Μιχάλης Οικονόμου: «Η μουσική του Μότσαρτ είναι ό,τι κοντινότερο στην τελειότητα της φύσης και του σύμπαντος»

Λίγο πριν ανέβει στο πόντιουμ της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών για να διευθύνει την 7η συναυλία του κύκλου Σολίστ της ΚΟΑ, ο διεθνώς αναγνωρισμένος μαέστρος Μιχάλης Οικονόμου μιλάει στο ελc

Λίγο πριν ανέβει στο πόντιουμ της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών για να διευθύνει την 7η συναυλία του κύκλου Σολίστ της ΚΟΑ, ο διεθνώς αναγνωρισμένος μαέστρος Μιχάλης Οικονόμου μιλάει για την απόφασή του να ακολουθήσει σπουδές αρχιμουσικού, τον Μότσαρτ, αλλά και τον ρόλο του δασκάλου στη μουσική εκπαίδευση.

Είστε διευθυντής του Μουσικού Τμήματος στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Συμμερίζεστε κι εσείς την άποψη ότι η μουσική μοιάζει με τα μαθηματικά;

Πιστεύω πως η μουσική και τα μαθηματικά αλληλοσυμπληρώνονται. Η μουσική είναι τέχνη και επιστήμη ταυτόχρονα και η αλήθεια είναι πως στο επιστημονικό της κομμάτι τα μαθηματικά παίζουν πρωταρχικό ρόλο. Ειδικά στο μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα, έχουν γραφτεί αμέτρητες χρυσές σελίδες της ιστορίας της μουσικής δημιουργίας, οι οποίες είναι βασισμένες  κατά κύριο λόγο στα μαθηματικά.

Προέρχεστε από μουσική οικογένεια; Πώς προέκυψε η επαγγελματική σας ενασχόληση με τη μουσική και δη με τη διεύθυνση ορχήστρας;

Η μοναδική σχέση της οικογένειάς μου με τη μουσική είναι ότι ο παππούς μου ήταν ένας υπερταλαντούχος αυτοδίδακτος παραδοσιακός βιολιστής, από αυτούς που έπαιζαν στα κυκλαδίτικα πανηγύρια για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Αυτός ήταν και ο λόγος που κάποτε έπιασα στα χέρια μου ένα βιολί κι έτσι ξεκίνησαν όλα. Αργότερα, σε ηλικία δώδεκα ετών βρέθηκε στο εξοχικό μας μια κασέτα με τα Πάθη κατά Ματθαίον του Μπαχ. Άκουσα το πρώτο χορωδιακό τόσες πολλές φορές, που το έβλεπα για εβδομάδες ή και μήνες στον ύπνο μου. Νομίζω πως τότε αποφάσισα να γίνω μαέστρος και η αλήθεια είναι πως έκτοτε δεν απέκλινα ούτε στιγμή από τον στόχο μου κι ας ήμουν τόσο μικρός.

Ποια η άποψή σας για τη Συμφωνία αρ.34 του Μότσαρτ που πρόκειται να διευθύνετε; Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η θέση της μέσα στο έργο του συνθέτη;

Θεωρώ τον Μότσαρτ όχι απλά την κορυφή της τέχνης της μουσικής άλλα την κορυφή όλων των τεχνών. Επίσης θεωρώ τις τελευταίες συμφωνίες του μερικά από τα σημαντικότερα κληροδοτήματα που η ιστορία έχει αφήσει στην ανθρωπότητα. Είναι τα αληθινά μνημεία που πρέπει να υπηρετούμε, να φροντίζουμε, να αγαπάμε και αυτά θα μας ανταποδώσουν κάνοντάς μας καλύτερους ανθρώπους. Η 34η συμφωνία είναι ένα από αυτά, γραμμένη αβίαστα και με τόσο αφύσικα τέλειο τρόπο, που θα έλεγε κανείς ότι το αποτέλεσμα είναι μονοσήμαντο, σαν να μην έτυχε καμίας διόρθωσης και τολμώ να πω, νομίζεις ότι το υπαγόρευε κάποια αλάνθαστη εξωανθρώπινη δύναμη. Η μουσική του Μότσαρτ είναι νομίζω ό,τι κοντινότερο στην τελειότητα της φύσης και του σύμπαντος.

