«Το Γεγονός» της Οντρέ Ντιγουάν: Κανείς δεν θα παραβιάσει το αντρικό σώμα

Αντιδρώντας ψυχοσωματικά στο «Γεγονός»

1963, Γαλλία. Οι αμβλώσεις είναι απαγορευμένες. Aποτελούν ποινικό αδίκημα για τη γυναίκα που τυχόν θα την επιχειρήσει, για όποιον κοντινό της άνθρωπο την βοηθήσει, καθώς και για τον γιατρό ή τον μη γιατρό που θα επέμβει στο σώμα της. Η Αν είναι φοιτήτρια φιλολογίας, είναι πολύ καλή φοιτήτρια και της αρέσουν οι σπουδές της. Αλλά μένει έγκυος. Με ένα αγόρι που έβλεπε κρυφά, που μένει σε άλλη πόλη και που δεν έχουν συνεχίσει τη σχέση τους. Το έβλεπε κρυφά, γιατί όπως φαίνεται, το 1963 στην επαρχιακή Γαλλία, ακόμα και σε πανεπιστημιακό περιβάλλον, παρέμενε σχετικά ταμπού για τις νεαρές γυναίκες να είναι φανερά σεξουαλικά ενεργές. Για τους νεαρούς άντρες πάλι, όχι. Το βασικό πάντως στην επιθυμία της Αν να κάνει άμβλωση, δεν είναι ότι δεν έχει σχέση, το βασικό είναι ότι θέλει να συνεχίσει κανονικά τις σπουδές της. Δεν είναι γενικά κατά της ιδέας να κάνει παιδί, απλά τώρα είναι πολύ νωρίς για να το κάνει. Για να τα καταφέρει -και αν φυσικά τα καταφέρει- θα πρέπει να υπερπηδήσει στην πορεία ένα σωρό εμπόδια, εμπόδια διόλου αμελητέα και διόλου ανώδυνα· το ακριβώς αντίθετο.

Κανονικά Το «Γεγονός» δεν θα έπρεπε να είναι μια επίκαιρη ταινία. Κανονικά το «Γεγονός» θα έπρεπε να είναι μια ταινία που ανασυνθέτει και αναπαριστά ένα οριστικά ξεπερασμένο παρελθόν. Κανονικά το «Γεγονός» θα έπρεπε να μας κάνει να εκπλησσόμαστε με τη συνειδητοποίηση ότι στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν συνέβαιναν ακόμη αυτά τα αδιανόητα πράγματα. Αλλά δυστυχώς δεν είναι έτσι.

Γιατί νομίζεις ότι η Ιστορία κινείται -προς ορισμένους έστω τομείς- γραμμικά προς τα εμπρός, νομίζεις ότι μερικά θέματα λύνονται οριστικά, προχωράμε και ασχολούμαστε με επόμενες πίστες. Αλλά δυστυχώς νομίζεις λάθος. Κι έτσι, από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ως την Πολωνία, στο ζήτημα των αμβλώσεων υπάρχουν θεσμικές αναζωπυρώσεις και οπισθοδρομήσεις. Τι ζόρι μπορεί να τραβά αυτή η μερίδα του πληθυσμού που μάχεται τόσο λυσσαλέα τις αμβλώσεις; Γιατί, αν ήταν αληθινό το ζόρι που επικαλείται ως επιχείρημα, θα περίμενε τότε κανείς, ότι άνθρωποι που τους καίει τόσο πολύ η αγέννητη ζωή, η ασχημάτιστη ζωή, το έμβρυο, θα καίγονταν εξίσου και πάρα πολύ περισσότερο για τις ζωές των ανθρώπων που ήδη έχουν γεννηθεί, που ήδη ζουν έξω από ένα ανθρώπινο σώμα ως αυτόνομοι άνθρωποι και όχι ως κυοφορούμενα έμβρυα.

Η Οντρέ Ντιγουάν μεταφέρει στο σινεμά το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Ανί Ερνό, διασκευάζοντάς το σεναριακά και σκηνοθετώντας το. Υπάρχει λοιπόν το θέμα για το οποίο μιλάει η ταινία και υπάρχει και η ίδια η ταινία ως κινηματογράφος, ως κινηματογραφικό σώμα, ως κινηματογραφικό γεγονός. Προδίδει η ταινία το θέμα για το οποίο αναλαμβάνει να μιλήσει; Όχι, σε καμία περίπτωση. Αλλά; Αλλά μου μοιάζει σαν να μην χρειάστηκε να περάσει και κάποιον υψηλό πήχη . Σαν κάποιος άλλος να πέρασε την αντίπαλη άμυνα και η Ντιγουάν να σκοράρει μεν, αλλά σπρώχνοντας την μπάλα στο κενό τέρμα.

Το ξέρω ότι υπερβάλλω. Δεν είναι αυτός ο βαθμός της δυσκολίας. Η υπερβολή μου είναι εξυπνακίστικη: αν είχε βρεθεί η συνταγή για να κάνεις ταινίες με απήχηση και υπόσταση, θα την ακολουθούσαν όλοι. Προφανώς και η Ντιγουάν μετατρέποντας το βιβλίο της Ερνό σε ταινία, κάνει μια σειρά από σωστές κινήσεις ή εν πάση περιπτώσει αποφεύγει τις λάθος. Αλλά ίσως η πιο σωστή κίνηση απ’ όλες ήταν η επιλογή του βιβλίου, η επιλογή του θέματος.

