Το PinchukArtCentre, ένας από τους σημαντικότερους χώρους τέχνης στο Κίεβο, άνοιξε για τους επισκέπτες πριν από μερικές ημέρες, για πρώτη φορά μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με μια έκθεση με έργα Ουκρανών καλλιτεχνών που καταγράφουν το τεράστιο ανθρώπινο κόστος του πολέμου, τη φρικαλεότητα, τα εγκλήματα αλλά ταυτόχρονα και την πίστη για την παύση του.
“When faith moves mountains” (Όταν η πίστη κινεί βουνά), ο τίτλος της έκθεσης, μια συγκλονιστική παρουσίαση των εγκλημάτων του Ρωσικού Πολέμου στο Νταβός μέσα από τον φωτογραφικό φακό που τεκμηριώνει τις θηριωδίες των Ρώσων στην Ουκρανία ενσωματώνοντας τις εικόνες αυτές στην τρέχουσα πραγματικότητα. Ο πόλεμος στάθηκε στο σημείο εκκίνησης αυτής της έκθεσης, αν μπορεί να διατυπωθεί κατά αυτόν τον τρόπο. Η θεματική ενός πολέμου, είναι εξαιρετικά δύσκολη να την αντέξει κανείς, ειδικά όταν αποτελεί παρόν, γεγονός που την καθιστά περισσότερο αναπόφευκτη και επείγουσα όσο ποτέ.
Η έκθεση συνδυάζει έργα δανεισμένα από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αμβέρσας (M HKA) παρότι δεν μπορούσε να διασφαλιστεί η ασφαλής τους μεταφορά και επιστροφή. Ο Jan Jambon, Φλαμανδός υπουργός-πρόεδρος, αναφέρει σε δήλωσή του: «Αυτό είναι ένα ρίσκο που αναλαμβάνουμε πρόθυμα. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας προς την Ουκρανία».
Έργα που απεικονίζουν παρελθοντικές πολεμικές συγκρούσεις μαζί με μια σειρά από σύγχρονες φωτογραφίες και πίνακες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου – ορισμένα από τα οποία, όπως λένε οι εκθέτες, αποτελούν αποδείξεις για πιθανά ρωσικά εγκλήματα πολέμου.
Το αποτέλεσμα είναι ένας χώρος που μας καλεί να νιώσουμε, να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε πέρα από τις άμεσες συνέπειες του πολέμου. Επίσημα επιβεβαιωμένες πληροφορίες, σύμφωνα με την έρευνα των υπηρεσιών επιβολής του νόμου της Ουκρανίας και της Διεθνούς Αμνηστίας, καταγράφουν 4.177 θανάτους πολιτών, ανάμεσά τους 226 παιδιά, αν και οι πραγματικοί αριθμοί είναι πολύ υψηλότεροι και αυξάνονται καθημερινά.
Ουκρανοί καλλιτέχνες έχουν διακινδυνεύσει τη ζωή τους για να μεταγράψουν οπτικά τον αντίκτυπο του πολέμου στον ουκρανικό λαό, ανάμεσά τους οι εικόνες του Yevhen Maloletka, ο οποίος απαθανατίζει τη στιγμή που ένας πύραυλος χτυπά ένα κτίριο κατοικιών, τραβηγμένες από το παράθυρο ενός νοσοκομείου στη Μαριούπολη, οι κηλίδες κατακόκκινου αίματος στο πάτωμα του νοσοκομείου, ή το κομμένο χέρι στο έδαφος μετά από ρωσικό βομβαρδισμό που έπληξε ταχυδρομείο όπου πολίτες περίμεναν στην ουρά για να λάβουν ανθρωπιστική βοήθεια – μια σοκαριστική εικόνα του Philip Cheung.
Αλλά και οι συγκλονιστικές εικόνες «βιβλικής καταστροφής» από τον Maxim Dondyuk μέσα στην πόλη Borodyanka, που και αυτή με την σειρά της αντιμετώπισε μια από τις χειρότερες επιθέσεις, μια «κατεστραμμένη πόλη» με βομβαρδισμένα και καμένα κτίρια, καθώς και η εικόνα της ηλικιωμένης γυναίκας να περπατά ανάμεσα σε αυτοσχέδιους τάφους στην πόλη Chernihiv.
Η έκθεση παρουσιάζει και ένα 11λεπτο βίντεο του Oleksiy Say που δίνει φωνή σε 4683 φωτογραφίες που καταγράφουν τα εγκλήματα πολέμου που διαπράττει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η πρόσθετη φρίκη βρίσκεται στο voiceover. Μια σύνθεση των τηλεφωνικών συνομιλιών μεταξύ των στρατιωτών και των γυναικών τους (μητέρων και συζύγων), όπου ομολογούν δολοφονίες, λεηλασίες και βιασμούς. Οι γυναίκες τους υποστηρίζουν ότι άκουσαν φράσεις όπως: «Βιάστε αυτές τις ουκρανικές αγελάδες», αναφέρει μία, «και γυρίστε πίσω στην πατρίδα. Δεν τις λυπάμαι».
Αλλά ανάμεσα σε σκηνές φρίκης υπάρχουν και σύμβολα ελπίδας και πίστης, όπως το νεαρό κορίτσι του Mikhail Palinchak που στέκεται πάνω στον σκελετό ενός ρωσικού τανκ ή η ανοιξιάτικη άνθιση των λουλουδιών σε ένα δέντρο που, με την πρώτη ματιά, φαίνεται να έχει καεί ολοσχερώς.
Το PinchukArtCentre έχει συντονιστεί με το Γραφείο του Προέδρου της Ουκρανίας ώστε να έχει ενεργή παρουσία σε καλλιτεχνικές και πολιτικές εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο μετά την εισβολή, με εκθέσεις που παρουσιάστηκαν στην Μπιενάλε της Βενετίας και την Art Basel και στην Σύνοδο Κορυφής στο Νταβός.
«Εμείς, όπως και όλοι οι άλλοι Ουκρανοί, έχουμε την υποχρέωση να υπερασπιστούμε την Ουκρανία με τον καλύτερο τρόπο που έχουμε στη διάθεσή μας. Και ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο εγώ και η ομάδα μου μπορούμε να το κάνουμε αυτό δεν είναι με όπλα, αλλά με εκθέσεις», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Björn Geldhof, co-curator της έκθεσης ”When Faith Moves Mountains” και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του PinchukArtCentre.
Το ιδιωτικό μουσείο, που ιδρύθηκε και ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Βίκτορ Πίντσουκ, αναγκάστηκε να κλείσει για 143 ημέρες, ενώ ο ουκρανικός λαός αγωνιζόταν για τη χώρα του μετά την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων στις 24 Φεβρουαρίου.
