Η Ζωζώ Λιδωρίκη με υποδέχεται στο γραφείο της, στη γειτονιά του Παγκρατίου, σε έναν επαγγελματικό και τόσο προσωπικό χώρο που κατακλύζεσαι από εικόνες απ’ άκρη σ’ άκρη με προσωπικότητες στους τοίχους που δεν πιστεύεις στα μάτια σου, πρόσωπα που έχουν αφήσει ιστορία από τον ελληνικό αλλά κυρίως τον διεθνή κόσμο. Αμέσως γίνεται αντιληπτό ότι η συζήτηση που θα ακολουθήσει είναι τελικά μία συνάντηση από αυτές που θα θυμάσαι, μια συνάντηση με μία γυναίκα που φέρει στο επίθετό της το βαρύ όνομα του Αλέκου Λιδωρίκη και ό,τι συνεπάγεται αυτό και πρακτικά. Με ένα αρχείο-τοιχογραφία του 20ού αιώνα ενώ η ανεξαρτησία και ο δυναμισμός της πηγαίος φέρει το δημιούργημά της που ονομάζεται «Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού». Η πορεία των οποίων φέτος κλείνει τα 30 χρόνια, μια πορεία που έχει επενδύσει στον πολιτισμό, ανοίγοντας νέους δρόμους, αυτοί που διακλαδώνονται με συνέργειες από την Αμερική μέχρι την Ιαπωνία, και από τον σκανδιναβικό βορρά μέχρι τον ευρωπαϊκό νότο και τα Βαλκάνια, γνωρίζοντας πολύ καλά από πολιτιστική διπλωματία με το όραμα της Ζωζώς Λιδωρίκη συνεχώς να γεννάει ιδέες και με μοναδική πίστη μόνο στον πολιτισμό και τη δύναμή του.
Τι άλλο να μονοπωλήσει τη συζήτησή μας πέρα από τη λέξη πολιτισμός, πώς να μην αρχίσει και να μην καταλήξει πάρα μόνο στον ελληνικό πολιτισμό που όπως πιστεύει η Ζωζώ Λιδωρίκη χρειάζεται ριζικές αλλαγές, ενώ τολμάει να προβεί σε μία νέα πρόταση, προτείνοντας κάτι νέο για την εξέλιξή του, μια πρόταση πιο αναγκαία από ποτέ όπως η ίδια τονίζει. Και η ιστορία όπως μας αφηγείται με τα δικά της λόγια ξεκινάει κάπως έτσι…
Πώς γεννήθηκαν οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού …έως σήμερα
«Ο Αλέκος Λιδωρίκης φεύγει από τη ζωή το ’88, όσο ζούσε ασχολιόμουν με το δημοσιογραφικό του έργο, τα θεατρικά του μαζί με τον χρόνο που απαιτούσε η ιδιαίτερα δραστήρια κοινωνική ζωή του, αφού ο Αλέκος παρακολουθούσε ό,τι καινούργιο θεατρικό ανέβαινε, όλους τους νέους θεατρικούς συγγραφείς. Όταν έφυγε έμεινα με όλο το θεατρικό και συγγραφικό έργο του, με τις επαφές του με ξένα ονόματα και συνεργασίες, και την εποχή εκείνη μου γίνεται πρόταση από το υπουργείο να εκδώσουμε μερικές από τις συνεντεύξεις του σε βιβλίο – λεύκωμα, το «Μίλησα με μορφές του αιώνα μας». Τότε η Άννα η Μπενάκη, ως Υπουργός Πολιτισμού και ο Γενικός Γραμματέας, Παναγιώτης Φωτέας, μου λέει Ζωζώ εάν βγάλετε ένα τόμο θα ήθελε το Υπουργείο να το επιχορηγήσει. Κι όταν έφτασε στο ερώτημα ποιο φορέα όμως θα επιχορηγήσουμε; Έφτασα στην ανάγκη ίδρυσης μιας αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας με πρώτο ερώτημα: πώς θα την ονομάσω. Τότε ήταν που απέφυγα να την ονομάσω όπως με συμβούλεψαν, με το όνομα δηλαδή του Λιδωρίκη, γιατί ήδη είχα στο μυαλό μου και άλλα πράγματα, όχι μόνο όσον αφορά στο αρχείο του. Λόγω μιας έκδοσης λοιπόν γεννήθηκαν πρακτικά και το όνομα αυτών είναι: Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού.
