Κακά τα ψέματα. Η συντριπτική πλειονότητα των αναγνωστών, είτε πρόκειται για τακτικούς είτε για περιστασιακούς, θα πάρει μαζί του στις καλοκαιρινές διακοπές ένα ή και περισσότερα βιβλία και θα τα διαβάσει στο πλαίσιο της διακοπής της ρουτίνας και της κατάκτησης της προσωπικής διαχείρισης του χρόνου, σύμφωνα με την επιθυμία και όχι με τον κανόνα.
Όπως πολύ εύστοχα σημειώνει η εικαστικός Υρώ Καζάρα: «Όλοι οι τόποι και οι χρόνοι ευνοούν την ανάγνωση, αλλά αυτή η χρονική διαστολή (του καλοκαιριού) ίσως δίνει ακόμη περισσότερο χώρο στα βιβλία».
Η Υρώ Καζάρα και άλλοι επτά άνθρωποι του βιβλίου που αγαπούν το βιβλίο ανταποκρίθηκαν στο ερώτημά μας «Ποιο βιβλίο να διαβάσω το καλοκαίρι;» αποφεύγοντας να δώσουν αναμενόμενες απαντήσεις.
O Kωνσταντίνος Πουλής ξέρει ότι «Ο θρύλος του αγίου πότη» λειτουργεί και ως οδηγός αυτογνωσίας
Η μόνη συμβουλή που αξίζει τον κόπο είναι: «Μη δίνετε συμβουλές». Τούτου λεχθέντος, το ιδανικό καλοκαιρινό βιβλίο είναι βεβαίως «Ο θρύλος του αγίου πότη», του Γιόζεφ Ροτ, σε υπέροχη -όπως πάντα- μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου.
Ο ήρωας της νουβέλας του Ροτ έχει ένα μικρό χρέος, το οποίο προσπαθεί να ξεπληρώσει από την αρχή ως το τέλος της αφήγησης. Συνεχώς έρχονται χρήματα στα χέρια του με τους πιο απίθανους τρόπους και συνεχώς τα ξοδεύει τελευταία στιγμή, συνήθως στο ποτό, αναβάλλοντας πάλι και πάλι την εξόφληση του χρέους του στη μικρή Αγία Τερέζα.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η σκέψη ότι ο άστατος και μέθυσος Ροτ μιλάει εδώ για τη λογοτεχνική γραφή, τη σπατάλη του συγγραφικού ταλέντου, αλλά είναι ακόμη καλύτερο να το δούμε εντελώς αφηρημένα. Είναι ένας άνθρωπος που καθημερινά αποτυγχάνει να γίνει αυτός που νομίζει ότι είναι. Του εμφανίζονται πολλαπλές ευκαιρίες και τις σπαταλάει όλες, μέχρι τέλους.
Είναι ένα μικρό βιβλιαράκι, εντελώς ανάξιο για να πείτε ότι κάτι διαβάσατε στα σοβαρά όλο το καλοκαίρι. Αν θέλετε όμως να τιμήσετε πραγματικά τον συγγραφέα αυτής της νουβέλας, να πάρετε μαζί σας στις διακοπές τον «Άνθρωπο χωρίς ιδιότητες» και το «Μαγικό βουνό», και να μη διαβάσετε ούτε σελίδα. Κάθε μέρα που θα περνάει, να πίνετε μπίρες στην παραλία κουβαλώντας όλα αυτά τα βιβλία πάντα μαζί σας. Αυτός θα ήταν ο ιδανικός τρόπος για να τιμήσετε τη νουβέλα του Ροτ και να περάσετε και ένα ξέγνοιαστο καλοκαίρι. Ιδίως το τελευταίο, σας το εύχομαι ολοψύχως, αν και πρέπει να σας προειδοποιήσω ότι θα κάνει πολλή ζέστη.
(«Ο θρύλος του αγίου πότη», του Γιόζεφ Ροτ σε μτφ Μαρίας Αγγελίδου, εκδόσεις Άγρα / Ο Κωνσταντίνος Πουλής είναι δημοσιογράφος και το βιβλίο του «Απ’ το αλέτρι στο smartphone» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι.).
