Σε συνεργασία με το Μουσείο Μουνκ στο Όσλο, το Musée d’Orsay αφιερώνει μια έκθεση στον διάσημο Νορβηγό ζωγράφο Edvard Munch (1863-1944), του οποίου το έργο, σε όλο του το εύρος – εξήντα χρόνια δημιουργίας – και την πολυπλοκότητά του, παραμένει εν μέρει άγνωστο.
Η έκθεση «Edvard Munch: Ένα ποίημα για τη ζωή, την αγάπη και τον θάνατο» προσκαλεί να ξαναδούμε το έργο του Νορβηγού ζωγράφου στο σύνολό του, ακολουθώντας το νήμα μιας εικαστικής φιλοσοφίας που ήταν πάντα εφευρετική και ενός έργου συνεκτικού και συχνά, στοιχειωμένου.
Για τον Μουνκ, ως ένας καλλιτέχνης κατεξοχήν συμβολιστής, η έννοια των κύκλων έπαιξε βασικό ρόλο στην τέχνη και τη σκέψη του. Οι ανησυχίες του αντικατοπτρίζονται στην κατασκευή των καμβάδων του με τις δαιδαλώδεις γραμμές τους και την ατελείωτη επανάληψη ορισμένων μοτίβων, σε διάφορους χρωματικούς συνδυασμούς.
Ο Μουνκ είναι άλλος ένας καλλιτέχνης που βάζει τη ζωή του – και ιδιαίτερα τις αγωνίες και τις εμμονές του – στο έργο του και ο άνθρωπος που ήθελε να ζωγραφίσει «ανθρώπους που είναι ζωντανοί, που αναπνέουν και αισθάνονται, που υποφέρουν και αγαπούν» και δεν το κρύβει.
Ο Μουνκ επικεντρώθηκε σταθερά στην έκφραση συναισθημάτων με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια και ένταση. Τα έργα του, τα οποία ήταν έντονα επηρεασμένα από τις τραγωδίες που διανθίζουν τη ζωή του, είναι όλα γεμάτα με στοιχεία που βρίσκουν ευρύτερη απήχηση σε όλους. Μερικές φορές παρουσιάζονται μεμονωμένα, αλλά αυτό δεν ενδείκνυται, καθώς όλα βρίσκονται σε διάλογο μεταξύ τους και το νόημά τους έγκειται στις μεταξύ τους σχέσεις.
Το υπογραμμιζει ξεκάθαρα στους τίτλους πολλών έργων του όπως τα «Απελπισία», «Το άρρωστο παιδί». Αποδεχόμενος και μη επιδιώκοντας να κρύψει την ψυχική του ασθένεια – ο ίδιος είπε κάποτε: «Τα βάσανά μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Είναι δυσδιάκριτα από εμένα, και η καταστροφή τους θα κατέστρεφε την τέχνη μου» συμβάλοντας στην πεποίθηση ότι οι καλλιτέχνες και η τρέλα είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι.
Η έκθεση δεν ξεκινάει όπως ίσως περίμενε κανείς με τον πιο διάσημο πίνακα του Νορβηγού καλλιτέχνη, «Η κραυγή» γιατί δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ένα μεμονωμένο έργο. Υπάρχουν αρκετές ζωγραφικές και χαραγμένες εκδοχές αυτού του μοτίβου, το οποίο ανήκει στη ζωφόρο της ζωής και βρίσκεται σταθερά στο κέντρο του έργου του Μουνκ.
Μετά από μερικά πρώιμα πορτρέτα της αδελφής του καλλιτέχνη, της Ίνγκερ, οι επισκέπτες έρχονται αντιμέτωποι με την «Αυτοπροσωπογραφία με τσιγάρο» (1895), που ζωγραφίστηκε περίπου την ίδια εποχή, η οποία αφηγείται μια πολύ διαφορετική ιστορία: Ο Μουνκ (1863-1944) στέκεται και κοιτάζει τον θεατή με μάτια κόκκινα, σαν να έχει μόλις ξαφνιαστεί από το έντονο φως που φωτίζει το πρόσωπό του και το δεξί του χέρι, το οποίο κρατά το αναμμένο τσιγάρο. Το μεγαλύτερο μέρος του σώματός του είναι αόρατο, καλυμμένο από ένα αρρωστημένο μίασμα από μουτζουρωμένα μπλε, γκρίζα και γκριζοκόκκινα χρώματα.