Οι Δημόσιες σχέσεις, είναι μία στρατηγική, μια επιστήμη, ανεβαίνεις σκαλοπάτι – σκαλοπάτι… Λόγω των αποστολών του Αλέκου είχα έρθει σε επαφή και συνεργασία με άλλες κουλτούρες, έλαβα άλλα μηνύματα και μπόρεσα να δω πόσα πράγματα μπορείς να κάνεις στον χώρο του πολιτισμού».
Η γνώση της Ζωζώς Λιδωρίκη στις δημόσιες σχέσεις, το όραμα και η θέληση φέρνουν αμέσως συνεργασίες με πρεσβείες της: Φινλανδίας, Ιαπωνίας, Κορέας, των Βαλκανικών Χωρών, της Ρωσίας, Κύπρου, όπου η μία οδηγείται στην επόμενη και οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού φέρνουν μεγάλα ξένα ονόματα στην Ελλάδα. Όπως η τρομερή περίπτωση των Ιαπώνων τυμπανιστών KODO που έπαιξαν τo 1995 στο Ηρώδειο, προβάλλοντας την Ελλάδα σε όλο τον κόσμο, ενώ οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού εξάγουν και ελληνικό πολιτισμό στο εξωτερικό
Με σταθερή πορεία και δράση αυτά τα 30 χρόνια έχουν να αφήσουν σημαντικό πολιτιστικό αποτύπωμα, χαρακτηριστικό παράδειγμα η συνεργασία τους με το Ίδρυμα Andrei Tarkovsky της Μόσχας, διοργανώνοντας ένα τριήμερο Διεθνές Συνέδριο για τον Ταρκόφσκι, που δεν έχει ξαναγίνει πουθενά για τον παγκόσμιο σκηνοθέτη ή τη συνεργασία με το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο. Το μεγαλύτερο και ισχυρότερο Διμερές Επιμελητήριο στην Ελλάδα αγκάλιασε και στήριξε το πολιτιστικό προϊόν, προχωρώντας πρώτα στη χαρτογράφηση του χώρου ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ με την έρευνα «Σφυγμός Πολιτισμού» και αμέσως μετά στη θεσμοθέτηση της Ώρας του Πολιτισμού με τη διοργάνωση του 1ου ATHENS CULTURE SYMPOSIUM.
Φτάνοντας στο σήμερα οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού υλοποίησαν την Πρωτοβουλία «Ξαναφυτεύουμε τους Ελαιώνες της Αρχαίας Ολυμπίας», με την οποία ο ιδρυτής της πρωτοβουλίας κ. Γιάννος Γραμματίδης κατάφερε τη μεγάλη δωρεά 140.000 δενδρυλλίων ελιάς στους ελαιώνες της ευρύτερης περιοχής της Αρχαίας Ολυμπίας, που κάηκαν στις καταστροφικές πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού. Η συνεργασία μαζί του άρχισε από το 2010, όταν ήταν πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου που όπως αναφέρει σχετικά η Ζωζώ Λιδωρίκη:
«Πίστεψε στην πρότασή μας, ότι το πολιτιστικό προϊόν είναι το μεγάλο ανταγωνιστικό προϊόν της Ελλάδας, που την βγάζει ασπροπρόσωπη στο εξωτερικό και γι’ αυτό πρέπει να βαδίσει χέρι-χέρι με την υγιή επιχειρηματικότητα. Η τωρινή πρότασή του να συνεργαστούν δύο πολιτιστικοί – μη κερδοσκοπικοί – οργανισμοί: το Arete Fund και οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού με εθελοντισμό και με τη σημαντική στήριξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας έκαναν την έμπνευσή του πραγματικότητα! Και από την οικολογική καταστροφή φτάσαμε, σε χρόνο ρεκόρ και με τη βοήθεια της τεχνολογίας, στο έργο “Ξαναφυτεύουμε τους Ελαιώνες της Αρχαίας Ολυμπίας”. Η λέξη και μόνο Αρχαία Ολυμπία είναι το ισχυρότερο brand name απ’ όλα τα μνημεία της Ελλάδας. Στον σημερινό κόσμο με τις συγκλονιστικές αλλαγές η δύναμη της Αρχαίας Ολυμπίας είναι η Δύναμη του Πολιτισμού».
