Φέτος το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης επέστρεψε ανανεωμένο, πιο πλούσιο, πιο δυνατό. Για 11 μέρες η πόλη κινήθηκε σε φεστιβαλικούς ρυθμούς με τις αίθουσες στο Ολύμπιον και το Λιμάνι να «πλημμυρίζουν» από κόσμο και τα εισιτήρια να εξαντλούνται μέρες πριν τις προγραμματισμένες προβολές. Φιλοξενώντας 199 μεγάλου και 68 μικρού μήκους ταινίες η 63η διοργάνωση πρόσφερε στους θεατές ιστορίες συγκινητικές, ανθρώπινες, αφυπνιστικές. Και εμείς ήμασταν εκεί, στη μεγάλη γιορτή του κινηματογράφου.
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έστρεψε φέτος τους προβολείς στις γυναίκες. Η «Βροντή» της Κάρμεν Ζακιέ μας μεταφέρει στη Νότια Ελβετία του 1900. Η 17χρονη Ελίζαμπεθ ετοιμάζεται να δώσει όρκο αγνότητας αλλά ο ξαφνικός και μυστηριώδης θάνατος της μεγάλης της αδελφής την αναγκάζει να εγκαταλείψει το μοναστήρι, στο οποίο οδηγήθηκε στην ηλικία των δώδεκα ετών, και να επιστρέψει στο οικογενειακό αγρόκτημα.
Πίσω όμως στο χωριό η Ελίζαμπεθ συνειδητοποιεί πως είναι πια γυναίκα. Βιώνει το ξύπνημα της σεξουαλικής επιθυμίας και βυθίζεται στην ερωτική απόλαυση πηγαίνοντας κόντρα σε μία κοινωνία που δαιμονοποιεί τη γυναικεία σεξουαλικότητα.
Χτίζοντας μία μυστικιστική ατμόσφαιρα η Ελβετή σκηνοθέτρια καταπιάνεται με ένα θέμα που φαντάζει επίκαιρο όσο ποτέ, την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος, και μέσα από την ιστορία της νεαρής της ηρωίδας υμνεί τον αγώνα της γυναίκας για τη διεκδίκηση του δικαιώματος στον έρωτα και την ηδονή.
Την ισότητα των δύο φύλων θέτει στο επίκεντρο η ισραηλινή ταινία της Μιχάλ Βίνικ «Η Βαλέρια παντρεύεται». Η ηρωίδα, μία νεαρή Ουκρανή, φτάνει στο Ισραήλ για να συναντήσει για πρώτη φορά τον μέλλοντα σύζυγό της. Ο γάμος τους που έχει κανονιστεί μέσω διαδικτύου είναι για εκείνην μία ευκαιρία να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον.
«Έκανες την καλύτερη επιλογή. Θα έχεις την καλύτερη ζωή», της λέει η αδερφή της, η Κριστίνα, που ζει εδώ και χρόνια στο Ισραήλ με τον σύζυγό της, τον οποίο γνώρισε με τον ίδιο τρόπο. Παρότι εκείνη ισχυρίζεται πως έχει όλα όσα χρειάζεται, η Βαλέρια γρήγορα συνειδητοποιεί ότι η αλήθεια είναι άλλη. Γιατί στο γάμο της Κριστίνα βασιλεύει η ανισότητα και η υπεροχή του άντρα μοιάζει αδιαμφισβήτητη.
«Ο Μίχαλ είναι πολύ παλιομοδίτης. Ήταν δύσκολο για εκείνον να βρει κάποια που να έχει όλα όσα θα έπρεπε να έχει σύμφωνα με εκείνον μία σύντροφος. Γι’ αυτό κατέφυγε σε αυτόν τον εναλλακτικό τρόπο. Η Κριστίνα είναι όμορφη, έξυπνη, πιστή. Ο γάμος τους είναι μία συμφωνία. Το ξέρω ότι δεν πρόκειται για μία ευχάριστη κατάσταση. Το ξέρω ότι δεν ακούγεται ωραίο αυτό αλλά δυστυχώς υπάρχει πολλή ασχήμια στον κόσμο», δήλωσε ο πρωταγωνιστής της ταινίας, Γιάκοβ Ζάντα Ντανιέλ, μιλώντας για τον ήρωα που ενσαρκώνει.