Ένα άλλο θέμα που του είχε γίνει έμμονη ιδέα και που εκδηλώνεται με ιδιαίτερο τρόπο στους πίνακές του είναι ο έρωτας. Οι Γάλλοι χρησιμοποιούν τη λέξη “fusionnel” για να περιγράψουν μια σχέση στην οποία η συναισθηματική σύνδεση μεταξύ δύο ανθρώπων είναι τόσο έντονη που δεν μπορούν να κάνουν ο ένας χωρίς τον άλλον. Ο πίνακας του Μουνκ «Το φιλί» (1897) είναι η τέλεια απεικόνιση μιας τέτοιας σχέσης: τα πρόσωπα των δύο ατόμων που φιλιούνται είναι κυριολεκτικά συγχωνευμένα μεταξύ τους, αρκετά για να κάνουν τον καθένα να νιώσει αναγούλα. Αυτό το θέμα, επίσης, επαναλαμβάνεται σε πολλά έργα, όπως και το συναφές θέμα των βρυκολάκων.
Το έργο του Μουνκ κατέχει κομβική θέση στην καλλιτεχνική νεωτερικότητα. Έχει τις ρίζες του στον 19ο αιώνα και θα βρει τη θέση του σταθερά στον επόμενο. Ολόκληρο το έργο του διαπνέεται από μια μοναδική θεώρηση του κόσμου, προσδίδοντάς του μια ισχυρή συμβολιστική διάσταση που δεν μπορεί να περιοριστεί στα λίγα αριστουργήματα που δημιούργησε τη δεκαετία του 1890.
Η μοναδική δημιουργική διαδικασία του Μουνκ τον οδήγησε να δημιουργήσει πολλές παραλλαγές του ίδιου μοτίβου, αλλά και πολλές εκδοχές του ίδιου θέματος. Εξαιρετικά συμβολιστική, η έννοια των κύκλων έπαιξε έτσι βασικό ρόλο στη σκέψη και την τέχνη του. Εκδηλώνεται σε διάφορα επίπεδα στο έργο του, μπαίνοντας στο παιχνίδι ακόμη και με την ίδια την κατασκευή των πινάκων του, όπου ορισμένα μοτίβα επαναλαμβάνονται τακτικά.
Για τον Μουνκ, η ανθρωπότητα και η φύση είναι ενωμένες στον κύκλο της ζωής, του θανάτου και της αναγέννησης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ανέπτυξε μια πρωτότυπη εικονογραφία, εμπνευσμένη σε μεγάλο βαθμό από τις βιταλιστικές φιλοσοφίες του Friedrich Nietzsche και του Henri Bergson. Ο ίδιος ο Μουνκ το τόνισε αυτό όταν μιλούσε για τη ζωφόρο της ζωής του: «αυτοί οι πίνακες, ομολογουμένως σχετικά δύσκολοι στην κατανόηση, θα είναι ευκολότερο να κατανοηθούν αν ενταχθούν σε ένα σύνολο».
Στην έκθεση παρουσιάζονται περίπου εκατό έργα, ζωγραφικά, καθώς και σχέδια, χαρακτικά ή χαρακτικά μπλοκ, που αντικατοπτρίζουν την ποικιλομορφία της πρακτικής του. Αυτή η μεγάλης κλίμακας παρουσίαση, με αναδρομική διάσταση, περιλαμβάνει ολόκληρη την καριέρα του καλλιτέχνη.
Πληροφορίες έκθεσης
«Edvard Munch: Ένα ποίημα της ζωής, του έρωτα και του θανάτου» | Μουσείο Orsay, Παρίσι
Από τις 20 Σεπτεμβρίου 2022 – 22 Ιανουαρίου 2023
