Κείμενο: Άγγελος Κραβαρίτης
Το βράδυ της 18ης Νοεμβρίου 1993 πραγματοποιήθηκε στα Sony Music Studios της Νέας Υόρκης η unplugged (ακουστική) συναυλία των Nirvana για το MTV, ένα ιστορικό live που σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή. Η γενναία απόφαση των Nirvana να αφαιρέσουν τον σκληρό και γεμάτο παραμόρφωση ηλεκτρικό ήχο που δέσποζε στις προηγούμενες δουλειές τους αποκάλυψε μια διαφορετική διάσταση της μουσικής τους ταυτότητας – μια διάσταση ωμή, εσωστρεφή και βαθιά ανθρώπινη.
Οι εναρκτήριες συγχορδίες του “About a Girl” ξεκίνησαν ιδανικά τη βραδιά. Τα φωνητικά του frontman Kurt Cobain, μέχρι τότε κρυμμένα μέσα στην ένταση της ηλεκτρικής κιθάρας, βρέθηκαν στο επίκεντρο σε αυτό το απογυμνωμένο σκηνικό. Η ευάλωττη και σπασμένη φωνή και η ειλικρίνεια της ερμηνείας του δημιούργησαν μια άμεση και οικεία σύνδεση με το κοινό. Ήταν σαν, για πρώτη φορά, οι ακροατές να προσκλήθηκαν στα άδυτα της δημιουργικής ύπαρξης των Nirvana.
Ένα καθοριστικό στοιχείο της εμφάνισης ήταν η συμπερίληψη διασκευών εκτός από originals, που αναδείκνυαν τις εκλεκτικές επιρροές που διαμόρφωσαν τον ήχο των Nirvana. Η ερμηνεία του Cobain στο “The Man Who Sold the World” του David Bowie ξεχώρισε ως μια οδυνηρή και υπερβατική στιγμή που όχι μόνο απέτισε φόρο τιμής σε έναν από τους μουσικούς του ήρωες, αλλά ανέδειξε και την ικανότητα του συγκροτήματος να υπερβαίνει τα είδη και να δίνει νέα πνοή σε οικείες συνθέσεις. Το ταξίδι στο ποικιλόμορφο μωσαϊκό των επιρροών των Nirvana επεκτάθηκε περαιτέρω με την προσθήκη του “Where Did You Sleep Last Night” του Lead Belly. Αυτό το παλιό μπλουζ λειτούργησε ως το μεγάλο φινάλε, αφήνοντας ανεξίτηλο σημάδι στο κοινό. Τα στοιχειωμένα φωνητικά του Cobain έφτασαν σε ένα συναισθηματικό ζενίθ, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα έντασης και κάθαρσης που παρέμεινε για πολύ καιρό μετά την εκπνοή της τελευταίας συγχορδίας. Ήταν μια απόδειξη της ικανότητας του συγκροτήματος να υφαίνει απρόσκοπτα διαφορετικά είδη στον ηχητικό του ιστό.
Το setlist, ένα προσεκτικά επιμελημένο ταξίδι στη δισκογραφία των Nirvana, ανέδειξε την εξέλιξή τους ως μουσικοί. Κλασικά κομμάτια όπως το “Come as You Are” και το “Lithium” ακούστηκαν σε καινούρια μορφή, ενώ λιγότερο γνωστά διαμάντια όπως το “Pennyroyal Tea” και το “Plateau” βρήκαν μια ανανεωμένη απήχηση σε αυτό το ακουστικό πλαίσιο. Αυτή η λεπτή ισορροπία μεταξύ του οικείου και του πειραματικού έδειξε τη δέσμευση του συγκροτήματος να δώσει μια παράσταση που να τιμά τις ρίζες τους και να διευρύνει τα όρια της καλλιτεχνικής τους έκφρασης. Μια ακόμα καινοτομία του live ήταν οι guest μουσικοί που προσέθεσαν ένα ακόμα επίπεδο στις ακουστικές ενορχηστρώσεις. Η παρουσία της τσελίστριας Lori Goldston, ειδικότερα, απογείωσε την παράσταση, με τον ήχο του τσέλου να συμπληρώνει μοναδικά την ωμή απλότητα της ακουστικής κιθάρας.
