”Rethink – Retell – Reset – Return” το σύνθημα σε λούπα, να παίζει ξανά και ξανά στις οθόνες μεγάλες και μικρές σηματοδοτώντας τη μέτα-πραγματικότητα που είναι εδώ, έναν κόσμο που σε στιγμές μπορεί να μοιάζει ίδιος, αλλά δεν είναι. Post reality world, το 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης σε υποδέχεται με 233 ιστορίες και την αλήθεια τους που θα γεμίσει τις αίθουσες στην ιστορική έδρα και το Λιμάνι ξανά. Ας ανάψουν τα φώτα…
Αυλαία με την ευχή το φως να νικήσει το σκοτάδι
Παγωμένη Πέμπτη του Μαρτίου στη γεμάτη κόσμο πλατεία Αριστοτέλους. Τα φώτα του Κινηματογράφου Ολύμπιον αναμμένα και απ’ έξω δεσπόζει η αφίσα του εικονογράφου και δημιουργού κόμικ Kanellos Cob. Όσες φορές και να τη δεις σου κλέβει τη ματιά, σου «φωνάζει» να αναλογιστείς τη σχέση συμβίωσης του ανθρώπου με την κάθε μορφή ζωής σε αυτόν τον πλανήτη, να αναζητήσεις την αρμονική συνύπαρξη που ο άνθρωπος έχει διαταράξει.
Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης επιστρέφει στις αίθουσές του, όπως παλιά και κάπου ανάμεσα σε μικρόφωνα που απολυμαίνονται, ανακοινώσεις για τα μέτρα προστασίας και πρόσωπα που κρύβονται από τις μάσκες, αναγνωρίζεις μάτια που γελούν και κουβέντες όπως «Τι ωραία που είμαστε πάλι εδώ!». Κατάμεστη αίθουσα και γλυκιά προσμονή στον αέρα για τη γιορτή που ξεκινάει.
Μικρόφωνο στον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Φεστιβάλ, Ορέστη Ανδρεαδάκη:
«Πριν δύο ακριβώς χρόνια, η πανδημία μάς χτύπησε την πόρτα. Ήταν μια νέα πραγματικότητα, μια άλλη πραγματικότητα, μια μέτα-πραγματικότητα. Η σύγκρουση ήταν βίαιη: χάσαμε φίλους και συγγενείς, είδαμε ανθρώπους να αλλάζουν, είδαμε τον κόσμο να αλλάζει. Η φρίκη της πανδημίας, η οποία αποτυπώνεται στην εντέλεια στην εξαιρετική ταινία που θα δείτε σε λίγο πρώτοι, σε παγκόσμια πρεμιέρα, μας άλλαξε όλους.
Η φρίκη, όπως λέει ο Γιώργος Σεφέρης, είναι “ζωντανή, αμίλητη και προχωράει”. Πριν λίγες ημέρες, λοιπόν, διαπιστώσαμε έντρομοι ότι η φρίκη είχε να μας δείξει ακόμη ένα πρόσωπο. Το πιο αποτρόπαιο, το πιο δυσοίωνο, το πιο τρομακτικό. Το πρόσωπο του πολέμου. Το βλέμμα όλων μας είναι στραμμένο σήμερα στην Ουκρανία. Έναν τόπο που μας υπενθυμίζει ότι δεν έχουμε μάθει τίποτα από την Ιστορία. Έναν τόπο που, πριν 90 χρόνια, βίωσε μία άλλη τραγωδία, τον μεγάλο λιμό, γνωστό στα ουκρανικά ως “Γολoντομόρ”. Τον λιμό που επέβαλε το σταλινικό καθεστώς, οδηγώντας εκατομμύρια ανθρώπους στον θάνατο. Τότε, το καλοκαίρι του 1932, ο μεγάλος Ρώσος ποιητής Όσιπ Μαντελστάμ έγραψε ένα σπαρακτικό ποίημα, την Παλιά Κριμαία»:
Κρύα είν΄ η άνοιξη. Κι η γη πεινάει της Κριμαίας.
Την ενοχή φοβάται η δύσμοιρη, όπως στου Βράγγελ τον καιρό.