Ποιο υπουργείο θα είχε κάνει αυτή τη δουλειά, ποιος δημόσιος φορέας; Αυτό δεν σημαίνει ότι αφήνουμε στην άκρη το δημόσιο. Αλλά χρειάζεται να βρούμε τρόπους να μην είμαστε μόνο εξαρτημένοι από αυτό. Και το δημόσιο βέβαια οφείλει να βοηθάει και έχει την ευθύνη του. Ο πολιτισμός όμως μπορεί να πετύχει και να είναι και αυτοχρηματοδοτούμενος, καθώς υπάρχουν πλέον τα μέσα.
Ξαναφυτεύουμε τα δέντρα στην Ολυμπία, με δωρητές όχι χορηγούς, με στόχο στην αρχή να αγοραστούν 80 με 100 χιλιάδες ρίζες, και τελικά μαζεύτηκαν τόσα χρήματα που δωρίστηκαν 140.000 ρίζες. Η μεγάλη εκδήλωση για να τιμηθούν οι δωρητές έχει οριστεί για την Τρίτη 12 Ιουλίου το μεσημέρι που θα γίνει στο Δημαρχείο της Αρχαίας Ολυμπίας. Έχουν προσκληθεί εκπρόσωποι των κομμάτων και από τον χώρο του πολιτισμού για να χαιρετήσουν την εκδήλωση και να απονείμουν τα δώρα.
…Τα πάντα είναι πολιτισμός
«Τα πάντα είναι πολιτισμός, όχι πολιτική, μακάρι και η πολιτική να είναι και πολιτισμός. Παίζει πολύ ρόλο το θέμα της παιδείας, βλέπεις πώς δεινοπαθεί η παιδεία. Πιστεύω στον πολιτισμό αλλά η ρίζα του καλού και του κακού είναι η παιδεία, αν έχεις κακή παιδεία πώς θα αλλάξουν τα πράγματα, πώς θα πορευτείς; Δεν μπορούμε αλλιώς να ανοίξουμε ορίζοντες.
O πολιτισμός δεν θέλει κομματικές παρωπίδες, χρειάζεται να είσαι ελεύθερος, χρειάζεται κάποιον που να μην υπολογίζει το πολιτικό κόστος, αλλά να ενεργήσει ως ελεύθερος άνθρωπος. Μ’ αρέσει η ελευθερία, η ανεξαρτησία. Θέλω να έχω την επιλογή και οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού έχουν την επιλογή.
Η νέα πρόταση: «Να υπάρξει ένα είδος Επιμελητηρίου Πολιτισμού»
«Στον χώρο του Πολιτισμού, σκέψου πόσοι φορείς υπάρχουν: ΣΕΗ, ΠΟΘΑ, εκδοτικοί και μουσικοί σύλλογοι, κινηματογραφιστές, ενώσεις συγγραφέων, ξεχωριστές απ’ όλα τα πεδία πολιτισμού, όλοι όμως διάσπαρτοι. Σκέφτεσαι αν υπήρχε ένας φορέας που θα τους ένωνε όλους αυτούς και θα τους φρόντιζε όχι καλλιτεχνικά, αλλά νομικά, φορολογικά και οικονομικά, ώστε να μπορεί να πετυχαίνει σε κάθε κυβέρνηση αυτά τα θέματα που τους αφορούν, τι λύσεις θα έδινε, στο πλαίσιο της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.
