Eίχε κατακτήσει την κορυφή της βιομηχανίας της μόδας, φωτογραφίζοντας μερικά από τα πιο εμβληματικά πρόσωπα κάθε μήνα για τη Vogue του Alexander Liberman– από την Bette Davis, την Barbra Streisand για διαφημίσεις και την Catherine Deneuve για το εξώφυλλο του Life. Αλλά αυτό δεν ήταν πια αρκετό. Ούτε επαγγελματικά, ούτε προσωπικά.
Ο Richard Avedon το 1968 περνούσε μια καλλιτεχνική κρίση. Ήταν άλλωστε και οι μέρες που η θέση της φωτογραφίας ως εικαστικής τέχνης ήταν ακόμη υπό αμφισβήτηση και ο Avedon, διαρκώς ανήσυχος, ένιωθε ότι μόνο μία νέα οπτική θα μπορούσε να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο την εποχή. Χρειαζόταν μια νέα αρχή, έπρεπε να φύγει από τη Νέα Υόρκη- έπρεπε να σκεφτεί ευρύτερα, με την πιο κυριολεκτική έννοια που μπορεί να φανταστεί κανείς.
Και αυτή η ρήξη θα μπορούσε να γίνει δυνατή μόνο με μια τεχνολογική αλλαγή. Άφησε κάτω την παλιά του Rolleiflex με τους δύο φακούς και υιοθέτησε μια βαριά, τοποθετημένη σε τρίποδο φωτογραφική μηχανή 8×10 Deardorff, με αργή ταχύτητα κλείστρου και μικρό βάθος πεδίου και την στρέφει προς την πολιτική και την κοινωνία. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
Μια ιστορία που το The Met (Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης) γιορτάζει με το μεγάλο αφιέρωμα “Richard Avedon: Murals” για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου Αμερικανού φωτογράφου «γεμίζοντας» κυριολεκτικά τους χώρους του με τις μεγάλες φωτογραφικές τοιχογραφίες του.
“Richard Avedon: Murals” – Υπερμεγέθεις φωτογραφικές τοιχογραφίες
Τα ομαδικά πορτραίτα του Avedon που κατακλύζουν τον τοίχο, δίχως ειδικές προθήκες και plexi glass, τα οποία έγιναν μεταξύ 1969 και 1971, φτάνουν από το δάπεδο μέχρι την οροφή και καλύπτουν έως και 35 οριζόντια μέτρα: “Allen Ginsberg’s Family”, “The Chicago Seven“, “The Mission Council” και “Andy Warhol and members of The Factory” οι τρεις μεγάλες τοιχογραφίες που παρουσιάζονται.
Η Abbie Hoffman, ο Jerry Rubin και οι άλλοι κατηγορούμενοι που είναι γνωστοί ως οι «Επτά του Σικάγο» κοιτάζουν περίεργα, ο Paul Morrissey, η Viva και οι αυτοαποκαλούμενοι “Superstars” του Andy Warhol’s Factory μουτρώνουν και καμαρώνουν. Οι στρατηγοί και οι πρεσβευτές, αρχιτέκτονες της αμερικανικής πολεμικής προσπάθειας στο Βιετνάμ στέκονται σκληροί και ψυχροί. Τα έντονα φωτισμένα σώματα σε ένα αμείλικτο λευκό περιβάλλον, άτομα που σπρώχνονται και στριμώχνονται στο κάδρο, και τα φωτεινά κενά ανάμεσά τους σφύζουν από ένταση, στήνουν μια απίθανη συνομιλία τόσο μεταξύ ιστορικά αντίθετων ομάδων, όσο και με τους θεατές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μορφές στις τοιχογραφίες του Avedon εμφανίζονται συχνά με τα μέτωπα και τα πόδια τους κομμένα στις άκρες, σαν να βρίσκονται στην πλάκα του νεκροτομείου. Η φωτογραφική μηχανή δεν υποκαθιστούσε πλέον το βλέμμα του ίδιου του φωτογράφου, που γίνεται αυτόπτης μάρτυρας, με δικούς του κανόνες και όρια.