Κουρέλια τα κιλίμια, δεμένα τα σκυλιά
κι ο ίδιος ο καπνός, τώρα πικρός και να κεντάει.
Χαμένη η γη της στην αχλύ, πανέμορφη όμως πάντα.
Τα δέντρα ανθίζουνε, μα στέκουνε σαν ξένοι.
Κι η αμυγδαλιά τον οίκτο προκαλεί
στην χθεσινή τη στολισμένη ανοησία.
Την όψη της η φύση δεν γνωρίζει, κι απ’ το Κουμπάν
κι από την Ουκρανία οι πρόσφυγες, σκιές εφιαλτικές.
Στα κετσεδένια τους ποδήματα οι πεινασμένοι χωρικοί
φρουρούν τις πόρτες, αλλά τις κλειδαριές δεν τις αγγίζουν.
Με το βλέμμα στην Ουκρανία, το 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συμπεριλαμβάνει στο πρόγραμμά του τρία ντοκιμαντέρ που υπενθυμίζουν πως εκεί που μαίνεται τώρα ο εφιάλτης του πολέμου, οι άνθρωποι ζουν εδώ και χρόνια στα χαρακώματα.
«Η ποίηση, ο κινηματογράφος και η τέχνη κρύβουν μέσα τους μια μεγάλη δύναμη, τη δύναμη της ελπίδας», επισημαίνει ο κ. Ανδρεαδάκης και κλείνει λέγοντας: «Ας ψάξουμε μαζί αυτές τις δέκα μέρες να βρούμε την ελπίδα. Στη δύναμη της τέχνης, του κινηματογράφου, του ντοκιμαντέρ. Ακόμα κι αν αυτό φαντάζει τώρα δύσκολο, ευχόμαστε ότι στο τέλος το φως θα νικήσει το σκοτάδι.»
Επιβιώνοντας…
Με την αναζήτηση της ζωογόνου ελπίδας καρφωμένη στον νου, τα φώτα σβήνουν για την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας «Πώς να επιβιώσετε σε μια πανδημία» παρουσία του δημιουργού της, Ντέιβιντ Φρανς και της παραγωγού Μίρα Τσανγκ. Ο Αμερικανός σκηνοθέτης ήταν υποψήφιος για Όσκαρ 10 χρόνια πριν με το ντοκιμαντέρ ”How to Survive a Plague’’, ενώ το 2022 είχε βραβευθεί στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με τον Χρυσό Αλέξανδρο για το φιλμ «Καλώς ήρθατε στην Τσετσενία».
Το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους σε παραγωγή HBO, που ανοίγει την αυλαία, ακολουθεί την πορεία της σημαντικότερης συλλογικής προσπάθειας της εποχής μας, σκιαγραφώντας τον πόλεμο κατά της πανδημίας, από τις αρχές του 2020, μέσα από την έρευνα, την ανάπτυξη, τη ρύθμιση και τη διάθεση των εμβολίων για τον COVID-19. Εικόνες και λέξεις οικείες περνούν μπροστά από τα μάτια σου και το συναίσθημα της οικειότητας παλεύει με το οξύμωρο που σχεδόν δεν πιστεύεις ότι όλα αυτά είναι η ζοφερή πραγματικότητα των τελευταίων δύο χρόνων.
Όπως αναφέρει ο σκηνοθέτης Ντέιβιντ Φρανς: «Όταν δεχτήκαμε την πρόσκληση από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης να παρευρεθούμε φέτος, σκέφτηκα ότι αυτή η ταινία είναι κάτι παραπάνω από κατάλληλη για την έναρξη του Φεστιβάλ. Μας ήρθε η ιδέα να καταγράψουμε όλο αυτό το έργο, τον αγώνα για τη δημιουργία και ανάπτυξη των εμβολίων, για τους ανθρώπους που δούλεψαν σκληρά, πίσω από τη βιτρίνα, στα εργαστήριά τους, για την έρευνα και την ανάπτυξη των εμβολίων. Θεωρώ ότι είναι σημαντικό για όλους μας να έχουμε μία εικόνα του πόσο δούλεψαν οι επιστημονικές ομάδες.»