Ως μία γυναίκα που επαναστατεί ενάντια στις κοινωνικές νόρμες απεικονίζει την αυτοκράτειρα Ελίζαμπεθ της Αυστρίας η Μαρί Κρόιτσερ στον «Κορσέ», την ταινία με την οποία έριξε αυλαία το φετινό Φεστιβάλ. Τα Χριστούγεννα του 1877 η γνωστή ως Σίσι γιορτάζει τα 40ά της γενέθλια.
Πλέον καλείται να διατηρήσει την εικόνα της νεαρής και όμορφης αυτοκράτειρας ακολουθώντας εξαντλητικές δίαιτες και σφίγγοντας όλο και περισσότερο τον κορσέ της. Δεν της αναγνωρίζεται η δυνατότητα να εκφράζει τη γνώμη της και ο ρόλος της περιορίζεται στην πραγματοποίηση δημοσίων εμφανίσεων. Ασφυκτιώντας μέσα σε αυτές τις συμβάσεις η ίδια αντιδρά παλεύοντας για την ελευθερία της.
Στα 103′ της ταινίας «Έχω ηλεκτρισμένα όνειρα», μίας από τις πολλές της φετινής διοργάνωσης που καταπιάστηκαν με θέματα σχετικά με την οικογένεια, η Βαλεντίνα Μαουρέλ διερευνά τη σχέση πατέρα-κόρης. Η 16χρονη Εύα ζει με τη μητέρα της και την αδερφή της αλλά αυτό που θέλει πραγματικά είναι να μείνει μαζί με τον μπαμπά της, στον οποίο προσκολλάται όλο και περισσότερο. Εκείνος είναι κακοποιητικός. Τις τρυφερές στιγμές διαδέχονται ξεσπάσματα θυμού. Και παρότι η Εύα τον αγαπάει ακόμα και με τα ελαττώματά του θα προσπαθήσει να αντισταθεί στη βία που της ασκεί.
«Ήθελα να αποτυπώσω την πραγματικότητα στην ταινία. Το στοιχείο της βίας ξεπηδούσε μέσα από την ενασχόλησή μου με την εξωτερική πραγματικότητα. Έτσι το έβαλα σε αυτήν», τόνισε η Κοσταρικανή σκηνοθέτρια, ενώ συμπλήρωσε λέγοντας: «Η ηρωίδα βάζει ένα τέλος σε αυτό το σχήμα, σε αυτό τον κύκλο της βίας. Δεν ήθελα να κάνω μία ταινία, στην οποία ο πατέρας σκοτώνει την κόρη του γιατί πιστεύω ότι υπάρχει πάντα περιθώριο συζήτησης, υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξει κάποιος αυτή την αίσθηση του μοιραίου».
Πώς βιώνει μία οικογένεια την απώλεια; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει η ταινία του Μαρτάιν ντε Γιονγκ «Νάρκωση». Μία επαγγελματική κατάδυση θα οδηγήσει ένα νεαρό άντρα στον θάνατο. Πίσω του θα αφήσει τη γυναίκα του και τα δύο του παιδιά. Σε ένα σπίτι γεμάτο αναμνήσεις οι τρεις τους παλεύουν με μία νέα πραγματικότητα.
«Τα μέλη της οικογένειας βρίσκονται σε διαφορετικές ζώνες πένθους. Η μητέρα βρίσκεται σε μία φάση άρνησης. Η κόρη συνυπάρχει με αυτήν την απουσία. Αυτός που είναι ξεκάθαρα θυμωμένος είναι ο γιος, ο οποίος δεν μπορεί να εκφράσει τον θυμό προς τον πατέρα του και έτσι τον εκφράζει στη μητέρα του» σημείωσε ο σκηνοθέτης από την Ολλανδία.
«Η νάρκωση είναι μία νόσος των δυτών. Όταν φτάνουν εκείνοι απροσμέτρητα βάθη χάνουν την αίσθηση της πραγματικότητας. Χρησιμοποίησα μεταφορικά τον όρο αυτό γιατί με ενδιέφερε το πώς η οικογένεια αντιμετωπίζει την πραγματικότητα μετά την απώλεια».
Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης επιμένει να στηρίζει το ελληνικό σινεμά. Έτσι, υποδέχτηκε φέτος 47 μεγάλου και μικρού μήκους ελληνικές ταινίες. Μία από αυτές το «Άκουσέ με» της Μαρίας Ντούζα που συμμετείχε στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα κάνοντας πρεμιέρα στο Ολύμπιον παρουσία των συντελεστών.