Να υπάρχει, ένα είδος επιμελητηρίου πολιτισμού. Γιατί όλοι οι βιομήχανοι να είναι σε ένα, όλοι οι έμποροι, οι βιοτέχνες, οι αγρότες; Δεν τους βοηθάει στο πώς θα σπείρουν αλλά τους βοηθάει οικονομικά, φορολογικά, νομικά.
Όλοι οι φορείς, οι περισσότεροι είναι συνδικαλιστικοί, τι κάνει π.χ. η Εταιρεία Θεατρικών Συγγραφέων, πώς τελικά βοηθάει τον νέο Έλληνα συγγραφέα; Θα έπρεπε όμως να υπήρχε ένας φορέας, στον οποίον όλοι θα είναι μέλη σε αυτόν ώστε να μην υπάρχει αυτός ο διασκορπισμός. Όσο είναι διασκορπισμένοι, τόσο δεν πρόκειται να πετύχουν τίποτα, το διαίρει και βασίλευε «βολεύει» μόνο την εκάστοτε εξουσία. Παρακολουθώ π.χ. το Επιμελητήριο των Επαγγελματιών, δεν είναι το πεδίο μου αλλά παρατηρώ πώς προχωράνε και πώς εξασφαλίζουν τα δικαιώματα των μελών τους. Παρακολουθώ το SΕΤΕ (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων) πώς λειτουργούν και πόσα πράγματα πετυχαίνουν κι έτσι ακριβώς αναρωτιέμαι:
Δεν θα μπορούσε ένας φορέας να υπήρχε και για τον πολιτισμό; Ένα επιμελητήριο Πολιτισμού, όπως λειτουργούν όλα τ’ άλλα επιμελητήρια, έχοντας πρόσβαση και στήριξη φορολογική και νομική. Φυσικά χρειάζεται μια διαδικασία, δεν είναι κάτι απλό, αλλά σκεφτείτε τι σωτήριο πράγμα θα ήταν. Η αντιμετώπιση θα ήταν διαφορετική, θα είναι μπροστά ο φορέας, ο οποίος θα εκπροσωπεί όλα τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων του πολιτισμού.
Θα ήταν μια σωτηρία, όλοι οι ξεχωριστοί φορείς του Πολιτισμού να είναι σε ένα μεγάλο Σύνδεσμο – μη κερδοσκοπικό με όλους μέλη του».
«Δεν έχουμε στην Ελλάδα σωστή πολιτιστική διπλωματία»
«Την Πολιτιστική διπλωματία τη θεωρώ πολύ σημαντική, μπορεί να σε βοηθήσει όχι μόνο στις λύσεις πραγμάτων αλλά και στο πώς μπορείς να αξιοποιήσεις πράγματα που προσπαθείς να λύσεις και να τα εκμεταλλευτείς και μέχρι να βρουν τη λύση τους να έχεις επωφεληθεί πάρα πολλά πράγματα, σαν γρίφος ακούγεται αυτό… Παλεύουμε για τα γλυπτά του Παρθενώνα από την εποχή του Λόρδου Βύρωνα, μετά τα επανέφερε στο προσκήνιο η Μελίνα Μερκούρη, όλο αυτόν τον καιρό γιατί να μην έχουμε καταφέρει πράγματα με διπλωματία πολιτισμού. Όχι μόνο με «φωνές» ζητώντας πίσω τα γλυπτά, γιατί να μην το έχουμε εκμεταλλευτεί αλλιώς; Χρειάζεται να εξετάσουμε πόσα μπορούμε να πετύχουμε με διαφορετική διαπραγμάτευση.