Αν εξαιρέσουμε την αισθητική τους δύναμη, οι τοιχογραφίες αυτές αποτέλεσαν ορόσημο στη φωτογραφική εκτύπωση. Δεν πρόκειται για μεγεθύνσεις inkjet, στις οποίες ένα φωτογραφικό θετικό εκτυπώνεται σε ρολό χαρτιού με 300 κουκκίδες ανά ίντσα. Πρόκειται για παραδοσιακές εκτυπώσεις, που εκτίθενται σε σκοτεινό θάλαμο και απαιτούν εκπληκτική τεχνική για την παραγωγή τους. Σε αυτή την κλίμακα, οποιαδήποτε μικροσκοπική ατέλεια στο αρνητικό μπορεί να αποβεί επιζήμια για το αποτέλεσμα.
Το πιο επιτυχημένο, το πιο αξιομνημόνευτο και το πιο δύσκολο έργο που κατάφερε να φέρει εις πέρας ήταν το “Andy Warhol and members of The Factory”. Ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1969, αλλά είχε ξεκινήσει μήνες νωρίτερα, στις 14 Αυγούστου, δοκιμάζοντας και αναζητώντας την ιδανική δραματουργία για τις φωτογραφίες τους. Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, τελειοποίησε το καστ των χαρακτήρων του και ενορχήστρωσε τις σχέσεις τους στον φωτεινό, χωρίς χαρακτηριστικά λευκό χώρο που είχε γίνει η υπογραφή του. Ο Γουόρχολ ήταν πάντα παρών στη μία άκρη του διαζώματος, κρατώντας έτοιμο το μαγνητόφωνό του.
Οι τοιχογραφίες δεν ήταν παραγγελίες. Δεν υπήρχαν σκηνικά. Μήτε ειδικός φωτισμός. Μόνο ένα λευκό φόντο. Το απόλυτο μηδέν. Μόνο φιγούρες, εκφράσεις και οι ορατές αρνητικές άκρες, ευκρινείς σε σχέση με το λευκό φόντο ως απόδειξη της ολότητας της εικόνας, που θα γίνουν η υπογραφή του Avedon. Έχει βρει έναν τρόπο να προσαρμόσει το σκηνοθετικό του βλέμμα για να τελειοποιήσει τη δουλειά του, δημιουργώντας ομαδικά πορτρέτα φορτισμένα, περίπλοκα, άψογα φινιρισμένα και αδύνατο να αγνοηθούν.
Την εποχή που οι τοιχογραφίες κατασκευάστηκαν και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, το μέγεθός τους ήταν πιο αξιοσημείωτο από το περιεχόμενό τους. Κανένας άλλος φωτογράφος δεν δούλευε σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Αλλά ο Avedon προερχόταν από μια περίοδο κατά την οποία ένιωθε ότι η δουλειά του με τα πορτρέτα είχε σταματήσει και ήταν αποφασισμένος να κάνει μια επανάσταση. Η εξωφρενική κλίμακα ήταν ζωτικής σημασίας, ακόμη και αν αυτό εξόργισε ορισμένους θεατές, οι οποίοι βρήκαν τις τοιχογραφίες όχι μόνο υπερβολικά φιλόδοξες αλλά και επιδεικτικές. Ο Avedon δεν θα πτοηθεί από την κριτική.
Οι φωτογραφικές τοιχογραφίες και το σχετικό υλικό στο Met δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο ενός έργου με τίτλο “Hard Times”, το οποίο απασχόλησε τον ίδιο και τη συνεργάτιδά του Doon Arbus (τη μεγαλύτερη κόρη της Diane) για μεγάλο μέρος της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Η έκθεση περιλαμβάνει και μικρότερες φωτογραφίες από το Βιετνάμ, όπου ο Avedon φωτογράφισε δημοσιογράφους, θύματα ναπάλμ μέλη του Συμβουλίου Αποστολής, αλλά και στη Νέα Υόρκη, όπου έστησε φωτογραφίσεις με τους δικηγόρους για τα πολιτικά δικαιώματα William Kunstler και Florynce Kennedy, τον ηγέτη του Weather Underground, Bernardine Dohrn και μέλη της ομάδας ακτιβιστών του Πουέρτο Ρίκο, Young Lords.
Λίγα λόγια για τη ζωή του Richard Avedon
Γεννημένος το 1923 στη Νέα Υόρκη, ο Avedon ενδιαφέρθηκε για τη φωτογραφία από νεαρή ηλικία: έγινε μέλος της φωτογραφικής λέσχης Young Men’s Hebrew Association όταν ήταν δώδεκα ετών. Το 1942, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπηρέτησε ως βοηθός φωτογράφου Β’ τάξης στο εμπορικό ναυτικό των ΗΠΑ, και λίγο αργότερα άρχισε να εργάζεται επαγγελματικά, παράγοντας εικόνες για το Harper’s Bazaar, αφού είχε σπουδάσει με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του περιοδικού Alexey Brodovitch.