Πέρα από τη μουσική, η συναυλία παρείχε οδυνηρές ματιές στον εσωτερικό κόσμο του Kurt Cobain. Οι εσωστρεφείς στιγμές μεταξύ των τραγουδιών, οι χαμηλόφωνες συζητήσεις με το κοινό και ο ζοφερός τόνος της φωνής του παρέπεμπαν στις εσωτερικές διαμάχες που θα συνέβαλαν στο τραγικό τέλος του Cobain πέντε μήνες μετά. Εκ των υστέρων, το “Unplugged” χρησιμεύει όχι μόνο ως μια μουσική παρακαταθήκη αλλά και ως μια βαθιά και, μερικές φορές, στοιχειωτική εξερεύνηση ενός καλλιτέχνη που μάχεται ενάντια στις πιέσεις της φήμης και των προσωπικών δαιμόνων.
Η συναυλία προβλήθηκε από το MTV το Δεκέμβριο του 1993 και από την πρώτη μέρα είχε τεράστιο αντίκτυπο. Οι ακουστικές εκτελέσεις ανέδειξαν τη διαχρονικότητα των τραγουδιών των Nirvana, ενισχύοντας την ιδέα ότι η μουσική τους μπορεί να ξεπεράσει τα όρια ενός συγκεκριμένου είδους. Μετά το θάνατο του Cobain η συναυλία προβλήθηκε επανειλημμένα, και έγινε ολοφάνερη η ανάγκη να αποτυπωθεί σε ενα LP. Το “Nirvana – MTV Unplugged in New York” που κυκλοφόρησε το 1994, στον απόηχο του πρόωρου θανάτου του Kurt Cobain, απαθανάτισε το ακουστικό αριστούργημα των Nirvana, αποτυπώνοντας την ουσία της μαγικής εκείνης βραδιάς και εξασφαλίζοντας τη διαρκή επίδραση του συγκροτήματος στη μουσική ιστορία. Σε συνδυασμό με τον θάνατο του Cobain το “Unplugged” απέκτησε μια γλυκόπικρη σημασία. Έγινε ένας μεταθανάτιος αποχαιρετισμός, επιτρέποντας στους ακροατές να συνδεθούν με την καλλιτεχνική δημιουργία του Cobain για μια τελευταία φορά. Η εμπορική επιτυχία του άλμπουμ και η αποδοχή των κριτικών υπογράμμισαν το ρόλο του όχι μόνο ως ένα ιστορικό έργο τέχνης αλλά και ως μια συγκλονιστική μαρτυρία για το μουσικό φαινόμενο των Nirvana.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, το άλμπουμ “Unplugged” συνέχισε να έχει απήχηση σε νέες γενιές ακροατών. Ο αντίκτυπός του επεκτάθηκε πέρα από το χώρο του παραδοσιακού ροκ ακροατηρίου, φτάνοντας και σε εκείνους που ίσως να μην έλκονταν από τον ηλεκτρικό ήχο των Nirvana. Οι ακουστικές εκτελέσεις έγιναν μια γέφυρα, προσκαλώντας ένα διαφορετικό κοινό να εξερευνήσει το βάθος και την ποικιλία της μουσικής του συγκροτήματος.
Σήμερα, 30 χρόνια μετά, το “Nirvana – Unplugged in NY” παραμένει ένα από τα πιο αγαπημένα κομμάτια της δισκογραφίας του συγκροτήματος, αποτελώντας απόδειξη της μεταμορφωτικής δύναμης της ακουστικής μουσικής. Μαζί με την αντίστοιχη Unplugged συναυλία του Eric Clapton, αποτέλεσαν το έναυσμα για μια γενικευμένη άνθιση των ακουστικών συναυλιών και δίσκων, που έδωσε νέα ζωή και ώθηση σε πολυάριθμα βαλτωμένα συγκροτήματα και μουσικούς. Η συναυλία “Unplugged”, και η αποτύπωσή της, οπτική και ηχητική, αποτελεί μια διαρκή μαρτυρία για την κληρονομιά του συγκροτήματος και αφήνει ανεξίτηλο το σημάδι τους στην πορεία της ροκ μουσικής.