Φόντο η επιβίωση και στο επόμενο κινηματογραφικό ραντεβού. Αυτή τη φορά στο Λιμάνι στην Αποθήκη Δ, με τον απογευματινό ήλιο να φωτίζει γλυκά τον ορίζοντα. Στην οθόνη της αίθουσας Φρίντα Λιάππα ξεδιπλώνεται η εξαιρετικά αφυπνιστική ιστορία γύρω από το κέντρο υποδοχής προσφύγων στη Μόρια της Λέσβου, εκεί όπου η επιβίωση απαιτεί καθημερινή πάλη. Στο «Μπλε / Κόκκινο / Απέλαση» της Λίνα Λουζίτε μαθαίνεις την ιστορία του 37χρονου Αφγανού σκηνοθέτη Ταλίμπ Σαχ Χοσεΐνι, ο οποίος μετά από ένα χρόνο στη Μόρια, έχοντας κάνει αίτηση για άσυλο, αποφασίζει να γυρίσει μια ταινία με τίτλο «Πικνίκ» αποτυπώνοντας τη ζωή στον καταυλισμό προσφύγων, μιας κοινότητας που, ενώ αρχικά προοριζόταν για 2.500 ανθρώπους, έχει φτάσει τους 13.000.
«Παρόλο που η συνάντησή μας με τον Τάλιμπ ήταν εντελώς τυχαία, ανταποκρινόταν ακριβώς σε αυτό που έψαχνα. Δεν έψαχνα να δείξω τη φτώχεια και την εξαθλίωση των ανθρώπων που ζουν στη Μόρια. Αναζητούσα μια προσωπικότητα μαχητική, έναν άνθρωπο που έχει όραμα, σκοπό και που προσπαθεί να καταφέρει τους στόχους του, ακόμα και σε ένα τέτοιο αντίξοο περιβάλλον. Ήθελα να γνωρίσω και στην πορεία να συστήσω στο κοινό αυτούς που εγώ τους ονομάζω ως μελλοντικούς μας γείτονες. Είτε το θέλετε είτε όχι, είτε το θέλουμε είτε όχι, σε λίγο καιρό θα μένουν κοντά μας και είναι καλό να τους γνωρίζουμε», τόνισε η Λιθουανή σκηνοθέτιδα Λίνα Λουζίτε.
«Το πιο δύσκολο για μένα, ήταν να βλέπω τους ανθρώπους να συζητάνε μεταξύ τους, να κάνουν όνειρα για το μέλλον και κατά βάθος κι εγώ ήξερα και αυτοί, πως ό,τι και να φαντάζονται δεν εξαρτάται τίποτα από αυτούς, γιατί όλα κρίνονται από το αν θα γίνει δεκτή η αίτηση για το άσυλο ή όχι».
Ο Τάλιμπ ξεθάβει την ελπίδα μέσα από την τέχνη, που έστω και για λίγο του χαρίζει μια νοητή διαφυγή από τη «φυλακή» του. Η Λίλιαν από την άλλη, στο ντοκιμαντέρ του Διεθνούς Διαγωνιστικού “Newcomers”, «Τι απομένει στην πορεία», δραπετεύει από τη «φυλακή» του σπιτιού της και του βίαιου συζύγου της στη Γουατεμάλα ακολουθώντας μαζί με τα παιδιά της μια ομάδα προσφύγων με προορισμό τα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ.
Στα 93’ λεπτά του ντοκιμαντέρ των Γιάκομπ Κρέζε και Ντανίλο Ντο Κάρμο και όσο τα χιλιόμετρα μειώνονται, γίνεσαι κομμάτι του αέναου ταξιδιού της που φαντάζει εξωπραγματικό, αλλά δεν είναι, όπου σημασία δεν έχει ο προορισμός, αλλά η δύναμή της να αντισταθεί, να δραπετεύσει από τη στερεοτυπική πραγματικότητα που της «φόρεσαν» και να ακολουθήσει με υπομονή και επιμονή το φως της γυναικείας ανεξαρτησίας.
«Στην πραγματικότητα αυτό που είδατε είναι μάλλον μια καλή συγκυρία στην οποία πετύχαμε την οικογένεια», υπογραμμίζουν οι συντελεστές της ταινίας και κάπου εκεί νιώθεις απέραντο θαυμασμό και συγκίνηση για τη δύναμη που μπορεί να κρύβει μία ανθρώπινη ψυχή.