–
Η Βίκυ Κυριακουλάκου είναι μία από τις εκατομμύρια αναγνώστριες που αγάπησε το βιβλίο «Οι γυναίκες της ψυχής μου» της Ιζαμπέλ Αλιέντε
Όλα τα καλοκαίρια δεν είναι ίδια για όλους, ούτε στερεοτυπικά ούτε στατιστικά ανάλογα. Για μένα το καλοκαίρι είναι μία περίοδος εργασίας, επαναπροσδιορισμού, εσωτερικής ανασκόπησης, απέκδυσης του θαυμασμού του κοινού και της θεατρικότητας και ένδυσης της εξυπηρέτησης του κοινού και της ομοιογένειας/απουσίας ταυτότητας.
Για αυτό και τα βιβλία του καλοκαιριού χαρακτηρίζονται από την ελαφρότητα του θέματος της χειμερινής σεζόν που έφυγε και αυτής που θα έρθει.
Για αυτό το καλοκαίρι προτείνω το βιβλίο που διάβασα το περσινό τέτοια εποχή και είναι «Οι γυναίκες της ψυχής μου», της Ιζαμπέλ Αλιέντε, ένα βιβλίο βραβευμένο, με εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφρασμένο σε 42 γλώσσες. Ποια τύχη, αναλογίζομαι, να έχουμε διαβάσει τόσοι αναγνώστες το ίδιο βιβλίο!
Πρόκειται για ένα βιογραφικό έργο, με σύντομες ιστορίες από την παιδική ηλικία της Αλιέντε μέχρι τον Μάρτιο του 2020, όπου έχει κλειστεί σπίτι λόγο του κορωνοϊού. Οι ιστορίες αυτές, σύντομες και ουσιαστικές, συναντούν πρόσωπα του παρελθόντος της και προσωπικότητες της σύγχρονης ιστορίας και καταφέρνουν να ρέουν με έναν καλοκαιρινό ανάλαφρο ρυθμό, υπενθυμίζοντας σε κάθε φινάλε τους το μότο της έναρξης του βιβλίου:
«Δεν υπερβάλλω όταν λέω πως υπήρξα φεμινίστρια από το νηπιαγωγείο».
Η Αλιέντε μιλάει με χιούμορ και όχι με πόλωση για τον φεμινισμό ή όπως γράφει για τον καιρό που αρθρογραφούσε σε ένα περιοδικό μια στήλη που στηλίτευε τους φαλλοκράτες: «Επέλεξα το χιούμορ, γιατί συνειδητοποίησα σύντομα ότι και οι πιο τολμηρές ιδέες γίνονται αποδεκτές αν προκαλούσαν ένα χαμόγελο» και καταλήγει στο τέλος με ένα μανιφέστο γράφοντας ότι «Θέλουμε έναν ευτυχισμένο κόσμο. Αυτό θέλουν οι καλές μάγισσες».
(«Οι γυναίκες της ψυχής μου» της Ιζαμπέλ Αλιέντε, σε μτφ Αγγελικής Βασιλάκου, εκδόσεις Ψυχογιός / Η Βίκυ Κυριακουλάκου είναι theatre maker και συμμετέχει στην παράσταση «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου, στο Φεστιβάλ Αθηνών)
–
Ο Χρήστος Ξανθάκης προτείνει το “Barbara on her own” του Edgar Wallace γιατί είναι πρωτοφεμινιστικό και συγχρόνως βγάζει γέλιο
Κανονικά η τρέλα μου εμένα είναι η τριλογία “The Harlem Cycle” του Chester Himes, αλλά δεν την συστήνω σε άλλους για το καλοκαίρι στην ξαπλώστρα, κάτω από τον καυτό μεσογειακό ήλιο, παρέα με μοχίτοζ. No sir!
Οπότε θα πάμε σε κάτι πιο ανάλαφρο, κάτι πιο αφρώδες, κάτι πιο χαριτωμένο. Αλλά όχι σε κάτι δίχως κοινωνικό προβληματισμό, γιατί το βιβλίο “Barbara on her own” του πολυγραφότατου Edgar Wallace μπορεί να μην αγγίζει τα αβυσσαλέα βάθη του “The Harlem Cycle”, αλλά κάπως ανακατεύει τη σούπα κι αυτό. Θα μπορούσα να το καταγράψω ως πρωτοφεμινιστικό, καθώς η ηρωίδα, η Μπάρμπαρα του τίτλου, τα βγάζει πέρα μόνη της με όλες τις δυσκολίες που της προκύπτουν, όταν κατά κάποιο τρόπο κληρονομεί ένα πολυκατάστημα στο μεταβικτωριανό Λονδίνο των αρχών του εικοστού αιώνα. Βοηθάνε, δηλαδή, καμιά φορά και τα αρσενικά, αλλά η πρωταγωνίστρια και η αγωνίστρια (συγγνώμη κύριε Σεφερλή!) είναι εκείνη.
