O Ερίκ Eμμανουέλ Σμιτ είναι γνωστός για τη συγγραφή φιλοσοφικής κυρίως λογοτεχνίας, και στα έργα του πρόθεσή του είναι να παρουσιάσει και να εξερευνήσει φιλοσοφικές ιδέες με απλή προσέγγιση ώστε να γίνουν κατανοητά από το ευρύ αναγνωστικό κοινό. Βασικά ζητήματα στο έργο του, ο άνθρωπος, τα ελαττώματα, η πίστη ή η έλλειψή της στον Θεό, τα αποτελέσματα του πολέμου και ο ναζισμός.
Στο θεατρικό του έργο ο «Επισκέπτης» του Ερίκ Eμμανουέλ Σμιτ, μυθοπλασία και αληθινά γεγονότα πλέκουν έναν ιδιοφυή ιστό. Η ζωή του πατέρα της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόυντ μπλέκονται στον «Επισκέπτη» δίνοντας τη δυνατότητα στον συγγραφέα του να ασχοληθεί με τα μυστήρια της ανθρώπινης φύσης, αλλά και τα μεγάλα ιδεολογικά και μεταφυσικά ερωτήματα της ύπαρξης. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο ως προς τη θεματική, τη γραφή και το ύφος έργο.
Ένα χρόνο μετά τις πολύ επιτυχημένες «Αινιγματικές παραλλαγές», ο Σωτήρης Τσαφούλιας επιστρέφει στην θεατρική σκηνή του Ίδρυματος Μιχάλης Κακογιάννης με τον «Επισκέπτη» του ίδιου συγγραφέα και εκλεκτούς ερμηνευτές, σκηνοθετώντας ένα έργο έντονο σε συναισθήματα και αντιπαραθέσεις, ιδέες και αναζητήσεις.
22 Μαρτίου του 1938 στη Βιέννη. Οι Ναζί έχουν εισβάλει στην Αυστρία και καταδιώκουν τους Εβραίους. Η κόρη του Φρόυντ, η Άννα, οδηγείται για ανάκριση στη Γκεστάπο. Ο Σίγκμουντ Φρόυντ εξακολουθεί να πιστεύει στο μέλλον και αρνείται να φύγει. Παραμένει μόνος και απελπισμένος, όταν, ξαφνικά, ένας άγνωστος μπαίνει από το παράθυρο…
Λίγο πριν την πρεμιέρα μιλάμε με την Μαρία Παπαλάμπρου που θα την δούμε στην σκηνή στο ρόλο της Άννας Φρόυντ.
Μιλήστε μας λίγο για την παράσταση και συστήστε μας τη δική σας «Άννα» σε αυτό το ξεχωριστό έργο;
Είναι μια παράσταση που πρέπει να δουν όλοι! Όχι μόνο για το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, που αυτό είναι στην κρίση του θεατή, αλλά για το ίδιο το έργο. Ένα έργο που θα κρατήσει τον θεατή σε εγρήγορση τόσο για την πλοκή του, όσο και για τις μεγάλες αλήθειες που πραγματεύεται, για την αναζήτηση σε ερωτήματα που έχουν απασχολήσει τον καθένα από εμάς.
Η Άννα Φρόυντ είναι το πιο καθαρό πρόσωπο του έργου. Είναι ένα πλάσμα με ξεκάθαρες αξίες, που αγωνίζεται και είναι έτοιμη να πεθάνει για αυτές. Για την ειρήνη, τη δικαιοσύνη, την ισότητα, το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, την εξάλειψη των διακρίσεων. Λατρεύω τη σχέση απόλυτης αγάπης με τον πατέρα της Σίγκμουντ Φρόυντ και εμπνέομαι από την αδιαπραγμάτευτη αφοσίωσή της σε αυτόν.
Υπάρχει κάποιο σημείο, κάποιο στοιχείο που σας κέντρισε περισσότερο το ενδιαφέρον όταν έγινε η πρόταση συνεργασίας σας σε αυτή την παραγωγή;
Για να είμαι ειλικρινής το πρώτο πράγμα που με ενθουσίασε ήταν η συνεργασία με τον Σωτήρη Τσαφούλια. Έναν άνθρωπο με πολύ ελεύθερο πνεύμα και κοφτερό μυαλό. Το ότι εκείνος επέλεξε αυτό το έργο ήταν για μένα η εγγύηση ότι μέσα σε αυτό κρύβονται πολλά διαμάντια, πέρα από όλα τα στοιχεία που με ενθουσίασαν με την πρώτη ανάγνωση. Και φυσικά με ενθουσίασε η προοπτική της συνεργασίας με εξαίρετους ηθοποιούς του θεάτρου. Τον Μάνο Βακούση, τον Φώτη Θωμαΐδη και τον Δημήτρη Παπαδάτο.