Η Βαλμίρα, μία κωφή κοπέλα, αναγκάζεται να αφήσει το σχολείο Κωφών στην Αθήνα και να επιστρέψει στο νησί που ζει ο πατέρα της. Εκεί θα έρθει αντιμέτωπη με τις προκαταλήψεις των κατοίκων και την απομόνωση. Μία ταινία που μιλάει για την ανάγκη για επικοινωνία και φωτίζει με ένα βαθιά ανθρώπινο φινάλε την καλοσύνη που ενυπάρχει μέσα μας.
«Η ιδέα να κάνω αυτήν την ταινία γεννήθηκε από την επιθυμία μου να πω μία ιστορία για το καλό και για την ανθρωπιά που κρύβουμε μέσα μας. Ζούμε σε μία πολύ σκληρή εποχή, υπάρχει ένας διάχυτος κυνισμός στην κοινωνία, στην πολιτική, στις σχέσεις ακόμα και στην τέχνη, η οποία προσπαθεί να τον καταγγείλει αλλά ενίοτε τον αποθεώνει. Δεν πιστεύω ότι όλα θα πάνε καλά. Υπάρχει όμως μέσα μας η δυνατότητα του καλού και γι’ αυτήν ήθελα να μιλήσω», υπογράμμισε η δημιουργός της ταινίας.
Mία ακόμη ελληνική ταινία που έδωσε το «παρών» στη φετινή διοργάνωση μετέχοντας στο διαγωνιστικό τμήμα Meet the neighbors είναι το ‘’Black Stone’’ του Σπύρου Ιακωβίδη. Ο γιος της Χαρούλας, ο Πάνος έχει εξαφανιστεί. Όταν εκείνη μαθαίνει πως αυτός κατηγορείται για απάτη θα προσπαθήσει να τον βρει και να τον φέρει πίσω έχοντας στο πλευρό της τον μικρότερο γιο της που είναι ανάπηρος και έναν Κυψελιώτη ταξιτζή με καταγωγή από την Γκάνα. Μέσα από γερές δόσεις χιούμορ ο σκηνοθέτης συνθέτει το πορτραίτο της ελληνικής κοινωνίας του σήμερα. Στο κάδρο τοποθετεί την Ελληνίδα μάνα, τη σχέση της με τον γιο της και την ξενοφοβία.
«Η ελληνική πραγματικότητα είναι τόσο σύνθετη, τόσο δυσλειτουργική. Θέλαμε να βάλουμε στην ταινία όσο περισσότερα στοιχεία της μπορούσαμε. Μας ενδιέφερε πάρα πολύ το χιούμορ, το κωμικοτραγικό στοιχείο. Δεν θα θέλαμε με τίποτα αυτή η ταινία να είναι ένα straight drama. Θέλαμε να είναι κωμικοτραγική. Μας ενδιέφερε η εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, η νέα ελληνική πραγματικότητα, στην οποία υπάρχουν παιδιά από την Αφρική που γεννιούνται εδώ, μεγαλώνουν εδώ, πάνε σχολείο εδώ και είναι πιο Έλληνες από Έλληνες αλλά βιώνουν μία κόλαση. Έτσι βάλαμε στην ταινία τον χαρακτήρα του Μιχάλη. Θέλαμε να μιλήσουμε και γι’ αυτά τα παιδιά.
Μας ενδιέφερε επίσης το πώς η Ελληνίδα μάνα που προέρχεται από μία παλαιότερη γενιά δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στη νέα ελληνική πραγματικότητα, σε μία κοινωνία που αλλάζει, το πώς η Χαρούλα στέκεται στη σημερινή Ελλάδα. Ο Μιχάλης μπήκε για αυτό το λόγο, για να υπάρχει αυτό το κοντράστ», επεσήμανε ο Σπύρος Ιακωβίδης μιλώντας μετά την προβολή της ταινίας.
Από την άλλη, η ταινία του Δημήτρη Κατσιμίρη «Με αξιοπρέπεια» διεκδίκησε το βραβείο του διαγωνιστικού τμήματος Film Forward. Ένας 80χρονος άντρας έχει αφήσει το χωριό του μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο για να μείνει στην πόλη μαζί με το γιο και τη νύφη του. Με αφορμή την ημέρα των γενεθλίων του, ο γιος του καλεί τα αδέρφια του για να τους ανακοινώσει πως δεν μπορεί πλέον να φροντίζει τον πατέρας τους και πως μια άλλη λύση θα πρέπει να βρεθεί.