Διδάσκετε Διεύθυνση Ορχήστρας στο Ωδείο Αθηνών. Υπάρχουν πράγματα που σας έχουν μάθει οι μαθητές σας;

Η θέση στο ιστορικό Ωδείο Αθηνών είναι κάτι πρόσφατο και δυστυχώς λόγω της πανδημίας ακόμα δεν έχω προλάβει να τη χαρώ όσο θα ήθελα. Έχοντας ωστόσο δημιουργήσει τρία διεθνή ετήσια σεμινάρια διεύθυνσης ορχήστρας και το μοναδικό τακτικό σεμινάριο στη χώρα μας, μπορώ να σας πω ότι έχω μάθει άπειρα πράγματα από τους Έλληνες και ξένους μαθητές μου. Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους κάθε δασκάλου είναι να δημιουργήσει νέους δασκάλους και αυτό είναι εφικτό μόνο εάν ο ίδιος παίξει τον ρόλο του πρώτου τους μαθητή. Ο κύκλος της διδασκαλίας ολοκληρώνεται μόνο μέσω αμφίδρομων σχέσεων, οι μονόδρομες σχέσεις είναι χαρακτηριστικό των κακών παιδαγωγών ή όσων βλέπουν τους μαθητές τους ανταγωνιστικά, φαινόμενα δυστυχώς πολύ συνηθισμένα. Εξάλλου, η σπουδή της διεύθυνσης ορχήστρας όχι μόνο δεν τελειώνει ποτέ, αλλά εξελίσσεται διαρκώς και όποιος τολμήσει να πει ότι την κατέχει απλά κοροϊδεύει τον εαυτό του. Θυμάμαι μια φορά που ως πιτσιρικάς είχα επισκεφθεί τον θρυλικό sir Nevil Mariner στο καμαρίνι του και του είπα «γεια σας, είμαι μαθητευόμενος μαέστρος». Ξέρετε τι μου απάντησε; «Τι σύμπτωση, κι εγώ»!

«Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους κάθε δασκάλου είναι να δημιουργήσει νέους δασκάλους και αυτό είναι εφικτό μόνο εάν ο ίδιος παίξει το ρόλο του πρώτου τους μαθητή»

Έχετε συνεργαστεί με αμέτρητες ορχήστρες του εξωτερικού. Υπάρχει κάποια εμφάνιση που ξεχωρίζετε και έχει ιδιαίτερη σημασία για σας;

Είχα την τύχη να διευθύνω πολύ καλές ορχήστρες και πολύ σημαντικά έργα. Μία συναυλία που θα θυμάμαι για πάντα είναι η δεύτερη συμφωνία του Μάλερ με τη χορωδία της ραδιοφωνίας της Λειψίας και τη φιλαρμονική ορχήστρα του Κατάρ της οποίας τότε ήμουν διευθυντής. Υπήρχαν πολλές στιγμές στα ήσυχα μέρη που άκουγα κόσμο να κλαίει τόσο στο ακροατήριο όσο και επάνω στη σκηνή εντός ορχήστρας. Όταν συμβεί αυτό, σημαίνει ότι η τέχνη έχει πραγματοποιήσει τον ιερό σκοπό της στο έπακρο, είναι η συναισθηματική εκδοχή αυτού που λέγαμε στη Φυσική της Γ’ Λυκείου για τις ταλαντώσεις: Κατά το συντονισμό, η συχνότητα του διεγέρτη γίνεται ίση με την ιδιοσυχνότητα του παλλόμενου συστήματος, τότε και μόνο τότε το πλάτος της ταλάντωσης γίνεται μέγιστο.

Ποιο έργο θα θέλατε να διευθύνετε αλλά ακόμα δεν σας έχει δοθεί η ευκαιρία;

Το 4’33’’ του Cage με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους στη σκηνή αλλά και στο ακροατήριο. Πιστεύω πως ένα τελετουργικό με γνώμονα τη σιωπή είναι ο απόλυτος τρόπος να διδαχθούμε όσα δε γνωρίζουμε, να εμπεδώσουμε όσα γνωρίζουμε και να αποβάλλουμε όσα δεν χρειαζόμαστε. Ο καθένας με τον τρόπο του και όλα αυτά σε μία ζωντανή συναυλία, απίστευτο δεν ακούγεται;

Ποιο θα ήταν για σας το ιδανικότερο πρόγραμμα για μια εορταστική συναυλία μετά το οριστικό τέλος της πανδημίας;

Νομίζω η Ενάτη. Αρκεί φυσικά να μη συνδεθεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία χωρίς καν να υπηρετεί τα ιδεώδη του συνθέτη και του έργου, οικειοποιήθηκε την ωδή στη χαρά από το φινάλε της συμφωνίας κάνοντάς την ύμνο της.