Η Μπάρμπαρα θα τα βάλει με Θεούς, δαίμονες και ανταγωνιστές για να κρατήσει τη μπίζνα της όρθια, για να μην την πουλήσει μπιρ παρά, για να μην την κλέψουν πίσω από την πλάτη της. Και στις κρίσιμες ώρες, θα αντλήσει δύναμη και κουράγιο από τα σωθικά της και όχι από κάποιον λεβέντη που θα της συμπαρασταθεί. Δεν μοιάζει και τόσο μεγάλη υπόθεση για σήμερα, αλλά για πριν από εκατό χρόνια…
Επίσης το βιβλίο έχει και πλάκα, βγάζει γέλιο διαρκώς, δεν θα το βαρεθείτε ποτέ και είναι μόλις εκατόν πενήντα σελίδες. Σημειώνω, πάντως, και ένα μειονέκτημα, ότι στη μοντέρνα έκδοσή του στοιχειοθετήθηκε με «επτάρια» γράμματα, αλλά δεν μπορεί να τα έχει κανείς όλα σε αυτή τη ζωή. Κι ας είναι και μπούμερ!
(Το βιβλίο “Barbara on her own” του Edgar Wallace μπορείτε να το παραγγείλετε στο διαδίκτυο / Ο Χρήστος Ξανθάκης είναι δημοσιογράφος, η ποιητική του συλλογή “Τζαζ” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιωλκός)
–
Η Υρώ Καζάρα προτείνει το «Οι αναστατώσεις του οικότροφου Ταίρλες», το πρώτο μυθιστόρημα του Ρόμπερτ Μούζιλ
Η πληθωρικότητα του καλοκαιριού, η επίπλαστη αίσθηση ελευθερίας που διατρέχει τη ραχοκοκαλιά του, ειδικά στις μέρες που διανύουμε, καθώς επισήμως «συνταγογραφείται» με πιθανή ημερομηνία λήξης τον Σεπτέμβριο, εναποθέτει στο σώμα του θέρους διαστρωματώσεις προσδοκιών για μια παύση από τη ζωή-πρέσα, ώστε να ζήσουμε κάπως ελαφρύτεροι εντός της παύσης, ως διεσταλμένου χρόνου, όπου μικρές ψηφίδες του φαντασιακού στραφταλίζουν στον ήλιο. Όλοι οι τόποι και οι χρόνοι ευνοούν την ανάγνωση, αλλά αυτή η χρονική διαστολή ίσως δίνει ακόμη περισσότερο χώρο στα βιβλία.
Ο Ρόμπερτ Μούζιλ δημοσίευσε το 1906 το πρώτο του μυθιστόρημα: «Οι αναστατώσεις του οικότροφου Ταίρλες». Ήδη το όνομα με το οποίο βαφτίζει ο Μούζιλ τον ήρωά του και η τοποθέτησή του στον τίτλο μοιάζει ως εισαγωγή –σινιάλο. Ταίρλες (Törleß), σημαίνει χωρίς πόρτα, χωρίς διέξοδο. Ο Μούζιλ απλώνει την αφήγησή του στον τόπο ενός στρατιωτικού οικοτροφείου, όπου οι τέσσερις κύριοι χαρακτήρες του μυθιστορήματος, καλούνται να μεταβούν στην ενηλικίωση. Αυτό θα γίνει μέσα από τη βία, την εξουσιαστική βαρβαρότητα, τον βασανισμό του ενός από τους άλλους τρεις, τον τρόμο. Ο κόσμος που άφησαν πίσω τους οι 4 έφηβοι διαλύεται από οξέα που αναβλύζουν από τα δικά τους έγκατα, με αφετηρία την καθυπόταξη. Η σεξουαλική ορμή και οι ταυτότητες, οι αμφισημίες, οι συναισθηματικοί αντικατοπτρισμοί, όλο το άθροισμα των αναστατώσεων, ακόμη και η συντριβή θα συστήσουν ένα νέο συντακτικό για την κατανόηση του κοσμοειδώλου και του εαυτού.