Το τρίτο συνέδριο “ATHENS CULTURE SYMPOSIUM” του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου με τις Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού θα αφορά στη Πολιτιστική Διπλωματία. Δεν έχουμε στην Ελλάδα σωστή πολιτιστική διπλωματία».
Τι χρειάζεται ο πολιτισμός;
«Χρειάζεται ριζικές αλλαγές ο πολιτισμός μας, να ξεριζώσεις πράγματα και να σπείρεις, ώστε να βγει μία νέα γενιά.
Ο πολιτισμός θέλει manager, όσο και αν οι άνθρωποι του πολιτισμού παθαίνουν αλλεργία στο άκουσμά του, παράγουν πολιτιστικό προϊόν, γι’ αυτό και ο πολιτισμός είναι ανάγκη να μιλήσει τη γλώσσα της οικονομίας, αν δεν μπορείς να μιλήσεις τη γλώσσα της οικονομίας δεν μπορείς να πας και μπροστά. Να καταλάβεις ότι υπάρχει αλληλεπίδραση, αν θες να προχωρήσεις.
Οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού έβαλαν τον πολιτισμό μέσα σε ένα εμπορικό επιμελητήριο και μάλιστα το μεγαλύτερο, γιατί πιστεύουμε ότι ο πολιτισμός πρέπει να συνυπάρχει και να αλληλοβοηθιέται με την υγιή επιχειρηματικότητα, αυτός είναι ο καλύτερος συνδυασμός. Θέλει μία εκ βάθρων αλλαγή, εάν γίνει όμως αυτή η αλλαγή μπορούν να γίνουν πολλά πράγματα.
Πιστεύω στη δύναμη του πολιτισμού με όλα της τα παρακλάδια και την πολιτιστική διπλωματία, στον αυτοχρηματοδοτούμενο πολιτισμό και το destination culture, που αξιοποιήσαμε στο δεύτερο συνέδριο του 2017 με το Ελληνοαμερικανικό επιμελητήριο. Αν θέλεις δώδεκα μήνες τον χρόνο να έχεις τουρισμό πρέπει ο προορισμός να είναι πολιτισμός. Και μπορούμε, γιατί μπορεί η Ιταλία και η Ισπανία; Χρειάζεται να ανοίξουμε τη σκέψη μας, να δούμε τι κάνουν οι άλλες χώρες, γιατί δεν μπορούμε να αντιγράψουμε και καλά πράγματα;
Στη Βαρκελώνη για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, άλλαξαν μια ολόκληρη πόλη την έστρεψαν προς τη θάλασσα κι έτσι και ο τουρισμός και ο κάτοικοί της «οδηγούνται» προς αυτήν, όπου έχουν δημιουργηθεί τα σπουδαιότερα πολιτιστικά τους κέντρα. Πώς θα σώσουμε την Αθήνα; Σκέψου τη Συγγρού και την Πειραιώς να είναι κεντρικοί δρόμοι στρέφοντάς τες προς τη θάλασσα, να γίνουν ποδηλατόδρομοι, να γίνει ένα μεγάλος περίπατος στη Λεωφόρο Συγγρού, όχι στην Πανεπιστημίου.
Στενοχωριέμαι όταν βλέπω έτσι την Αθήνα. Θέλει νερό και χλωρίνη, να φύγουν οι μυρωδιές από τους δρόμους και τους τοίχους, την αγαπώ γι’ αυτό και της συγχωρώ ακόμα και το ότι δεν είναι βιώσιμη πόλη. Για μένα είναι βιώσιμη αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αντικειμενικά είναι ακόμη βιώσιμη, αγανάκτηση είναι, το βλέπεις γύρω σου, αγανακτεί ο οδηγός, ο ταξιτζής, γιατί να μην είναι μια πόλη που να μπορείς να τη χαίρεσαι. Να αφαιρεθούν από το ιστορικό κέντρο της Αθήνας τα ΙΧ, να κυκλοφορούν μόνο οι δημόσιες συγκοινωνίες και τα ταξί, να παρθεί μια σημαντική απόφαση με οποιοδήποτε πολιτικό κόστος.