Άνθρωποι που σε διδάσκουν
Η βραδιά κλείνει στην Αποθήκη 1, με μία από τις 93 ελληνικές παραγωγές που συνθέτουν το πρόγραμμα του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Στο τμήμα ”Open Horizons” περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων το ντοκιμαντέρ του Λουκά Αγέλαστου και της Σπυριδούλας Γκούσκου, «Να μην έχεις πού να πας». Οι δύο δημιουργοί επιστρέφουν στο Φεστιβάλ μετά το ντοκιμαντέρ «Εγώ, ο άλλος άνθρωπος», αφιερωμένο στην κοινωνική κουζίνα «Ο Άλλος Άνθρωπος», βουτώντας και πάλι στον κοινωνικό ιστό, για να μιλήσουν για τους χιλιάδες άστεγους στη χώρα μας που βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό και την αποτυχία του κράτους να παρέχει ένα δίχτυ ασφαλείας.
«Έχασα τον ρόλο μου. Είμαι θεατής στο έργο που κάποτε έπαιζα.», λέει ένας από αυτούς στην κάμερα. Ακούγοντας και τους τρεις να διηγούνται τις ιστορίες τους, η συνειδητοποίηση για το πόσο μακριά δεν βρίσκεσαι από αυτές, για το πόσο εύκολα μπορείς να βρεθείς στη θέση τους, είναι μονόδρομος.
«Υπάρχουν λύσεις. Αυτό θέλαμε να δείξουμε με αυτό το ντοκιμαντέρ. Αν πάρεις τον άστεγο από τον δρόμο και του παρέχεις στέγη, μπορεί να μην λυθούν όλα του τα προβλήματα, λύνεται όμως ένα πρόβλημα ύπαρξης», υπογραμμίζει ο Λουκάς Αγέλαστος με τη Σπυριδούλα Γκούσκου να συμπληρώνει: «Η στέγη δεν είναι μόνο κοινωνική εικόνα, είναι μια βαθιά ανάγκη, αρχέγονη. Είναι η μήτρα μας. Αν δεν έχουμε το σπίτι μας, αν δεν έχουμε το κεραμίδι μας που λέγαμε στα χωριά μας, δεν έχουμε τίποτα, δεν έχουμε ταυτότητα.»
Από τις προβολές της φετινής γιορτής του ντοκιμαντέρ δεν λείπουν και οι back-to-back μικρές κινηματογραφικές ιστορίες των 10, 20 ή 35 λεπτών, που η αλήθεια τους μπορεί να σε καθηλώσει και η ποιητικότητά τους να σε εμπνεύσει να κάνεις ολιγόλεπτα ταξίδια με τον νου. Μία από αυτές το «Πάρε με εκεί όπου υπάρχει ζωή: γράμμα στον πατέρα μου». Η Ισπανίδα σκηνοθέτις και ζωγράφος Κάρμεν λα Γριέγα «γράφει» σε 10 λεπτά ένα ποιητικό γράμμα στον πατέρα της, ο οποίος έχει διαγνωστεί με Αλτσχάιμερ.
Πλάνα γεμάτα ευαισθησία με φωτογραφίες και σχέδια στο χαρτί γεμάτα χρώματα, αποσπάσματα που τον δείχνουν να ζωγραφίζει, να χορεύει και τελικά σου φανερώνουν έναν κόσμο που πατέρας και κόρη έρχονται κοντά μέσα από μια δημιουργική διαδικασία κατά την οποία η ζωγραφική, το σχέδιο και ο χορός γίνονται το καλύτερο τονωτικό για αυτούς τους χαρισματικούς καλλιτέχνες.
Η Κάρμεν λα Γριέγα μετά την προβολή επισημαίνει: «Ας μην μιλάμε για στάδια της νόσου, ας μιλάμε για ανθρώπους φωτισμένους που σε διδάσκουν μέσα από την καρδιά τους. Είναι τραγικό να μην σε γνωρίζει, μου έλεγαν. Μέχρι και γιατροί έλεγαν ότι στο τέλος θα γίνει ένα κομμάτι κρέας. Δεν θα έχει τίποτα άλλο. Νομίζω επειδή είμαι καλλιτέχνιδα για μένα δεν ήταν τραγικό τελικά. Εγώ έβλεπα τον σουρρεαλισμό, την παιδικότητα, το αυθόρμητο και καθαρό συναίσθημα, τη χαρά.»
