Σε υψόμετρο έως και τα 1100 μέτρα, κάπου ανάμεσα σε απότομες πλαγιές, ορεινούς όγκους, πεζούλες-μπαλκόνια σε φτωχά και πετρώδη εδάφη, που βλέπουν στον Κορινθιακό κόλπο, εκτείνεται η Αιγιάλεια, η πιο ορεινή αμπελουργική ζώνη στην Ελλάδα, εκεί όπου η ενασχόληση με την αμπελουργία χαρακτηρίζεται, σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό CERVIM (Κέντρο Έρευνας, Μελέτης και Ανάδειξης της Ορεινής Αμπελουργίας), «ηρωική».
Στην καρδιά της Αιγιάλειας δραστηριοποιείται από το 1990 το πρότυπο βαρυτικό οινοποιείο Ρούβαλη δημιουργώντας κρασιά που αντανακλούν τον εν λόγω ορεινό πλούτο και εκφράζουν αυτό το μοναδικό terroir.
Πέντε λευκά, δύο ροζέ και δύο ερυθρά αποτελούν τα ”extreme” κρασιά που παράγονται σήμερα με τη φροντίδα της Θεοδώρας Ρούβαλη και του Antonio Ruiz Pañego.
«Δίνουμε έμφαση στην αμπελοκαλλιέργεια ώστε η πρώτη ύλη να είναι υψηλής ποιότητας και στη συνέχεια οινοποιούμε με ήπιες παρεμβάσεις, βαρυτικά, με σεβασμό στην ποικιλία και τον τόπο», αναφέρει η Θεοδώρα Ρούβαλη σημειώνοντας ότι στα 30 χρόνια λειτουργίας που μετρά το οικογενειακό οινοποιείο Ρούβαλη «Τα πάντα είναι η ισορροπία ανάμεσα στην παράδοση και στο ”καινούργιο”. Όταν το ”καινούργιο” πατάει γερά στην κοινή αμπελοοινική κληρονομιά και στα βιώματα του κάθε τόπου συνεισφέρει στην αναδημιουργία του κρασιού προσδίδοντάς του διαχρονικότητα.».
Πορεύεστε στον κλάδο του οίνου από το 1990, μιλήστε μας για τα κομβικά σημεία αυτής της διαδρομής και τις δυσκολίες που αντιμετωπίσατε στα 30 χρόνια λειτουργίας που μετρά το οικογενειακό οινοποιείο Ρούβαλη;
Για την ακρίβεια, γεννήθηκα όταν γεννιόταν και το οινοποιείο… Ως παιδί, αν και πολλά τα ερεθίσματα του κρασιού και του αμπελιού γύρω μου, δεν μπορώ να πω ότι έχω αναμνήσεις από την καθημερινότητα του οινοποιείου και τις δυσκολίες που συνάντησε ο πατέρας μου. Σίγουρα οι δυσκολίες θα ήταν αρκετές αν σκεφτούμε ότι ο Άγγελος Ρούβαλης, από το μηδέν κατάφερε να στήσει όχι ένα οινοποιείο ή ένα κτήμα (αυτό δεν είναι τόσο δύσκολο) αλλά μια ολόκληρη αμπελουργική ζώνη σε μια εποχή που δεν υπήρχε αυτή η συνείδηση στην περιοχή.
Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει το πλαίσιο και οποιαδήποτε αντίστοιχη προσπάθεια είναι φυσική εξέλιξη του κλάδου, τότε ήταν οραματισμός και εκεί φαντάζομαι χρειάστηκε μεγάλη επιμονή και προσπάθεια. Οι αρχικές δυσκολίες πολλές: να πείσεις τους πρώτους αμπελουργούς να ασχοληθούν με το οινοποιήσιμο αμπέλι με ποιοτικούς στόχους που θέτεις και τις ποικιλίες που προτείνεις, να τους στηρίξεις (εκπαιδευτικά και οικονομικά) σε μια ιδιαίτερα δύσκολη για την καλλιέργεια και κοστοβόρα ορεινή περιοχή, να στήσεις τους φακέλους μιας νέας αμπελουργικής ζώνης και των ποικιλιών στο Υπουργείο Γεωργίας, να κατασκευάσεις ένα βαρυτικό οινοποιείο σε έξι επίπεδα (επίσης πρωτοπορία για την εποχή εκείνη) και να καταφέρεις την επιτυχία που είχε το Ασπρολίθι από αυτόχθονη ελληνική ποικιλία, τον Ροδίτη, σε μια εποχή που τον Ροδίτη όλοι τον είχαν συνδυάσει με τις σπιτικές οινοποιήσεις και τη ρετσίνα και όχι με το καλό εμφιαλωμένο κρασί.
Άλλη δυσκολία αργότερα, την οποία βέβαια θυμάμαι πολύ καλά, είναι οι πυρκαγιές τον Ιούλιο του 2007 που έκαψαν 400.000 στρ. αγροτοδασικών εκτάσεων στην Αιγιάλεια. Θυμάμαι μετά από ένα μήνα, στον τρύγο, πηγαίναμε για δειγματοληψίες στους αμπελώνες και γύρω γύρω βλέπαμε κορμούς ελάτων να καίνε ακόμα. Ο αμπελώνας της Αιγιάλειας δεν καταστράφηκε τόσο καθώς το αμπέλι, όταν είναι περιποιημένο, λειτουργεί ως αντιπυρική ζώνη και η φωτιά το περνάει από πάνω, αλλά οι επιπτώσεις μιας πυρκαγιάς τόσο κοντά στον τρύγο, στην ωρίμανση των σταφυλιών, στα αρώματα και το pΗ του μούστου αλλά και στη ψυχολογία μας ήταν σημαντικές.
Και βέβαια, αμέσως μετά, η ανασφάλεια και οι οικονομικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης δυσκόλεψαν τις καθημερινές συναλλαγές και βέβαια τις νέες επενδύσεις.
Πώς επιτυγχάνεται ο συγκερασμός της παράδοσης με την σύγχρονη τεχνολογία στο πλαίσιο ενός οικογενειακού οινοποιείου;
Αυτά τα δυο πάνε μαζί. Η σύγχρονη τεχνολογία βασίζεται στη συλλογική γνώση και μνήμη αιώνων, αξιοποιεί ως βάση πολλές κοινές εμπειρίες και προτείνει βελτιώσεις στις συνθήκες του σήμερα. Τα πάντα είναι η ισορροπία ανάμεσα στην παράδοση και στο «καινούργιο». Όταν το «καινούργιο» πατάει γερά στην κοινή αμπελοοινική κληρονομιά και στα βιώματα του κάθε τόπου συνεισφέρει στην αναδημιουργία του κρασιού προσδίδοντάς του διαχρονικότητα.
Σε αντίθετη περίπτωση μένει μετέωρο, οπότε είναι μια περαστική μόδα που δεν αφομοιώνεται στην παράδοση. Γι’ αυτό βέβαια εκτός από τον οινοποιό απαιτείται και μια γενικότερη οινική κουλτούρα του καταναλωτή, ένα ενεργό κοινό που συμμετέχει και «φιλτράρει» τα ερεθίσματα και όχι απλά έναν παθητικό δέκτη μιας καταναλωτικής μόδας.
Ποια στοιχεία θα λέγατε ότι συνθέτουν την προσωπικότητα των κρασιών Ρούβαλη και τα κάνουν να ξεχωρίζουν στην αγορά;
Είναι κρασιά που αντανακλούν την ορεινή Αιγιάλεια, την ιδιοσυγκρασία και τις ευαισθησίες μας. Δίνουμε έμφαση στην αμπελοκαλλιέργεια ώστε η πρώτη ύλη να είναι υψηλής ποιότητας και στη συνέχεια οινοποιούμε με ήπιες παρεμβάσεις, βαρυτικά, με σεβασμό στην ποικιλία και τον τόπο.