Η Αθήνα είναι η πόλη που συγκεντρώνει πολλά πράγματα με πολιτιστικό ενδιαφέρον. Κάθε της σημείο είναι και λυχναράκι. Αυτό όμως δεν το προωθούμε. Κάθε πέτρα μας είναι και ιστορία, λυπάμαι που έχουν γκρεμιστεί πολλά κτήρια, η κλασική Αθήνα, το κόσμημα.
Χρειάζονται επομένως ριζικές αλλαγές που θα έχουν πολιτικό κόστος. Από κάπου πρέπει όμως ν’ αρχίσουμε, γιατί η Αθήνα έχει δυνατότητες. Να γίνει μια καθαρή πόλη και από εμάς πρώτα αυτό εξαρτάται. Η παιδεία μας, καθώς θα πρέπει να εκπαιδεύσεις και τον πολίτη σου. Μάθε στο παιδί, να μην πετάει το χαρτάκι κάτω, αυτό είναι πολιτισμός.
Εκ θεμελίων, να ξεριζώσουμε ό,τι κακό, να σπείρουμε από την αρχή, και μετά ας το αφήσουμε να ανθίσει…
Μια νέα εποχή για τις Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού
«Έκλεισε ένας κύκλος, ξεκινάει μια νέα εποχή για τις Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού, αλλάζοντας και πορεία, πρέπει να μείνουν, να υπάρχουν και να αξιοποιήσουν όλα όσα έχουν υλοποιήσει και καταφέρει.
Το αρχείο Λιδωρίκη είναι μια τοιχογραφία του 20ου αιώνα, ο Αλέκος Λιδωρίκης γεννήθηκε το 1907, ο πατέρας του πήρε μέρος στου Βαλκανικούς Πολέμους, ως παιδί τα βίωσε αυτά και τα έχει γράψει και αφηγηθεί ο ίδιος. Μέχρι πριν και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Το αρχείο μπορεί να ανήκει σε μένα και στις Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού αλλά είναι ένας θησαυρός που πρέπει να είναι προσβάσιμος σε όλους. Υπάρχει σχέδιο λοιπόν, για digital μουσείο.
60 χρόνια δημοσιογραφίας σε όλο τον κόσμο βρίσκονται στο αρχείο Λιδωρίκη, το οποίο έχει ψηφιοποιηθεί με 45.000 λήψεις online, ενώ το θεατρικό αρχείο είναι ακόμα μεγαλύτερο με 40 έργα παιγμένα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ αφορά και τα 15 χρόνια που δημιούργησε στην Αμερική, λαμβάνοντας βραβείο Εmmy θεατρικού συγγραφέα, που ψηφιοποιείται από το θεατρολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου της Πάτρας και της Αθήνας. 10 άνθρωποι να ασχολούνται με Λιδωρίκη βγάζουν υλικό για όλο τον αιώνα. Ένα αρχείο με απεριόριστο υλικό και μυθικές συνεντεύξεις, αφηγήσεις απ’ όλους τους πολιτικούς και αποστολές και στις πέντε ηπείρους.
Όλα είναι θέμα πλάνου, στρατηγικής, απόφασης και θέλησης», τονίζει η κυρία Ζωζώ Λιδωρίκη, με την τελευταία λέξη να αισθάνομαι πως την χαρακτηρίζει ολοκληρωτικά ο λόγος και η στάση ζωής της μαζί με την ελευθερία να επιλέγει. Μια κυρία με θέληση που γνωρίζει πολύ καλά από διπλωματία, δημόσιες σχέσεις και οραματίζεται την αξιοποίηση του ελληνικού πολιτισμού ως τη μοναδική μας δύναμη. Με το δημιούργημα «Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού» να είναι κομμάτι της ζωής της ενώ αστείρευτα συνεχίζει σε νέους δρόμους, στη νέα εποχή τους με νέες προτάσεις. Πιστεύοντας μόνο στον πολιτισμό.
