«Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου: Αυστραλιανό Αντιγόνο

Ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος παρουσιάζει μια «Αντιγόνη» που αγνοεί μεγάλο κομμάτι των νοημάτων του έργου του Σοφοκλή

Ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος παρουσιάζει μια «Αντιγόνη» που αγνοεί μεγάλο κομμάτι των νοημάτων του έργου του Σοφοκλή

Παρασυρμένος από την απειρία του, ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος παρουσιάζει μια «Αντιγόνη» που αγνοεί μεγάλο κομμάτι των νοημάτων του έργου του Σοφοκλή.

Προφανέστατα το να ανοίξουν οι πόρτες του Φεστιβάλ Αθηνών σε νέους σκηνοθέτες δεν είναι (απαραίτητα) κακή ιδέα. Σίγουρα δεν απαγορεύεται να επιχειρήσουν να ανεβάσουν αρχαία τραγωδία. Αρκεί άπαντες να έχουν συνείδηση πως το αποτέλεσμα κρίνεται –και κρίνεται για όλους. Δεν πρόκειται για μια ομάδα που ανεβάζει σε μια μικρή αίθουσα μια παράσταση χωρίς μέσα: πρόκειται για το μεγαλύτερο Φεστιβάλ της χώρας, που παρέχει στις παραγωγές του χρήματα, υλικά, μισθούς και ένσημα στους ηθοποιούς. Δικαιολογίες λοιπόν δεν χωράνε για κανέναν.

Από αρκετά νωρίς καταλαβαίνει κανείς πως η «Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου είναι σε στραβό δρόμο. Η «Αντιγόνη» σε τηλεοπτικό πλατώ: αλήθεια τώρα; Κάποιος το βρήκε πρωτότυπη ιδέα; Το 2022; Και κάποιος ή κάποιοι το ενέκριναν; Όμως, παρόλο το κοινότοπο του εγχειρήματος, κάνει κανείς υπομονή, δίνει χρόνο. Και οι αρχικοί φόβοι επιβεβαιώνονται με το χειρότερο τρόπο.

© Mihalis Kloukinas

Το μεγαλύτερο, ίσως, πρόβλημα στο πόνημα του νεαρού Ραπτοτάσιου είναι πως δεν επιχειρεί να παρουσιάσει την «Αντιγόνη» μέσω των δελτίων ειδήσεων ενός τηλεοπτικού καναλιού. Είναι ότι προσπαθεί να κάνει σχόλιο πάνω στα ΜΜΕ χρησιμοποιώντας την «Αντιγόνη» ως αφορμή. Όμως η παράσταση δεν ονομάζεται ούτε «Ελένη Μενεγάκη» ούτε «Σία Κοσιώνη». Ονομάζεται «Αντιγόνη». Είναι σαφές πως και πολύ εμπειρότεροι, μεγαλύτεροι και ενδεχομένως πιο ταλαντούχοι από τον Ραπτοτάσιο έχουν υποπέσει σε παρόμοια σφάλματα: προσπαθούν να περιορίσουν την τραγωδία σε πράγματα απείρως μικρότερα και πεζότερα, παραλείποντας μεγάλο κομμάτι των διαστάσεών της: αστικά δράματα, συγκρούσεις σαλονιού, ψυχολογικές ερμηνείες της πλάκας, μικροπρεπείς πολιτικές αναφορές. Όμως η τραγωδία δεν περιορίζεται σε τίποτα από αυτά. Οι ήρωές της είναι αρχέτυπα, όντα μεγαλύτερα από τη ζωή, και δεν ανέχονται να τους στριμώξεις σε στενό καθημερινό κοστούμι. Φυσικά και τίποτε δεν απαγορεύεται –Θεός φυλάξοι. Όμως τα μεγάλα έργα σε εκδικούνται όταν δεν τους φερθείς με τον προσήκοντα σεβασμό. Κι η εκδίκησή τους είναι επώδυνη.

«Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου_ Αυστραλιανό Αντιγόνο (2)
©Mihalis Kloukinas

Είχα την έμπνευση να παραμείνω και στη συζήτηση με τους συντελεστές που ακολούθησε, και μου λύθηκαν αρκετές απορίες πάνω στα αίτια του ναυαγίου, ενώ σε κάποια σημεία μού δημιουργήθηκαν άλλες. Ο σκηνοθέτης απεφάνθη ότι το θέμα του έργου είναι η σύγκρουση του ατόμου με την εξουσία! Για δες… ούτε σύγκρουση ανθρώπινου και θεϊκού νόμου, ούτε η ασήκωτη κληρονομιά της οικογένειας των Λαβδακιδών, ούτε τίποτα… Όλα περιορίζονται στη μαγική λέξη «δικαιώματα»: ο δικαιωματισμός αντικαθιστά την πολιτική, γνωστά και ανώδυνα πράγματα –άλλωστε, ο Κρέων περιγράφηκε από τον ίδιο τον σκηνοθέτη ως «λευκός στρέιτ άνδρας».

