«Της πικροδάφνης τον ανθό» τραγουδάει στο «Σπιρτόκουτο» του Οικονομίδη, ο Δημήτρης (Ερρίκος Λίτσης) με όλο το είναι της ανθρώπινης οδύνης στον Γιώργο (Κώστα Ξυκομηνό) στην καθηλωτική και συγκλονιστική σκηνή του μπάνιου. Μία από τις τρομερές στιγμές της ταινίας, κατά τη γνώμη μου από άποψη ερμηνείας και του ελληνικού κινηματογράφου γενικότερα, με το Σπιρτόκουτο να φέρνει στα μάτια μας τη φοβερή αλήθεια της ελληνικής οικογένειας και κοινωνίας, στις οποίες τα ονόματα Κική, Κατερίνα, Μαρία, Βαγγέλης έχουν μείνει στην κινηματογραφική αυτή ιστορία μαζί και με τις ατάκες της όπως: «Τι θα κάνεις με τη Λίντα, Βαγγέλη;» να ακούγονται και στην πραγματική μας ζωή, μνημονεύοντας ο καθένας την ταινία σε μια ταιριαστή περίσταση.
Η ταινία του 2002 με την πρωτόγνωρη κινηματογραφική γλώσσα του Οικονομίδη, 20 χρόνια μετά επιχειρεί να γίνει όλη ένα «τραγούδι», ένα μιούζικαλ σε μουσική των Γιάννη Νιάρρου και Αλέξανδρου Λιβιτσάνου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης με την προτροπή #ftiaxtotobourdelo. Γι’ αυτό τον λόγο βρεθήκαμε στον ακάλυπτο των γραφείων της σε μία συνέντευξη τύπου κατά της σοβαροφάνειας, χωρίς να υπάρχουν «κακές» λέξεις, ενώ χαιρόσουν να ακούς τους συντελεστές να μιλούν για το δημιούργημά τους, με την αδημονία να παρουσιάσουν στο κοινό αυτό που ετοιμάζουν τόσο καιρό να είναι πηγαία και ολοφάνερη στα λόγια τους. Το ταξίδι αυτής της δημιουργίας με ολόκληρο τον τίτλο ΣΠΙΡΤΟΚΟΥΤΟ THE MUSICAL -ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΤΟΙΧΟΥΣ έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια και τώρα είναι έτοιμο να «ανοιχτεί» στους θεατές περιμένοντας όπως ανέφερε ο Γιάννης Οικονομίδης, που έχει κάνει το λιμπρέτο για το μιούζικαλ κι έχει αναλάβει την καλλιτεχνική επιμέλειά του, εμάς και πώς τελικά όλο αυτό θα περάσει σε εμάς:
«Γιατί τελικά η επικοινωνία έχει σημασία, δηλαδή το έργο να έχει τη δική του αξιοπρέπεια και αυθυπαρξία και το δικό του πάτημα στον χωροχρόνο, και να επικοινωνήσει με το κοινό, να δώσει χαρά, συγκίνηση, σκέψη και διασκέδαση». Ο δημιουργός της ταινίας μίλησε επίσης για το πώς θα πάρει σάρκα και οστά όλο αυτό το «τρελό εγχείρημα» όπως το αποκάλεσε, «Πώς είναι δυνατόν» το Σπιρτόκουτο να γίνει μιούζικαλ και «τι είναι αυτό;». «Κι όμως», ο Γιάννης Οικονομίδης απαντάει ότι πάντα είχε διαίσθηση ότι αυτό το έργο μπορεί να γίνει ένα μουσικό έργο, να τραγουδηθεί η ιστορία του Σπιρτόκουτου και όπως σημειώνει τελικά κάπως όλα έγιναν μαγικά και με τον σωστό τρόπο. Συνεχίζοντας αναφέρει ότι:
«Το εγχείρημα είναι πάρα πολύ δύσκολο, και από τεχνική και από αισθητική άποψη, κάτι που καταλάβαμε στην πορεία, ότι δηλαδή βάλαμε μεγάλη μπουκιά στο στόμα και όπως όλα δείχνουν θα τη μασήσουμε αυτή την μπουκιά, δηλαδή θα είναι ένα θέαμα πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα σε πάρα πολλά επίπεδα, πέρα από την τολμηρότητα και την επικινδυνότητα του εγχειρήματος αλλά και σε ένα επίπεδο αισθητικών στάνταρ και τεχνικών προδιαγραφών επιχειρούνται πράγματα που δεν έχουν ξαναγίνει στο παρελθόν».