Λέγεται ότι ο Mούζιλ προείδε την έλευση του ναζισμού, αλλά και την επέλαση των δικτατοριών του 20ου αιώνα. Ίσως απλά διάβασε καθαρά την ανθρώπινη φύση και τις στρατηγικές εξουσίας που εφαρμοσμένες οδηγούν ομαδόν τα υποκείμενα στην υποταγή, φτιάχνοντας στρατιές από “ανάξιες ζωές”.
Ο Ταίρλες προς το τέλος του βιβλίου θα πει: «Ξέρω: Τα πράγματα είναι τα πράγματα και μάλλον θα μείνουν για πάντα έτσι. Και εγώ θα τα ατενίζω πότε έτσι και πότε αλλιώς».
(«Οι αναστατώσεις του οικότροφου Ταίρλες» του Ρόμπερτ Μούζιλ σε μετάφραση Αλέξανδρου Ίσαρη, εκδόσεις Πατάκη / H Yρώ Καζάρα είναι εικαστικός, μέλος της συντακτικής ομάδας του «Ασσόδυο» και της οργανωτικής ομάδας του «Μουσείου Νεοελληνικής Αυτοχειρίας»).
–
Ο Παντελής Φλατσούσης δεν μπορεί να διαλέξει ανάμεσα στο «2666» του Ρομπέρτο Μπολάνιο και το «Η ιστορία είναι μια σύγχρονη λογοτεχνία του Ιβάν Ζαμπλονκά
Για μένα το καλοκαίρι ήταν και είναι πάντα η εποχή που υπάρχει χρόνος να διαβάσω μεγάλα βιβλία και να τους δώσω τον χώρο να επιδράσουν πάνω μου. Όσα βιβλία πραγματικά με άλλαξαν είναι καλοκαιρινά αναγνώσματα. Και είναι και η εποχή των μεγάλων βιβλίων, των κυριολεκτικά μεγάλων βιβλίων αυτών με τις πολλές σελίδες, που κανείς δύσκολα προλαβαίνει να διαβάσει τον χειμώνα. Θα πρότεινα πάντως δύο και όχι ένα γιατί είναι δύο βιβλία από διαφορετικά πεδία και με έναν τρόπο έχω την αίσθηση ότι επικοινωνούν (και επίσης τα διάβασα και τα δύο καλοκαίρι).
Το πρώτο είναι το σπουδαίο «2666» του Ρομπέρτο Μπολάνιο, το οποίο είναι ένα βιβλίο που την εποχή που το διάβαζα με είχε στοιχειώσει κυριολεκτικά και θεωρώ από τις πιο σπουδαίες και περίπλοκες αποτυπώσεις της εποχής που ζούμε.
Το δεύτερο είναι ένα πιο «δοκιμιακό» κείμενο που όμως είναι πολύ καίριο αναφορικά με αναζητήσεις νέων περιεχόμενων, που θα τροφοδοτούν νέες φόρμες, πρόκειται για το «Η ιστορία είναι μια σύγχρονη λογοτεχνία» του Γάλλου Ιβάν Ζαμπλονκά. Επίσης καλοκαιρινό- για τα γούστα μου τουλάχιστον- εξαιρετικά καλογραμμένο και πάρα πολύ εμπνευστικό. Καλοδιάβαστα!
(«2666» του Ρομπέρτο Μπολάνιο σε μτφ. Κρίτωνα Ηλιόπουλου, εκδόσεις Άγρα και «Η ιστορία είναι μια σύγχρονη λογοτεχνία» του Ιβάν Ζαμπλονκά σε μτφ Ρίκα Μπενβενιστέ, εκδόσεις Πόλις / Ο Παντελής Φλατσούσης σκηνοθετεί την παράσταση «Μετά το τέλος του κόσμου· ένα αρχείο ματαιωμένων σχεδίων» στην Κάμιρο)
–
Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης διαβάζει ξανά τη συλλογή διηγημάτων «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη» του Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλου
Με αυτόν τον ανεξίτηλης γοητείας τίτλο, που κεντρίζει πάντα την περιέργεια, ξανακυκλοφόρησε, χάρη στις εκδόσεις Κίχλη, η πρώτη συλλογή διηγημάτων ενός πεζογράφου δίχως όμοιο του στην ελληνική λογοτεχνία. Από όλα τα εκθειαστικά που έχουν γραφτεί για τον Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλο εκείνο που τον περιγράφει καλύτερα είναι ότι πρόκειται για έναν «λεπτουργό της λεπτομέρειας».
