέσα σε αυτό το όργανο.
Τι κρατάτε από τις/ους δασκάλες/ους των παιδικών σας χρόνων; Πόσο σημαντικοί είναι για το μέλλον ενός μουσικού;
Είχα την μεγάλη τύχη να μελετήσω από τα παιδικά μου χρόνια μέχρι και το δίπλωμά μου κοντά στον εξαίρετο πιανίστα και παιδαγωγό Τώνη Γεωργίου. Η γοητευτική προσωπικότητα, η βαθιά μουσικότητα, η βιεννέζικη κουλτούρα του, αλλά και το αληθινό ενδιαφέρον του να με οδηγήσει σωστά στον δρόμο της πιανιστικής τέχνης, με ενέπνευσαν βαθύτατα και καθόρισαν συνολικά την πορεία μου στη μουσική. Του οφείλω την ποιότητα του ήχου που με συνοδεύει από τότε, τη σημασία της εμβάθυνσης στο κείμενο, της αληθινής μουσικότητας και όχι του εντυπωσιασμού. Και βέβαια τις πρώτες εμπειρίες επιτυχίας σε διαγωνισμούς και ακροάσεις που μου άνοιξαν τον δρόμο για ανώτερες σπουδές με υποτροφίες στο εξωτερικό. Οφείλω όμως ευγνωμοσύνη σε όλους μου τους δασκάλους, ιδιαίτερα στους διαπρεπείς πιανίστες Lev Vlassenko και Yonty Solomon, τους οποίους κρατώ στην καρδιά μου και αναγνωρίζω ως καθοριστικά σημεία αναφοράς κι εξέλιξης στη ζωή μου ως πιανίστα και μουσικός.
«Η Σουίτα αρ. 1 του Μίκη Θεοδωράκη αποτελεί ιδανικό παράδειγμα μουσικής δημιουργίας με μήνυμα αγωνιστικότητας κι ελληνικότητας»
Μετά τις σπουδές σας στο Ωδείο Αθηνών, ολοκληρώσατε μεταπτυχιακές σπουδές πιάνου στο Βασιλικό Κολέγιο και τη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του Λονδίνου. Είστε, επίσης, κάτοχος ακαδημαϊκού διπλώματος Masters με διάκριση για την έρευνά σας στο έργο για πιάνο του Heitor Villa-Lobos. Τι σας γοήτευσε στην ακαδημαϊκή όψη της μουσικής και στραφήκατε προς τα εκεί;
Έχοντας μεταβεί στο Λονδίνο από τα 18 μου ως υπότροφος του Royal College of Music και της βρετανικής κυβέρνησης, κι έχοντας ολοκληρώσει 3 χρόνια μεταπτυχιακών σπουδών επικεντρωμένα στο piano performance, ένιωσα την ανάγκη να μελετήσω το ευρύτερο πλαίσιο της μουσικής. Ήθελα να κατανοήσω το μεγαλείο της τέχνης αυτής και τους κωδικούς της. Όχι μόνο τον χαρισματικό δημιουργό και το έργο τέχνης σαν ανεξάρτητα στοιχεία αποκομμένα από το περιβάλλον τους, αλλά και τους εξωμουσικούς παράγοντες που εμπνέουν και καθορίζουν τα μνημειώδη έργα και τους δημιουργούς τους. Ολοκλήρωσα όλους τους κύκλους σπουδών στα Ανώτερα Θεωρητικά, μελέτησα ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας παράλληλα με το πιάνο στο Λονδίνο, και στη συνέχεια στράφηκα και στην ακαδημαϊκή προσέγγιση της μουσικής, δεδομένου ότι βρισκόμουν στην Αγγλία, μια χώρα με μέγιστη παράδοση στην ακαδημαϊκή σκέψη και πλούσια μουσικολογική δραστηριότητα. Ολοκλήρωσα το Master στη Μουσική Ερμηνεία με θέμα το πιανιστικό έργο του Villa Lobos, κάτι που μου έδωσε τη δυνατότητα να μελετήσω ολόκληρο το ρεπερτόριο και το υπόβαθρό του, παράλληλα με την ερμηνεία. Αμέσως μετά στράφηκα στο ανεξερεύνητο έργο του Μίκη Θεοδωράκη.