Στην παράσταση «Στέλλα κοιμήσου» του Οικονομίδη ο Γιάννης Νιάρρος έπαιζε τον γιο που ήθελε να γίνει συνθέτης και τελικά όπως ο ίδιος επισημαίνει βρέθηκε να συνθέτει και να σκηνοθετεί το Σπιρτόκουτο σε μιούζικαλ, μια «βουτιά στο κενό», όπως χαρακτηρίζει την προσπάθειά του να δώσει στην ιστορία μια ποιητική και μουσική διάσταση, και πώς τελικά αυτοί οι δύο κόσμοι, ταινία και μιούζικαλ να είναι συμβατοί.
Όσον αφορά στο τι θα ακούσουμε σε αυτό το μιούζικαλ; Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, απαντάει «όλα τα είδη μουσικής μέσα σε ένα μουσικό έργο», όπως είναι και «ο συναισθηματικός κόσμος του καθενός μας, έτσι είναι και όλο το συναισθηματικό φορτίο που κουβαλάει το Σπιρτόκουτο, δεν είναι κακοί και καλοί, δεν είναι μόνο άγριοι φωνακλάδες ή μόνο τρυφεροί, δεν είναι μόνο κάφροι ή μόνο καταπιεσμένοι, όλοι είναι απ’ όλα, κι αυτό θεωρώ ότι βγαίνει τρομερά μέσα από τον τρόπο που τραγουδιέται». Κάτι που όπως σημειώνει ο Γιάννης Νιάρρος δεν συνέβη από κάποια απόφαση σε σχέση με το ήθος που ήθελαν να ακολουθήσουν, δεν βλέπουν το Σπιρτόκουτο μονοσήμαντα καθώς αυτό θα σήμαινε πολύ εύκολα ότι σε μουσική η ταινία θα μετουσιωνόταν σε ένα ενδεχομένως πανκ ροκ αφήγημα που όλοι φωνάζουν και βρίζουν, ενώ μας διαβεβαιώνει ότι δεν θα είναι κάτι τέτοιο:
«Ο πατέρας έχει τις εκφάνσεις και του νταλκά που θα μπορούσε να είναι ένα νταλκαδιάρικο κομμάτι όπως το ξέρουμε, αλλά έχει και τις εκφάνσεις που προσπαθεί να γίνει γλυκός για να τον καταλάβουν, ο γιος όταν γίνεται σεξιστής υπάρχουν είδη μουσικής για να εξυπηρετήσουν αυτή την κατάσταση κι έτσι ακριβώς έγιναν οι επιλογές για να εξυπηρετήσουν τον χαρακτήρα κι όχι από μια δική μας πολυστυλιστική λογική γενικότερα». Κάθε χαρακτήρας έχει τη μουσική του και ο Γιάννης Οικονομίδης όπως αναφέρει στη συζήτηση αυτό ακριβώς το διαβάζει αλλιώς ως ένα έργο σύγχρονου πολιτισμού, δύο δημιουργών της νέας γενιάς, της συνάντησης του Γιάννη Νιάρρου και του Αλέξανδρου Λιβιτσάνου που μεγαλώνουν με πολλή πληροφορία, στην Ελλάδα της Ανατολής και της Δύσης, καθώς το έργο είναι «σαν μια κάψουλα του ελληνικού πολιτισμού».
