Ξαναδιαβάζοντας πρόσφατα τον «Δίκρανο Ντίσνεϋ», αναρωτιόμουν γιατί δεν βλέπουμε συχνότερα στην Ελλάδα έργα του Φίλιπ Ρίντλεϊ, του πολύπλευρου Άγγλου συγγραφέα και σκηνοθέτη –η δραστηριότητά του περιλαμβάνει κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικά έργα για ενηλίκους, αλλά και για παιδιά, ποίηση, λιμπρέτα για όπερα αλλά και τραγούδια -που ανακαλύψαμε πριν από περισσότερα από τριάντα χρόνια από την ταινία του “The Reflecting Skin” (ε.τ. «Διάφανο δέρμα»). Και ω του θαύματος! Οι ευχές μου εισακούστηκαν: δύο έργα του Ρίντλεϊ παίζονται αυτή τη στιγμή στην Αθήνα. Εδώ θα μας απασχολήσει το “Tender Napalm” (2011) σε μετάφραση και σκηνοθεσία Εύας Βλασσοπούλου.
Στον σχετικά καινούριο και πάντα φιλόξενο χώρο «Κάμιρος» οι καρέκλες των θεατών έχουν τοποθετηθεί κι από τις τέσσερις πλευρές έτσι ώστε να περικυκλώνουν ένα τετράγωνο που –καθόλου τυχαία- θυμίζει ρινγκ πυγμαχίας. Δεκάδες μικρά αντικείμενα που κρέμονται πάνω από το τετράγωνο, δημιουργούν, ανάλογα με το –ρυθμιζόμενο- ύψος τους, τον χώρο όπου το ζευγάρι των ερμηνευτών θα επιδοθεί κάθε φορά στο φανταστικό (;) παιχνίδι του –υπέροχη η σκηνογραφία της Αρτέμιδος Φλέσσα. Το πεδίο της σύγκρουσης, αλλά και της συνάντησης, είναι εκεί.
Συναντιούνται λοιπόν στο πεδίο της μάχης, και το παιχνίδι αρχίζει: αφηγούνται ιστορίες, έτσι όπως κάνουν το κορίτσι και το αγόρι από την αυγή του κόσμου, και ο ένας ακολουθεί την αφήγηση του άλλου, συμπληρώνει ή συνεχίζει από εκεί που σταμάτησε ο άλλος, παίζει τον ρόλο που του έδωσε ο άλλος, χωρίς να τον απορρίπτει βάζει πινελιές με τα δικά του χρώματα. Η ανάμνηση επανέρχεται, παραλλάσσεται, διορθώνεται, διαστρεβλώνεται, μυθοποιείται. Κάθε επίσκεψη στο παρελθόν το μεταμορφώνει σε μιαν άλλη χώρα, πιο αληθινή από αυτό που συνέβη –μια χώρα όπου ζει αυτό που έπρεπε να συμβεί.
Μυθικό υλικό είναι άλλωστε: ποιος δεν το έχει κάνει, ποιος δεν το έχει ζήσει, σε ποιον δεν ξυπνά αναμνήσεις, όμορφες ή επώδυνες –επώδυνες επειδή είναι όμορφες; Μιλά ο ένας για το σώμα του άλλου, όπως το φαντασιώνεται και το λαχταράει. Για τη γνωριμία τους, που έγινε έτσι –ή όχι; Για το έρημο νησί όπου θα τους ξεβράσει η θάλασσα, μόνους σε ολόκληρη τη γη, βασιλιά και βασίλισσα, σκλάβους τον ένα του άλλου μέσα από μια τεράστια δύναμη: τον Έρωτα. Πόσο απίστευτα ακριβής ο τίτλος! Είναι η τρυφερότητα που σου κατακαίει το δέρμα και τα σπλάχνα, που σε σημαδεύει ανεξίτηλα, Η ιστορία ξεδιπλώνεται, παραμύθι και παραμυθία –γιατί μέσα από αυτήν μπορείς να μιλήσεις ακόμα και για το Τραύμα, μόνο έτσι, γιατί –πώς το λέει ο ποιητής;- η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή.
Προερχόμενος από το σημαντικό τόλμημα της μεταφοράς του λόγου του Γιώργου Χειμωνά στο θέατρο («Μυθιστόρημα») ο Κωνσταντίνος Γώγουλος είναι ο άντρας και το αγόρι που παίζει, ο θύτης και το θύμα, ο αφηγητής και το παιχνίδι στα χέρια της παρτενέρ του. Ένας ηθοποιός που εξελίσσεται από τη μια δουλειά στην άλλη, και που αξίζει να παρακολουθεί κανείς τα βήματά του. Εκπροσωπεί μια γενιά που δουλεύει στο θέατρο σκληρά, συστηματικά και αθόρυβα, και γι’ αυτό το θέατρο την ανταμείβει.
Πολυσύνθετο και πολυτάλαντο πλάσμα η Κατερίνα Μαυρογεώργη: γράφει για το θέατρο, σκηνοθετεί και ερμηνεύει, αλλάζοντας ιδιότητες με ταχύτητα και ακρίβεια ταχυδακτυλουργού. Περνά με απίστευτη άνεση από την θαυμάσια, εξωστρεφή ερμηνεία της στη «Δημοκρατία του Μπακλαβά» -μια πανάξια όσο και ανέλπιστη επιτυχία- στο κορίτσι/γυναίκα του “Tender Napalm”. Χωρίς θεατρινίστικες εξάρσεις, μας έκανε να ακούσουμε κάθε απόχρωση, κάθε ημιτόνιο του λόγου της. Διαχειρίζεται την ερμηνεία της χωρίς να την επιδεικνύει, απλώς αφήνει τον θεατή να την ανακαλύψει.
Η Εύα Βλασσοπούλου σκηνοθέτησε με αγάπη και προσοχή ένα έργο εξαιρετικά ανοιχτό, και γι’ αυτό εξαιρετικά δύσκολο: ο συγγραφέας δίνει στον σκηνοθέτη όλο το σχοινί για να κρεμαστεί. Χωρίς μεγάλη εμπειρία πίσω της, κατόρθωσε να υποστηρίξει το κείμενο, ακριβώς επειδή δεν επιχείρησε να του επιβληθεί: αφουγκράστηκε τον λόγο και τον ακολούθησε με σεμνότητα, χωρίς προσπάθεια επίδειξης. Έπραξε λαμπρά που επέλεξε να μεταφράσει το έργο η ίδια: τα ελληνικά της ρέουν, και η διαδικασία της μετάφρασης την οδήγησε να το κατανοήσει βαθιά. Θυμάμαι πάντα την άποψη του Δημήτρη Μαυρίκιου πως ο σκηνοθέτης είναι καλό να μεταφράζει ο ίδιος το έργο που πρόκειται να ανεβάσει.
Σε χώρους διάσπαρτους μέσα στην πόλη, σε μικρές γωνιές σχεδόν μυστικές, ένα διαφορετικό θέατρο διεκδικεί τη θέση του, ένα θέατρο φτιαγμένο με τα χέρια από ανθρώπους διαφορετικού ήθους και ύφους. Αξίζει την προσοχή και τη στήριξή μας. Εκεί βρίσκεται όχι μόνο το μέλλον, αλλά και το παρόν.