Ποιες οι ιδιαίτερες προκλήσεις και δυσκολίες για τη Σουίτα αρ.1 του Μίκη Θεοδωράκη που πρόκειται να ερμηνεύσετε;
Οι δυσκολίες του έργου είναι πολλαπλές. Το πιάνο συνομιλεί έντονα με την ορχήστρα κυρίως ως κρουστό όργανο, μέσα από εξαιρετικά συμπαγείς διάφωνες συγχορδίες και ασύμμετρους ρυθμούς που συχνά παραπέμπουν στην ελληνική μουσική. Εμπλέκεται σε περίπλοκες πολυρυθμίες με περίσσια φαντασία, δοκιμάζει τα όρια των δυνάμεών του έχοντας απέναντί του μεγάλους ηχητικούς όγκους πνευστών και κρουστών, ενώ παράλληλα υποστηρίζει οργανικά την εξέλιξη σπαρακτικών μελωδιών στα έγχορδα.
Το έργο προσχεδιάστηκε μεν κατά τα χρόνια του Εμφυλίου, όμως ολοκληρώθηκε στο Παρίσι όπου, όπως ο συνθέτης μας γράφει, ήταν η πρώτη εποχή στη ζωή του που κατάφερε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη συμφωνική μουσική και να εντρυφήσει στις σύγχρονες τεχνικές και τις πολύπλοκες ηχητικές κατασκευές που αναζητούσε η avant garde της Ευρωπαϊκής μουσικής κοινωνίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι το ίδιο έτος που γράφει τη Σουίτα αρ. 1 (1955) ανακαλύπτει το προσωπικό του σύστημα των Τετραχόρδων πάνω στο οποίο βάσισε πολλά έργα της εποχής.
Ποιες οι αναμνήσεις σας από το ντεμπούτο σας στο Λονδίνο με το Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα του Rachmaninov;
Ευτυχισμένη στιγμή! Η σύμπραξη του πιανίστα με συμφωνική ορχήστρα είναι μια μαγική διαδικασία. Και μάλιστα σε ένα τόσο λατρεμένο έργο, με το οποίο προκρίθηκα σε απαιτητικό διαγωνισμό του Royal College of Music. Συγκρατώ τη συγκρότηση και τον ζεστό ήχο της ορχήστρας υπό τη διεύθυνση του εξαίρετου Patrick Bailey. Εμπειρία μοναδική κι αποκαλυπτική, που βέβαια με ενέπνευσε να μελετήσω το συμφωνικό ρεπερτόριο.
Είστε επίσης καταξιωμένη και περιζήτητη καθηγήτρια. Ποια τα πιο σημαντικά διδάγματα που επιθυμείτε να λάβουν οι σπουδαστ(ρι)ές σας;
Τα σημαντικά διδάγματα είναι, ότι ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνικότητα είναι μεγαλειώδης και βαθιά αποτυπωμένη στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη, ότι η ελληνική μουσική και η μελοποιημένη ποίηση από τον Μίκη Θεοδωράκη είναι πολιτισμική παρακαταθήκη για τη Νέα Ελλάδα. Ένας κόσμος μεγάλος, σπουδαίος, που αν τον μελετήσει κανείς θα βρεθεί σε μονοπάτια ψυχικής ανάτασης και εθνικής υπερηφάνειας.
Ερχόμενη καθημερινά σε επαφή με σπουδαστ(ρι)ές, θα λέγατε πως είστε αισιόδοξη ή απαισιόδοξη για το μέλλον των πιανιστ(ρι)ών στην Ελλάδα;
Είμαι αισιόδοξη, πολλά νέα παιδιά κατάφεραν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό και να βρουν τον δρόμο τους μέσα από την Τέχνη. Τα ελληνόπουλα διαθέτουν ταλέντο, δύναμη πνεύματος και ένα ένστικτο ίσως για την αναζήτηση πολιτισμού. Το ζητούμενο είναι να τους δοθεί ποιοτική παιδεία και οι ευκαιρίες να διακριθούν.
Η συναυλία της 12ης Νοεμβρίου είναι η τέταρτη του Κύκλου Ελληνική Επανάσταση, που είναι αφιερωμένος στην επέτειο 200 ετών από την Επανάσταση του 1821. Ποια η νοηματοδότηση και το διαχρονικό μήνυμα της επετείου κατά τη γνώμη σας;
Το μήνυμα είναι ότι η ελληνική ψυχή ζει για την ελευθερία, δεν υποδουλώνεται, θυσιάζεται, είναι βαθιά περήφανη, και ανυπέρβλητα μαχητική. Η Σουίτα αρ. 1 του Μίκη Θεοδωράκη αποτελεί ιδανικό παράδειγμα μουσικής δημιουργίας με μήνυμα αγωνιστικότητας κι ελληνικότητας.