Είναι πιο προσδιοριστικό του στυλ του και από το ότι η ποιητική πύκνωση αναβλύζει ανά πάσα στιγμή και αβίαστα από το δωρικό, λακωνικό αφηγηματικό του ύφος. Στην πραγματικότητα, επειδή όλα «παίζονται» στο επίπεδο του σχεδόν εντελώς δευτερεύουσας σημασίας συμβάντος – του υπό κανονικές συνθήκες «παραλειπόμενου»- μπορεί κάποιος σήμερα να έρθει σε επαφή μέσα από αυτές τις ιστορίες και να ταυτιστεί με έναν καιρό και έναν τόπο, που αμφότεροι είναι «βεβαρημένου παρελθόντος» λόγω σύνδεσής τους με τον εμφύλιο και τη συνθήκη φτώχειας και απελπισίας του πληθυσμού στην ελληνική επαρχία των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών.
Στα διηγήματα αυτής της συλλογής, που γράφτηκαν μεταξύ 1962 και 1969, το μείζον παραδίδεται στον αναγνώστη μέσα από την αντανάκλασή του στο έλασσον. Υπάρχει, δηλαδή, μία μάλλον αγγλοσαξονικού τύπου «τακτική» προσέγγισης της ουσίας των ιστοριών, οι οποίες αφορούν εποχές και χώρους που έχουμε συνηθίσει να προσεγγίζουμε κυρίως μέσα από «ηρωϊκές», θρηνώδεις, μεμψίμοιρες αφηγήσεις.
Επιπλέον, στα διηγήματα του Παπαδημητρακόπουλου εισβάλει και κάτι άλλο «ξενικό» σε σύγκριση με την εδώδιμη λογοτεχνική παράδοση: το χιούμορ και ακόμη ο αυτοσαρκασμός, που στις ιστορίες του δεν φιγουράρουν ποτέ ως επίδειξη συγγραφικής ευφυίας, αλλά ως φυσική συνέπεια ενός αναπόφευκτου, πικρού κι απεγνωσμένου, υπαρκτού σουρεαλισμού. «Το πάρτυ», ένα από τα καλύτερα διηγήματα ερωτικού και κοινωνικού ενθουσιασμού και ταπείνωσής του που έχουν γραφτεί στην ελληνική γλώσσα, είναι, μεταξύ των ένδεκα τέλειων ιστοριών του μικρού αυτού τόμου, η παραμελημένη σταρ, που αξίζει τη δέουσα γενναία αναγνώριση χωρίς καμιά παρακράτηση ενέργειας.
(«Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη» του Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλου, εκδόσεις Κίχλη / Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης είναι δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας)
–
Η Δέσποινα Σιμάκη προτείνει τα «Διηγήματα» του Κνουτ Χάμσουν γιατί η γνησιότητα της γραφής του δροσίζει την ψυχή
Φέτος το καλοκαίρι θα είναι μια μοναδική εμπειρία για τους αναγνώστες αν έρθουν σε επαφή με τη συγκλονιστική γραφή του Kνουτ Χάμσουν, του Νομπελίστα Νορβηγού συγγραφέα που ξέρει όσο κανείς άλλος να διεισδύει στην ψυχολογία των ηρώων του, ανθρώπων καθημερινών μα με συμπεριφορά ιδιαίτερη και απρόβλεπτη.
Προτείνω για αρχή τον τόμο στον οποίο συγκεντρώνονται τρία χαρακτηριστικά διηγήματά του: «Όβε Ρόλαντσεν», «Μια κοινότατη μύγα μετρίου μεγέθους», «Πατέρας και γιος».