Είτε αυτόχθονες ποικιλίες της περιοχής όπως ο ορεινός ερυθρωπός Ροδίτης και η Τσιγκέλω (Μαυροδάφνη), η Κυδωνίτσα, το Λαγόρθι και το Ασύρτικο είτε παγκόσμιες ποικιλίες που έχουν προσαρμοστεί άριστα στις ορεινές επικλινείς πλαγιές που βλέπουν τον Κορινθιακό κόλπο (Riesling, Viognier, Sauvignon Blanc, Chardonnay, Cabernet Sauvignon). Πάντα παρατηρούμε ότι γευσιγνωστικά ο παράγοντας terroir της Αιγιάλειας ξεπερνάει ακόμα και τον παράγοντα της ποικιλίας και αυτό σημαίνει ένα σπουδαίο Terroir.
Μιλήστε μας για τη γοητεία και τη μοναδικότητα του terroir της Αιγιάλειας.
Η Αιγιάλεια είναι η πιο ορεινή αμπελουργική ζώνη της Ελλάδας καθώς το σύνολο του οινοποιήσιμου αμπελώνα της είναι φυτεμένο πάνω από τα 500μ. υψόμετρο και η πλειοψηφία αυτών πάνω από τα 840μ. και ως τα 1100μ. υψόμετρο. Λόγω του Κορινθιακού κόλπου (ενός από τους πιο ενδιαφέροντες γεωλογικά σχηματισμούς του πλανήτη) δημιουργούνται απότομες πλαγιές με άμεση γειτνίαση στη θάλασσα. Χάρη σε αυτή τη γειτνίαση δημιουργούνται διαρκώς ρεύματα αέρα (λόγω της διαφοράς θερμοκρασίας βουνού και θάλασσας) και έτσι δεν αναπτύσσονται οι βασικές ασθένειες του αμπελιού και πρακτικά όλη η περιοχή καλλιεργείται βιολογικά.
Η μέση κλίση της περιοχής είναι 33,5% κι έτσι επιτυγχάνεται η καλή στράγγιση των αμπελώνων που απαιτείται για μικρότερες αποδόσεις και ποιοτικές παραγωγές. Η βορινή έκθεση των πλαγιών εξασφαλίζει δροσερούς βοριάδες στο αμπέλι τους καλοκαιρινούς ζεστούς μήνες ενώ παράλληλα τα ψηλά βουνά της κεντρικής Πελοποννήσου (υψομέτρου πάνω από 2000μ.) δρουν ως προστατευτικό φυσικό τοίχος για τους ζεστούς νοτιάδες που έρχονται από τη Μεσόγειο και την Αφρική.
Όσο ανεβαίνουμε σε υψόμετρο, μειώνεται σημαντικά η θερμοκρασία και αυξάνονται οι βροχοπτώσεις, δηλαδή έχουμε ένα cool climate και αργή ωρίμανση των σταφυλιών που προσδίδει στο κρασί φρέσκιες φυσικές οξύτητες, μηλικό οξύ, ώριμα φαινολικά συστατικά και αρωματικό δυναμικό με αντοχή στον χρόνο. Αυτά τα στοιχεία είναι πολύ θετικά για την οινοποίηση αλλά και πολύ ενδιαφέροντα ως προς την αντιμετώπιση της κρίσης της κλιματικής αλλαγής.