Ποιο είναι για εσάς το μεγαλύτερο ερώτημα που θέτει αυτό το τολμηρό θα έλεγε κανείς έργο του Ερίκ Eμμανουέλ Σμιτ;
Το έργο έχει μυστήριο και αγωνία και ταυτόχρονα θέτει αναπάντητα, ίσως, ερωτήματα για την ανθρώπινη φύση. Από που ερχόμαστε; Τι είναι Θεός; Είναι ο άνθρωπος γεννημένος για να κάνει το καλό ή το κακό; Ερωτήματα που έχουν «απαντηθεί» με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα την πλευρά από την οποία τα βλέπει κανείς: τη φιλοσοφική, την επιστημονική, τη θρησκευτική ή την σκέψη του απλού ανθρώπου. Η καλή και η κακή φύση του ανθρώπου και το γιατί το κακό συχνά επικρατεί, είναι ένα θέμα που εμένα προσωπικά με απασχολεί, περισσότερο από άλλα, επειδή το βρίσκω μπροστά μου καθημερινά και σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής.
Ποια τα σημεία-κλειδιά στην ιστορία, μέσα από το δικό σας προσωπικό βλέμμα; Υπάρχουν ίσως κάποιες στιγμές, κάποιοι διάλογοι που σας έχουν συγκινήσει περισσότερο;
Το έργο τοποθετείται χρονικά στην εποχή του μεσοπολέμου. Τότε που ο φασισμός μεσουρανούσε σε όλη την Ευρώπη. Αυτό δεν είναι τυχαίο από τον συγγραφέα. Με αφορμή αυτά τα γεγονότα γίνεται μια καταβύθιση στον «φασισμό» που έχουμε όλοι μέσα μας. Που είναι ίσως στη φύση του ανθρώπου. Και ακόμα δεν είναι τυχαίο ότι ο Φρόυντ την στιγμή του έργου είναι πολύ άρρωστος πια και στο τελευταίο στάδιο της ζωής του, τότε που κανείς, αδύναμος μπροστά στο τέλος, δέχεται τον παράξενο «Επισκέπτη» του για να κάνει τον απολογισμό του.
Αυτή τη στιγμή βρισκόσαστε φαντάζομαι σε εντατικές πρόβες. Μεταφέρετέ μας λίγο από το κλίμα των προβών σας αλλά και τη συνεργασία σας με τους υπόλοιπους συντελεστές;
Ενθουσιασμός, αγωνία και πυρετώδης προετοιμασία. Είμαστε πολύ δεμένοι σαν ομάδα. Χωρίς αυτό το δέσιμο δεν θα μπορούσαν να βγουν τα νοήματα αυτού του έργου. Δίνω τον καλύτερο εαυτό μου και ταυτόχρονα παίρνω το καλύτερο από τους συναδέλφους μου. Είναι ξεχωριστή για μένα εμπειρία και μάθημα θεάτρου η συνεργασία με τον Μάνο Βακούση, αυτόν τον ηθοποιό που θαυμάζω για τις ερμηνείες του αλλά και για τον απόλυτα αφοσιωμένο τρόπο που προσεγγίζει τους ρόλους του.
Τώρα είμαστε στην φάση που προσθέτουμε, φωτισμούς, εικόνες και μουσική και χτίζουμε την μυστηριώδη ατμόσφαιρα της παράστασης. Και όταν μιλάμε για μυστήριο το όνομα του Σωτήρη Τσαφούλια είναι αρκετό για να εξάψει κάθε φαντασία.
Τι ελπίζετε να αποκομίσει ο θεατής βλέποντας την παράστασή που ετοιμάζετε;
Θα χαρακτήριζα την παράσταση κλασσικό θέατρο. Αυτό σημαίνει ότι ο θεατής μπορεί να καθίσει αναπαυτικά στην θέση του, να καταλάβει και να απολαύσει αυτό που βλέπει. Θεωρώ ότι θα είναι επιτυχία αν οι θεατές νιώσουν την ώρα της παράστασης ένα εσωτερικό μειδίαμα και αν φεύγοντας αναρωτιούνται μεταξύ τους: Ποιος ήταν τελικά αυτός ο παράξενος «Επισκέπτης»;