Ο Γιάννης Οικονομίδης στη συνέντευξη τύπου έθεσε και το ερώτημα «Γιατί το Σπιρτόκουτο να γίνει μιούζικαλ τώρα; Κάνουμε ένα μιούζικαλ για να διασκεδάσουμε τον κόσμο; Είναι ένα διασκεδαστικό έργο; Ναι είναι και διασκεδαστικό αλλά είναι ένα έργο βαθιά πολιτικό, έχει λόγο να είναι σήμερα εδώ. Ο Γιάννης Νιάρρος και ο Αλέξανδρος Λιβιτσάνος έχουν δώσει μια πολιτική διάσταση που δεν την είχε η ταινία, είναι πιο πολιτικό από την ταινία. Το έργο αυτό πέρα από τη συγκρουσιακή τοποθέτηση, έχει νόημα που γίνεται σήμερα, που επαναδιατυπώνεται μέσα από τα μάτια των παιδιών και έχει νόημα που γίνεται στον τόπο μας αυτή τη στιγμή».
Πώς τραγουδάς για ένα κωλαράκι; «Τόσα χρόνια μετά οι ίδιες ατάκες της ταινίας μας φαίνονται ακόμα πιο ακραίες, γιατί κι εμείς έχουμε αφυπνιστεί πιο πολύ, γιατί κι ο κόσμος πάει προς το καλύτερο», αναφέρει ο Γιάννης Νιάρρος σε σχέση με το θέμα του political correctness, συνεχίζοντας: «πώς θα τραγουδήσουμε για ένα “κωλαράκι”, όταν θα έπρεπε να αναφερθούμε πάλι σε μια γυναίκα με τη λέξη κωλαράκι, γιατί αυτός είναι ο χαρακτήρας της ταινίας κι έτσι μιλάει. Δεν θέλαμε λοιπόν να μείνουμε στην αφήγηση αυτού του γεγονότος αλλά νομίζω ότι έχουμε πάρει θέση απέναντι σ’ αυτό με έναν τρόπο όχι τόσο καταγγελτικό αλλά με χιούμορ, σαρκασμό και με την πρόθεση να δούμε αν ο κόσμος έχει προχωρήσει μέσα σε αυτά τα 20 χρόνια και αν αυτά τα πράγματα μπορούν να ακουστούν και να μην πονέσουν τόσο πολύ».
Ο ανεμιστήρας στην αφίσα της παράστασης, είναι το αντικείμενο που αμέσως μας θυμίζει την ταινία και τον ιδρώτα που έσταζε στα πρόσωπα των ηρώων της, αφού καταμεσής του Αυγούστου είχε χαλάσει το αιρ κοντίσιον του σπιτιού, ενός ελληνικότατου σπιτιού, όπου διαδραματίζονται όλα. Όλα όσα ξέρουμε πολύ καλά ή κάνουμε πως δεν τα γνωρίζουμε και αποτελούν την ελληνική μας κοινωνία. Μια παράσταση που επιχειρεί όντως κάτι τολμηρό αφού αγγίζει και βασίζεται σε κάτι απολύτως πρωτότυπο και αυθεντικό όπως αποδείχτηκε το Σπιρτόκουτο του Οικονομίδη και που είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι το μιούζικαλ φέρει και την καλλιτεχνική επιμέλειά του. Μια καλή ευκαιρία να δούμε ξανά την ταινία ή ακόμα καλύτερα όσοι δεν την έχουν δει να την ανακαλύψουν, πηγαίνοντας μετά στη Στέγη για να βιώσουμε όλοι μαζί σίγουρα κάτι άλλο, που όμως πατάει σε κάτι γνώριμο και πολύ αληθινό, ένας μουσικός «ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΤΟΙΧΟΥΣ» που φαίνεται να αξίζει να επιχειρήσουμε παίρνοντας κι εμείς τη θέση μας στην ελληνική μας κοινωνία τραγουδώντας «Μήτσο φτιάξ’το το μπουρδέλο».