Βάσει ποιων κριτηρίων χαρακτηρίζεται «ηρωική» η δραστηριότητά σας στον τομέα της αμπελουργίας;
Βάσει των κριτηρίων που έχει θέσει ο παγκόσμιος οργανισμός CERVIM (Κέντρο Έρευνας, Μελέτης και Ανάδειξης της Ορεινής Αμπελουργίας) που έχει τη βάση του στην Ιταλία. Αυτά είναι το μεγάλο υψόμετρο, οι απότομες κλίσεις και πολλές φορές η ανάγκη δημιουργίας αναβαθμίδων. Στις ορεινές περιοχές υπάρχουν περισσότερες δυσκολίες καλλιέργειας ενώ παράλληλα η ποιότητα των προϊόντων είναι ανώτερη λόγω όλων των κλιματολογικών στοιχείων που προαναφέραμε αλλά και της χειρωνακτικής φροντίδας και των μικρότερων αποδόσεων. Ο στόχος λοιπόν του CERVIM είναι να προστατεύσει αυτά τα τοπία, να δώσει αξία στους ορεινούς αμπελώνες «ηρωϊκής αμπελουργίας» και στα κρασιά που παράγονται από αυτούς, τα λεγόμενα ”extreme” κρασιά.
Οι δυσκολίες που συναντάμε στην καλλιέργεια είναι αρκετές. Το οδικό δίκτυο στα ορεινά είναι παραμελημένο, σε κάποια σημεία σχεδόν ανύπαρκτο, και ο κλήρος μικρός, κατακερματισμένος και ασυνεχής, οπότε τα κόστη μετακίνησης και καλλιέργειας ανεβαίνουν σημαντικά. Οι εργασίες στους αμπελώνες γίνονται χειρωνακτικά καθώς δεν είναι δυνατή η διέλευση τρακτέρ και με πολύ μόχθο γιατί τα εδάφη είναι πετρώδη και δύσβατα. Σε μερικούς αμπελώνες οι επιθέσεις από αγριογούρουνα είναι σύνηθες φαινόμενο τα τελευταία χρόνια ενώ η έλλειψη δυνατότητας ποτίσματος το καλοκαίρι -ειδικά κάποιες ιδιαίτερα ξηρές χρόνιές όπως η περσινή- αρχίζει να είναι ένα πρόβλημα όλο και πιο συχνό και τέλος, συναντάμε έντονα φαινόμενα που στα ορεινά είναι πιο συχνά όπως για παράδειγμα το χαλάζι και οι δυνατοί άνεμοι.
Επιλέγετε τον δρόμο της βιολογικής καλλιέργειας του αμπελιού. Πώς ανταποκρίνεται η αγορά στο εν λόγω εγχείρημα;
Όπως είπαμε όλη η περιοχή πρακτικά καλλιεργείται βιολογικά, οι ιδιόκτητοι αμπελώνες μας είναι πιστοποιημένοι για βιολογική καλλιέργεια όπως και αρκετοί από τους αμπελουργούς που συνεργαζόμαστε. Από τους υπόλοιπους αμπελουργούς θα λέγαμε ότι λείπει η «νοοτροπία» της πιστοποίησης και ίσως κάποια κίνητρα, μια γραμμή που μέχρι τώρα δεν είχε δοθεί επιτακτικά. Τώρα αυτό έχει αλλάξει. Η κατεύθυνση και τα κίνητρα έρχονται και από την πλευρά των οινοποιών (υψηλότερη ποιότητα και οικολογική ευαισθησία) και από την Ευρωπαϊκή Ένωση (αύξηση επιδοτήσεων σε όσους καλλιεργούν βιολογικά και μεγαλύτερη μοριοδότηση για τα διάφορα αγροτικά προγράμματα) και από την πλευρά της αγοράς, η οποία πια απαιτεί όλο και περισσότερο βιολογικά πιστοποιημένα προϊόντα.
Η ανταπόκριση της αγοράς έχει να κάνει με την κάθε χώρα, στο εξωτερικό είναι μεγαλύτερη. Αλλά και στην Ελλάδα υπάρχει πια αυτή η ζήτηση, και με την εμφάνιση της πανδημίας ίσως πιο έντονα, ο κόσμος στρέφεται σε ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής και δίνει μεγαλύτερη σημασία στα τρόφιμα που καταναλώνει. Το κρασί, ως το κατ’ εξοχήν φυσικό προϊόν, μόνο κερδισμένο μπορεί να βγει από όλο αυτό.