Έχετε κερδίσει πολλά βραβεία σε διεθνείς και πανελλήνιους διαγωνισμούς. Τι πιστεύετε ότι μπορεί να αποκομίσει ένας μουσικός από τη συμμετοχή του σε τέτοιου είδους θεσμούς;

Τα χρόνια που ήμουν εγώ μαθητής τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά απ’ ότι είναι σήμερα. Τη δική μας εποχή, η συμμετοχή σε ένα διαγωνισμό ήταν περισσότερο μια μεζούρα για να δεις που βρίσκεσαι, άντε και μία επιπλέον γραμμή στο βιογραφικό σου σημείωμα. Σήμερα τα πράγματα έχουν γίνει τόσο ανταγωνιστικά και τόσο «βιομηχανοποιημένα» που οι διακρίσεις σε διαγωνισμούς είναι απαραίτητες συνθήκες καριέρας. Οι μουσικοί που σήμερα διακρίνονται περισσότερο είναι αυτοί που έχουν κερδίσει πρώτα βραβεία σε διαγωνισμούς. Το χειρότερο όμως είναι πως οι επιτροπές των διαγωνισμών πλέον αποτελούνται κυρίως από μάνατζερς και ανθρώπους που δουλειά τους είναι να διαφημίσουν και μετέπειτα να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Τραγικό μεν, αληθινό δε, τα προϊόντα στα οποία αναφέρομαι είναι λογής-λογής καλλιτέχνες, οι οποίοι απλώς βρέθηκαν στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή, ή απλά έτυχε να γνωρίζουν τους σωστούς ανθρώπους. Φυσικά δεν υπονοώ πως όλοι οι μουσικοί που κάνουν καριέρα σήμερα δεν το αξίζουν, απλά υπάρχουν πάρα πολλοί που όντως δεν το αξίζουν όπως και πάρα πολλοί αξιόλογοι που είναι άνεργοι.

Πώς αισθάνεστε για τη σύμπραξή σας με την Κ.Ο.Α.; Υπάρχει κάποια ανάμνηση που ξεχωρίζετε από το πλήθος συναυλιών που έχετε πραγματοποιήσει με την ορχήστρα;

Από τις εμφανίσεις μου με την Κ.Ο.Α. ως μαέστρος, κρατώ στη μνήμη μου ως κάτι ιδιαίτερο και πολύ ξεχωριστό την τέταρτη συμφωνία του Μάλερ στο Μ.Μ.Α. το 2016. Ωστόσο οι αναμνήσεις μου με την Κ.Ο.Α. ξεκινούν από πολύ παλιά, συγκεκριμένα από την εποχή που ως νεαρός βιολονίστας κάθισα στα αναλόγια της ορχήστρας για περισσότερα από πέντε χρόνια. Κατά τη διάρκεια των ετών αυτών είχα την ευκαιρία να μάθω από τους κορυφαίους Έλληνες και ξένους αρχιμουσικούς αλλά και από αξιόλογους συναδέλφους. Για εμάς τους μουσικούς, η ορχήστρα είναι το δεύτερο σπίτι μας. Λόγω της φύσης του λειτουργήματος που υπηρετούμε, θα μπορούσα να πω αβίαστα πως η τακτική συμμετοχή ενός νέου σε μία ορχήστρα ή χορωδία είναι ικανή να παίξει ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του. Πιστεύω επομένως πως μέρος αυτού που είμαι σήμερα το οφείλω κατά πολύ και στα νεανικά μου χρόνια στην Κ.Ο.Α.

Info:

Σολίστ της ΚΟΑ: ΑναΠνέοντας Μουσική | Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου 2021 στις 20.30

Η συναυλία μεταδίδεται δωρεάν στη σελίδα Facebook και το κανάλι YouTube της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.