Από το 1944 ο Avedon μεταμόρφωσε την τέχνη της φωτογραφίας μέσω της ανεξίτηλης συμβολής του σε κορυφαία περιοδικά μόδας και σύγχρονα περιοδικά, συμπεριλαμβανομένων των Harper’s Bazaar, Vogue, Life, Look και άλλων δημοφιλών περιοδικών. Φωτογράφισε ποπ είδωλα και μοντέλα, μουσικούς και συγγραφείς, στρατιώτες και πολιτικούς ακτιβιστές, καθώς και μέλη της οικογένειάς του. Γοητευμένος από τη δύναμη της φωτογραφίας, οι εικόνες του Avedon καταγράφουν τις πόζες, τα χτενίσματα και τα ρούχα ως ζωτικά στοιχεία μιας ευρύτερης εικόνας, κάμπτοντας τους κανόνες της φωτογραφικής σύνθεσης.
Ο Avedon ήταν τόσο κυρίαρχη πολιτιστική δύναμη που ενέπνευσε την κλασική ταινία Funny Face του 1957, στην οποία ο χαρακτήρας του Fred Astaire βασίζεται στη ζωή του Avedon. Πέτυχε μακροχρόνιες συνεργασίες με μεγάλες εμπορικές μάρκες και σχεδιαστές όπως οι Calvin Klein, Revlon, Versace και δεκάδες άλλες εταιρείες δημιουργώντας μερικές από τις πιο γνωστές διαφημιστικές καμπάνιες στην αμερικανική ιστορία. Αυτές οι καμπάνιες έδωσαν στον Avedon την ελευθερία να ακολουθήσει μεγάλα έργα, στα οποία εξερευνούσε τα πολιτιστικά, πολιτικά και προσωπικά του πάθη.
Είναι γνωστός για τα εκτεταμένα πορτραίτα του για το αμερικανικό κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων, τον πόλεμο του Βιετνάμ και για τον περίφημο κύκλο φωτογραφιών του πατέρα του, Jacob Israel Avedon.
Το 1976, για το περιοδικό Rolling Stone, δημιούργησε το “The Family”, ένα συλλογικό πορτρέτο της αμερικανικής ελίτ της εξουσίας την εποχή των εκλογών για τη διετία της χώρας. Από το 1979 έως το 1985, εργάστηκε εκτενώς για μια παραγγελία του Μουσείου Αμερικανικής Τέχνης Amon Carter, δημιουργώντας τελικά την έκθεση και το βιβλίο In the American West.
Το 1992, έγινε ο πρώτος φωτογράφος του προσωπικού του New Yorker, και η προσωπογραφία του βοήθησε στον επαναπροσδιορισμό της αισθητικής του περιοδικού.
Ενώ πολλά έχουν γραφτεί και συνεχίζουν να γράφονται για τον Avedon, ο ίδιος πίστευε πάντα ότι η ιστορία της ζωής του διηγείται καλύτερα μέσα από τις φωτογραφίες του:
«Μερικές φορές σκέφτομαι ότι όλες οι φωτογραφίες μου είναι απλώς φωτογραφίες μου. Η ανησυχία μου είναι… η ανθρώπινη δυσχέρεια- μόνο που αυτό που θεωρώ ανθρώπινη δυσχέρεια μπορεί απλώς να είναι η δική μου».
Μετά από μια εγκεφαλική αιμορραγία ενώ βρισκόταν σε αποστολή για το New Yorker, ο Richard Avedon πέθανε στο Σαν Αντόνιο του Τέξας την 1η Οκτωβρίου 2004. Ίδρυσε το Ίδρυμα Richard Avedon κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Οι τοιχογραφίες του Avedon είχαν και ακόμα έχουν δύναμη. Οι εικόνες του, κυριολεκτικά μεγάλες, ξεχωρίζουν σήμερα σε έναν κόσμο που η φωτογραφία μοιάζει συνεχώς συρρικνωμένη μέσα από τις οθόνες των κινητών μας. Η φωτογραφία στην πλέον πρόδηλη απόδειξη ως ύψιστη μορφή Τέχνης.
–
Info έκθεσης
Richard Avedon: MURALS | Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη – μέχρι 01.10.2023