Μέρος της παραγωγής σας απευθύνεται και στην αγορά του εξωτερικού. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε σε αυτήν την προσπάθεια; Θεωρείτε ότι ένα ελληνικό κρασί βάσει ποιοτικών χαρακτηριστικών μπορεί να σταθεί στην παγκόσμια αγορά;
Το ελληνικό κρασί μόνο με βάση τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά μπορεί να ανταποκριθεί στην παγκόσμια αγορά καθώς ποσοτικά δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε άλλες οινοπαραγωγικές χώρες όπως π.χ. η Ισπανία, η Ιταλία, η Χιλή, η Αυστραλία. Και πρέπει να ανταποκριθεί εάν σκεφτούμε ότι σήμερα το 35% των κρασιών περνά τουλάχιστον ένα σύνορο πριν καταναλωθεί (ενιαία παγκόσμια αγορά). Αυτό μας ωθεί στις εξαγωγές να προσανατολιζόμαστε περισσότερο στις πιο «εκπαιδευμένες» χώρες που είναι και αυτές που αναζητούν την ποιότητα και τη διαφορετικότητα και που διαμορφώνουν την οινική γνώμη (Αμερική, Καναδάς, Αγγλία).
Οι δυσκολίες υπήρξαν τα πρώτα χρόνια που το ελληνικό κρασί δεν είχε αλλάξει την εικόνα του και είχε ταυτιστεί από τους ξένους επισκέπτες στην Ελλάδα με το χύμα κρασί και την «παλιά» ρετσίνα. Στη συνέχεια αυτή η εικόνα, με τις κοινές δράσεις και τα προγράμματα προώθησης του κλάδου, σιγά σιγά άλλαξε και με σημαία το Ασύρτικο της Σαντορίνης άνοιξε ο δρόμος γενικότερα για το ελληνικό κρασί. Πιστεύω πως σήμερα, η επόμενη γενιά οινοποιών, με τις βάσεις που ήδη έχουν μπει, θα μπορέσει να δώσει στο ελληνικό κρασί ακόμα μια ώθηση στο εξωτερικό.
Πού στοχεύετε να εστιάσετε τη δραστηριότητά σας στα επόμενα χρόνια;
Εστιάζουμε στην αμπελουργία, την αειφόρο βιολογική καλλιέργεια, μεγαλώνουμε τον ιδιόκτητο αμπελώνα μας, συνεχίζουμε να συγκεντρώνουμε εμπειρία πάνω στις αυτόχθονες ποικιλίες μας στους τρόπους καλλιέργειας και οινοποιούμε διαφορετικά μικρο-terroirs της Αιγιάλειας ως single vineyards, κάτι το οποίο παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον.
Θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε την ορεινή αμπελουργία συμμετέχοντας όλο και πιο ενεργά και στον CERVIM και προσπαθώντας να αναδείξουμε αυτές τις περιοχές και την αξία τους. Αυτά σε χρόνο ενεστώτα αλλά απαιτούν πολλά χρόνια συστηματικής εργασίας. Υιοθετούμε όλο και πιο πολύ οικολογική συνείδηση χρησιμοποιώντας πιο φιλικές για το περιβάλλον τεχνικές και προσπαθώντας να μειώσουμε όσο γίνεται το ενεργειακό μας αποτύπωμα. Συμμετέχουμε σε Προγράμματα Εξωστρέφειας στο Εξωτερικό και στόχος είναι να γίνουμε και πιο εξωστρεφείς στην ελληνική αγορά. Τέλος, ακόμα ένα στοίχημα είναι να αναδείξουμε τα Τοπία και τις Γεύσεις της Αιγιάλειας ως βιωματική εμπειρία μέσω εναλλακτικών μορφών Τουρισμού και σε αυτή την κατεύθυνση έχει δημιουργηθεί το Δίκτυο Ποιότητας Οινοξένεια, μια συνέργεια των οινοποιών και άλλων επαγγελματιών της μεταποίησης, της εστίασης και της φιλοξενίας της περιοχής.