Καθολική Προσβασιμότητα για πρώτη φορά
Επιστροφή στην πλατεία Αριστοτέλους. Τα φώτα της ιστορικής έδρας του φεστιβάλ έχουν ανάψει και πάλι. Στη μεγάλη οθόνη η πρώτη καθολικά προσβάσιμη φυσική προβολή στην ιστορία του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, με ακουστική περιγραφή για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης, καθώς και με υπότιτλους για Κ/κωφούς και βαρήκοους.
«Ο μανάβης» του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου, ένα ντοκιμαντέρ που σε γυρίζει πίσω στο 2013. Από το 1980, μία φορά την εβδομάδα, σε όλη τη διάρκεια του χρόνου και με αφετηρία τα Τρίκαλα, ο πλανόδιος μανάβης Νίκος Αναστασίου, μαζί με τη γυναίκα του, τη Σοφία, κάνουν το ίδιο δρομολόγιο, επισκέπτονται τα εγκαταλειμμένα χωριά της νοτιοδυτικής Πίνδου, καλύπτοντας μια διαδρομή 75 χιλιομέτρων. Τα τελευταία χρόνια, τούς βοηθάνε και τα δυο τους παιδιά, ο Κώστας και ο Θύμιος.
Η γοητεία της υπαίθρου μέσα από τις καθημερινές κουβέντες των ντόπιων αλλά και τη μαγεία των παρθένων τοπίων. Οι τέσσερις εποχές του χρόνου που εναλλάσσονται αισθητά, η μία ακολουθεί την άλλη αρμονικά. Τα άλλοτε δεδομένα μοιάζουν συγκινητικά στο τώρα, όταν αρχίζουν να εκλείπουν. Εικόνες, ήχοι, μυρωδιές, γεύσεις από μία Ελλάδα, αλλά βασικά από μία γη που κάποιες γενιές δεν θα γνωρίσουν ποτέ.
«Το 2011 ήταν μια δύσκολη χρονιά λόγω της οικονομικής κρίσης. Θυμάμαι να ανεβαίνουμε με το κινηματογραφικό συνεργείο στο χωριό και να γυρίζουμε με τόση δύναμη, με τόσο κουράγιο που μας έδιναν αυτοί οι άνθρωποι, από μία περιοχή βέβαια που είναι μονίμως σε οικονομική κρίση», σημειώνει ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος.
«Αυτή τη στιγμή υπάρχει χωριό που δεν έχει κανέναν, ούτε φύλακα. Για χρόνια ήταν περιοχές που άνθιζαν, μικρές κοινότητες με ζωή, με παράδοση και τώρα φτάσαμε στο σημείο τα χωριά να έχουν γίνει θερινές κατοικίες. Παρόλα αυτά το πνεύμα των κοινοτήτων δεν παύει να είναι ζωντανό, ακόμα και στην πόλη. Ο μανάβης, τόσα χρόνια μετά, συνεχίζει το γνωστό δρομολόγιό του. Επιμένει να επισκέπτεται αυτές τις περιοχές, συνεχίζει να αναπτύσσει ανθρώπινες σχέσεις και να επιτελεί ρόλο μεγαλύτερο από εκείνον του μανάβη. Αυτό από μόνο του είναι κάτι πολύ ελπιδοφόρο, σε αυτόν τον κόσμο που γίνεται ολοένα πιο ζοφερός.»
Η ελπίδα είναι εδώ.
Οι τρεις πρώτες μέρες της 24ης γιορτής του ντοκιμαντέρ δεν θα μπορούσαν να κλείσουν πιο θεαματικά, με μία ακόμα ειδική προβολή και έναν καλλιτέχνη με ενέργεια που ακτινοβολεί, όπως και το έργο του. Ο 35χρονος διακεκριμένος συνθέτης Δημήτρης Σκύλλας, από τα ελληνικά βουνά έως τις εμβληματικές σκηνές του BBC, φανερώνει τα μυστικά της μουσικής του δημιουργίας στο σήμερα, μέσα από το ντοκιμαντέρ – πορτρέτο του Δημήτρη Ζιβόπουλου ”Dimitris Skyllas: AFTERPOP”.