Λίγο πριν σβήσουν τα φώτα για την πρεμιέρα της ταινίας στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, ο Δημήτρης Κατσιμίρης τόνισε: «Τη λέξη αξιοπρέπεια τη χρησιμοποιούσαν οι γονείς μας, οι παππούδες μας. Πλέον όμως την ακούμε σπάνια. Θεωρείται παρωχημένη. Έχει χαθεί η σημασία της και θέλαμε μέσα από αυτή την ταινία να σας τη θυμίσουμε».
«Όταν πήγαινα στο νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν η αδερφή μου, παρατήρησα ότι οι συγγενείς των νοσηλευμένων έπαιρναν αποφάσεις για εκείνους ερήμην τους. Από εκεί προέκυψε η ιδέα», δήλωσε μετά την προβολή απαντώντας σε ερώτηση για την έμπνευση πίσω από τη δημιουργία της ταινίας.
Το βράδυ της 12ης Νοεμβρίου, μετά από 11 μέρες γεμάτες προβολές, το 63ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έριξε αυλαία στο Ολύμπιον. H Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής, Ορέστης Ανδρεαδάκης, ανέβηκαν στη σκηνή για να υποδεχτούν την ηθοποιό και παρουσιάστρια της τελετής λήξης, Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη.
«Φέτος επιστρέψαμε με νέα δύναμη, σε μια, ας την πούμε, “φεστιβαλική κανονικότητα”. Μαζί επέστρεψε το κοινό που γέμισε, για έντεκα ημέρες, τις αίθουσες. Το Φεστιβάλ φέτος μεγάλωσε ακόμα πιο πολύ, προσπαθώντας να αγκαλιάσει κάθε πλευρά της δημιουργίας, της έκφρασης, τελικά κάθε πλευρά αυτού που λέμε κοινωνία των ανθρώπων», δήλωσε η ηθοποιός καλωσορίζοντάς μας.
Για την ανοδική πορεία που διαγράφει το ελληνικό σινεμά ξεπερνώντας τα εγχώρια σύνορα μίλησε ο Νικόλας Γιατρομανωλάκης, Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αρμόδιος για Θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, όταν κλήθηκε να προλογίσει την απονομή του βραβείου Χρυσός Αλέξανδρος.
«Θεωρώ ότι το Φεστιβάλ είναι μια καλή ευκαιρία να δούμε πού ήμασταν πέρυσι και πού είμαστε φέτος σε σχέση με το σινεμά. Το ελληνικό σινεμά βρίσκεται σε μια από τις καλύτερες στιγμές του, και αυτό φυσικά οφείλεται κυρίως στους δημιουργούς και τους παραγωγούς, δηλαδή οφείλεται στον ίδιο τον κλάδο.
Αυτό το είδαμε στις Κάννες, με τις ελληνικές ταινίες οι οποίες αναγνωρίζονται, αλλά και με τις διεθνείς ταινίες που γυρίζονται στην Ελλάδα, με Έλληνες παραγωγούς και μεγάλους ξένους σκηνοθέτες, όπως ο Κρόνενμπεργκ ή ο Έστλουντ, που κέρδισε και τον Χρυσό Φοίνικα. Μου αρέσει πάντα να λέω “ωραίο να γυρίζονται ταινίες στην Ελλάδα, αλλά ακόμη πιο ωραίο να γυρίζονται ελληνικές ταινίες”.»
Μεγάλη νικήτρια αναδείχθηκε η ταινία «Έχω Ηλεκτρισμένα Όνειρα» της Βαλεντίνα Μαουρέλ που απέσπασε τον Χρυσό Αλέξανδρο, «για ένα πανέμορφο και τρυφερό πορτρέτο του πώς να αγαπάς τα ελαττώματα ενός αγαπημένου σου ανθρώπου», σύμφωνα με την κριτική επιτροπή.
Τις βραβεύσεις ακολούθησε η προβολή της ταινίας «Κορσές» της Μαρί Κρόιτσερ που επιχειρεί μία διαφορετική προσέγγιση της αυτοκράτειρας Σίσι και κέρδισε μεγάλο το βραβείο στο φετινό Φεστιβάλ του Λονδίνου.
Και κάπως έτσι έσβησαν οι προβολείς του 63ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και εμείς πήραμε μαζί μας ιστορίες που θα μας συντροφεύουν για καιρό.