Η έντονη δίψα του ανθρώπου για δόξα και αναγνώριση, η μοναξιά που αναζητά τη ζεστασιά της συντροφικότητας με τον πιο απρόσμενο τρόπο, ο γονιός που αγωνίζεται να σώσει το παιδί του από το καταστροφικό του πάθος χωρίς ο ίδιος να έχει καταφέρει να λυτρωθεί από αυτό. Και τα τρία θέματα το ίδιο καίρια κι ας έχει περάσει αιώνας από τη συγγραφή τους διαπραγματεύονται από τον Hamsun με τρόπο τόσο εντυπωσιακά μοντέρνο που δίκαια θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς και καινοτόμους λογοτεχνικούς στυλίστες.
Ιδιαίτερα το διήγημα «Μια κοινότατη μύγα μετρίου μεγέθους» στο οποίο ένας άνθρωπος, που μοιάζει να λιώνει σχεδόν από το βάρος της μοναξιάς του τριγυρισμένος από τα άψυχα αντικείμενα του διαμερίσματός του, αρχίζει να αναπτύσσει συναισθηματικό δεσμό με ένα έντομο -μια μύγα μάλιστα, ένα πλάσμα που το μόνο συναίσθημα που προκαλεί συνήθως είναι αυτό της αηδίας- μοιάζει σαν να γράφτηκε τον προηγούμενο χειμώνα της πανδημίας που έγκλειστοι σε διαμερίσματα και μόνοι αγγίξαμε τα όρια του παραλόγου αναζητώντας με κάθε τρόπο την παρέα και εκτιμώντας όσο ποτέ τη ζωή.
Τα διηγήματα του Hamsun μεταφράζονται από τον Ιωάννη Γρυπάρη και κυκλοφορούν για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Ελευθερουδάκη το 1930, έκτοτε κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Σοκόλη το 2004 και τις εκδόσεις Νίκας στη σειρά Παγκόσμια Κλασική Λογοτεχνία το 2016. Να μην επηρεαστείτε από τις φήμες που θέλουν τον Hamsun φιλοναζιστή λόγω του θαυμασμού του προς τη φιλοσοφία του Νίτσε, να μην θεωρήσετε ότι θα ασχοληθείτε καλοκαιριάτικα με ένα βαρύ ανάγνωσμα που θα σας ρίξει τη διάθεση, απολαύστε το. Η γνησιότητα της γραφής του δροσίζει την ψυχή, σας το εγγυώμαι. Καλές βουτιές.
(«Διηγήματα» του Κνουτ Χάμσουν σε μτφ Ιωάννη Γρυπάρη, εκδόσεις Νίκα / Η συλλογή διηγημάτων «τούμπα στα πλακάκια» της Δέσποινας Σιμάκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις τόπος)
–
Ο Φοίβος Παναγιωτίδης προτείνει την «Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας» του Μπέρτραντ Ράσελ που αν και δίτομη φεύγει σαν νεράκι
Αντιλαμβάνομαι ότι θα φανεί σε πολλές και πολλούς τέρμα ψωνίστικο, αλλά συνιστώ ένθερμα (όσο το επιτρέπει η ζέστη) την Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας του Μπέρτραντ Ράσελ.
Πρόκειται για ένα εξαιρετικά καλογραμμένο και στρωτό βιβλίο, που φεύγει σαν νεράκι (ιδίως αν διαβαστεί στο αγγλικό πρωτότυπο) και το οποίο δίνει μια πολύ καθαρή εικόνα σχετικά με το γιατί βρισκόμαστε εδώ όπου βρισκόμαστε όσον αφορά στις ιδέες και τις διαφωνίες μας. Σαφώς ο Ράσελ έχει τις προτιμήσεις του (αγαπάει τον Σπινόζα) και τις αντιπάθειές του (έναν Πλάτωνα π.χ.) αλλά δεν παύει στιγμή να μας διασκεδάζει με το χιούμορ και την τσαχπινιά της γραφής του, να είναι εγκυκλοπαιδικότατος και — κυρίως — να ξέρει ακριβώς για τι πράγμα μιλάει, κάτι που τον καθιστά ιδανικό εκλαϊκευτή ενός πεδίου τόσο αχώνευτου και δύστροπου όσο η Φιλοσοφία (και η ιστορία της).
(«Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας» του Μπέρτραντ Ράσελ σε μτφ Αιμίλιου Χουρμούζιου, εκδόσεις Αρσενίδης / Το βιβλίο του γλωσσολόγου Φοίβου Παναγιωτίδη «Μέσα από τις λέξεις» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου)