«Η κλασική μουσική δεν είναι για λίγους.», τονίζει. Στόχος του να επικοινωνήσει με όσους περισσότερους γίνεται, να φέρει την κλασική μουσική στο ευρύ κοινό.
«Σε αυτή την ταινία, βλέπετε τρία έργα της ζωής μου σε ένα», αναφέρει ο Δημήτρης Σκύλλας. «Αρχικά, το ”Κύριε Ελέησον”, που ήταν μια τεράστια δημιουργική ανάθεση από το BBC. Έπειτα, έρχεται αυτό το ντοκιμαντέρ που, κατά την άποψή μου, είναι κάτι ακόμη πιο ιδιαίτερο. Κι εκεί που λες “είμαι πολύ ευτυχισμένος”, το Ίδρυμα Ωνάση σού αναθέτει να γράψεις και το soundtrack. Νιώθω πολύ εκτεθειμένος με το ντοκιμαντέρ, αλλά με ωραίο τρόπο, και έχω το όραμα στα επόμενα χρόνια να δούμε πιο πολλά ντοκιμαντέρ για συνθέτες, σκηνοθέτες και ανθρώπους της γενιάς μου. Να μη θεωρούμε πως πρέπει κάποιος να είναι η Lady Gaga -που την αγαπώ, εννοείται!- για να γίνει ντοκιμαντέρ.»
«Ποιος είναι πιο ποπ, αλήθεια, η Μαντόνα ή ο Μπετόβεν;», αναρωτιέται. «Δεν έχω την απάντηση, τη Μαντόνα την αγαπώ, όλοι έχουμε χορέψει με τα τραγούδια της, ωστόσο κάποια στιγμή θα έρθει κάτι νεότερο να πάρει τη θέση της. Ο Μπετόβεν, όμως, ακόμη συνεχίζει. Αυτός και ο Μότσαρτ ήταν ποπ στην εποχή τους. To ποπ για μας και το όραμα που χτίσαμε είναι να ενημερώσουμε τον κόσμο ότι θέλουμε να κάνουμε ένα άνοιγμα, να δείξουμε πώς το ποπ σημαίνει πολλά πράγματα», καταλήγει και υποδέχεται στη σκηνή τους μουσικούς Δημήτρη Γκόγκα στην τρομπέτα και Τζέιμς Γουάιλι στο σαξόφωνο.
Τα φώτα χαμηλώνουν, o Δημήτρης Σκύλλας στο πιάνο να αποκαλύπτει το soundtrack κομμάτι-κομμάτι, ιστορία-ιστορία. Μελωδίες που γεννήθηκαν ένα καλοκαίρι στη Σίφνο για τον ερωτισμό του ανθρώπου. Κλείνεις τα μάτια σου και χάνεσαι σε κάποιο καλοκαιρινό τοπίο, σε κάτι που θες, σε κάτι που δεν έχεις ακόμα, όπως λέει. Άλλες που γεννήθηκαν στη Σκωτία, ειδικά αφιερωμένες στα νιάτα και με ένα μοτίβο σαν παιδικό τραγούδι που ξυπνάει νοσταλγικά μνήμες.
Με χαραγμένη βαθιά τη μελωδία του τελευταίου κομματιού από τις πρώτες κιόλας νότες απομακρύνεσαι από τις Αποθήκες. Ο παγωμένος αέρας σε χτυπάει στο πρόσωπο αλλά η σκέψη ακόμα εκεί, σε αυτή τη μεθυστική μελωδία που στο μυαλό σου «ντύνει» υπέροχα τη θέα του νυχτερινού ορίζοντα. Η ελπίδα τελικά είναι εδώ.
Το 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συνεχίζεται στις αίθουσες και online. Η ευχή μία. Κάθε προβολή να γεννά και μία αχτίδα φωτός μέσα στο σκοτάδι…