Ας προσπαθήσω να συγκεκριμενοποιήσω περισσότερο την ένστασή μου για το «Γεγονός»: αν υποθέσουμε ότι ζούσαμε σε έναν κόσμο που θα είχαμε άπειρα λεφτά και άπειρες δυνατότητες να παίζουμε, αν το ίδιο βιβλίο αναλάμβαναν να το μετατρέψουν σε ταινία άλλοι εννέα σκηνοθέτες, ποια θα μπορούσε να είναι η χειρότερη εκδοχή του; Ποια θα μπορούσε να είναι η εκδοχή της ταινίας που δεν βλέπεται, που πλήττεις, που περιμένεις να τελειώσει, που τη βρίσκεις μπανάλ; Για να συμβεί αυτό, θα έπρεπε να βρεθούμε ενώπιον μιας θεαματικής αστοχίας, μιας θεαματικής αταλαντοσύνης.

Δεν είναι λοιπόν ευπρόσδεκτο ως σινεμά το «Γεγονός»; Παραπάνω από ευπρόσδεκτο. Εκεί που προσωπικά σκαλώνω είναι στην κριτική αποτίμησή του. Στο ότι θριάμβευσε στο Φεστιβάλ Βενετίας του 2021, παίρνοντας τον Χρυσό Λέοντα και το Βραβείο των Κριτικών. Τέτοιου είδους ταινίες, που η σκηνοθετική ματιά δεν βγάζει κι ακριβώς μάτια, ας παίρνουν βραβείο τιμιότητας, βραβείο έγερσης ζητημάτων με θετικό κοινωνικοπολιτικό πρόσημο, βραβείο ευαισθητοποίησης, συλλογισμού, αλλά όχι και βραβεία κινηματογραφικά. Η Ντιγουάν στέκεται στην «σωστή πλευρά της Ιστορίας», λέει και δείχνει τα σωστά και μπράβο της. Αλλά το σινεμά της μοιάζει περισσότερο διεκπεραιωτικό. Σε αντίθεση με την ηρωίδα της, η Ντιγουάν κινείται από την αρχή ως το τέλος σε ασφαλές περιβάλλον. Σε αντίθεση με την ηρωίδα της -και παρόλη την επικαιροποίηση της διαμάχης- η Ντιγουάν κινείται από την αρχή ως το τέλος σε ένα περιβάλλον που οι θεσμοί και οι κοινωνικές αντιλήψεις είναι με τη μεριά της.

Aπό την άλλη, στο σινεμά που είδα «Το Γεγονός» συνέβη ένα γεγονός που ενδεχομένως αρκεί από μόνο του για να γελοιοποιήσει τις ενστάσεις μου. Στην πιο κρίσιμη και σίγουρα στην πιο ζόρικη σκηνή του «Γεγονότος», επικρατεί στο σινεμά μια αναταραχή. Μια γυναίκα λιποθυμά, πέφτει απ’ την καρέκλα της, σωριάζεται στο έδαφος. Τα φώτα ανάβουν, η προβολή διακόπτεται για λίγα λεπτά. Μπορεί να σε κάνει να έχεις τόσο έντονες ψυχοσωματικές αντιδράσεις μια κινηματογράφηση απλά διεκπεραιωτική; Μάλλον όχι. Μάλλον όχι, ακόμη κι όταν αναπαριστά εικόνες εξαιρετικά τραυματικές.

Σε κάθε περίπτωση, μπορείς πολύ πιο εύκολα να καταλάβεις γιατί εν προκειμένω ήταν γυναίκα που λιποθύμησε. Το ζήτημα αφορούσε, αφορά και θα αφορά τις γυναίκες με τρόπο ριζικά διαφορετικό απ’ ό,τι τους άντρες. Γιατί εμένα ως θεατή το θέμα με ενδιαφέρει μεν, αλλά θεωρητικά, στο επίπεδο των ιδεών, με ενδιαφέρει έξω από από το σώμα μου. Δεν με αφορά χρονικά, αλλά δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να με αφορά και σωματικά. Εγώ λοιπόν γιατί να λιποθυμήσω; Σε κάθε κατάληξη της διαμάχης για τις αμβλώσεις, το δικό μου σώμα θα παραμένει απαραβίαστο. Δεν θα χρειαζόταν ποτέ να κάνω άμβλωση, νόμιμη ή παράνομη, βαθιά επίπονη και επώδυνη ή όχι. Μια γυναίκα συγγραφέας γράφει ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, μια γυναίκα σκηνοθέτης το κάνει σινεμά, μια γυναίκα ηθοποιός αναπαριστά πράγματα εξαιρετικά βαριά, μια γυναίκα θεατής δεν αντέχει τον πόνο των εικόνων και λιποθυμά. Διαβάσατε τις ενστάσεις μου, αλλά ήταν οι ενστάσεις ενός άντρα.

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.