Επίσης, σε ερώτησή μου για το αν η χρήση ολόκληρου του κειμένου του Σοφοκλή είναι ικανή συνθήκη ώστε το αποτέλεσμα να είναι η «Αντιγόνη», ο σκηνοθέτης μού απάντησε μεταξύ άλλων πως ήταν επιθυμία του Φεστιβάλ να χρησιμοποιηθεί ακέραιο το κείμενο. Ένα λεπτό: δηλαδή το Φεστιβάλ έχει άποψη για το πώς θα χειριστεί ένας σκηνοθέτης το κείμενο του έργου που ανεβάζει και για το ποια θα είναι η δραματουργία; Ποιος, και από πού κι ως πού; Άλλα ρωτάς, άλλα μαθαίνεις…

«Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου_ Αυστραλιανό Αντιγόνο (2)
© Mihalis Kloukinas
Ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος παρουσιάζει μια «Αντιγόνη» που αγνοεί μεγάλο κομμάτι των νοημάτων του έργου του Σοφοκλή
© Mihalis Kloukinas

Κι επειδή ενός κακού δοθέντος, μύρια έπονται, η αρχική λάθος επιλογή γεννά διαρκώς παιδιά: πώς να ακουστεί το περίφημο χορικό περί έρωτος ανίκητου στη μάχη, εκφερόμενο από ηθοποιούς που τρέχουν πέρα-δώθε πανικόβλητοι στο ημίφως υποδυόμενοι τους παρατρεχάμενους ενός τηλεοπτικού πλατώ; Εξαφανίστηκε! Και ποιου έρωτα, θα μου πείτε; Τον είδε κανείς να περνά έστω κι απ’ έξω από τη σκηνή στη συγκεκριμένη παράσταση; Πώς να πείσει ο ταλαίπωρος Αίμων ότι οδηγείται στην αυτοχειρία λόγω της απώλειας του αγαπημένου προσώπου, όταν στη βασική σκηνή της σύγκρουσης με τον πατέρα του ερμηνεύει στην ουσία έναν πολιτικάντη σε debate με τον αντίπαλό του και προσπαθεί να εντυπωσιάσει τις κάμερες; Όπως και όλες σχεδόν οι προσπάθειες προσαρμογής του κειμένου στη σκηνοθετική ιδέα, η φράση που έρχεται στο μυαλό είναι μία: Πρώτο επίπεδο.

AEF2022-Antigone-Alexandros_Raptotasios@Mihalis_Kloukinas-18-Gallery (1)
© Mihalis Kloukinas

Αθώα θύματα αυτών των παρερμηνειών –που φλερτάρουν με την παρανάγνωση- οι ηθοποιοί της παράστασης. Εκτιμώ και σέβομαι βαθύτατα την Κίττυ Παϊτατζόγλου, που μας χάρισε μάλιστα συμπτωματικά μια επιβλητική ερμηνεία τον χειμώνα στην «Αντιγόνη» του Ανούιγ –σε αυτή την ερμηνεία καταφεύγει, άλλωστε, και στην τωρινή παράσταση όταν δεν υποχρεώνεται από τη σκηνοθεσία σε τονισμούς και εκφράσεις τηλεοπτικού επιπέδου –και προς θεού, ας μην επιχειρήσει κανείς να μου πει πως αυτές οι σκηνοθετικές επιλογές έγιναν για να ταιριάζουν με το περιβάλλον της παράστασης… Αν κάποιος δεν γνώριζε καθόλου την αξία της Παϊτατζόγλου ως ηθοποιού, ο Ραπτοτάσιος θα την εξέθετε ανεπανόρθωτα.

Ανάλογα θα πω και για τον Γεράσιμο Σκιαδαρέση, ηθοποιό μεγάλου διαμετρήματος, που δικαιούται και αξίζει μεγάλους δραματικούς ρόλους, και στην Επίδαυρο και αλλού: για ποιο λόγο να τον υποχρεώσει κανείς σε υποκριτική που παραπέμπει περισσότερο στο «Καφέ της Χαράς», παρά στις πολλές και σπουδαίες θεατρικές του στιγμές. Κρίμα και άδικο… Τα ίδια θα μπορούσα να πω και για τους υπόλοιπους, εξίσου αθώους του αίματος, ηθοποιούς της παράστασης.

«Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου_ Αυστραλιανό Αντιγόνο (2)
© Mihalis Kloukinas
«Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου_ Αυστραλιανό Αντιγόνο (2)
© Mihalis Kloukinas

Δεν θα ήθελα να ασχοληθώ ούτε με τη χρήση των αποσπασμάτων της «Λίμνης των Κύκνων», ούτε και με το ασυνάρτητο φινάλε, ούτε με τη στροφή των καμερών προς το κοινό: σε νεαρή ηλικία εύκολα υποπίπτει κανείς σε εντυπωσιασμούς, που καλώς εχόντων των πραγμάτων ξεπερνά ωριμάζοντας. Το ζήτημα είναι, πως με εξαίρεση την εναρκτήρια παράσταση του Γιάννη Χουβαρδά, και οι τέσσερις ελληνικές παραγωγές του Φεστιβάλ στην Πειραιώς ανατέθηκαν σε σκηνοθέτες με μικρή έως και καθόλου εμπειρία. Αληθινά παράδοξη επιλογή.

«Οι επτά τρελοί» της Ελεάννας Τσίχλη αναβλήθηκαν λόγω κόβιντ, οπότε αναμένουμε αργότερα. Η «Άνοιξη» της Γιούλας Μπούνταλη, επίσης αποκάλυψε τη θεατρική της απειρία: ακατάπαυστη εκφορά κειμένου επί 90 λεπτά χωρίς ανάσα, σαν να έπρεπε να τα πει όλα απαραιτήτως. Τη διέσωσαν ηρωικά οι ηθοποιοί της. Όσο για τον Γιώργο Κουτλή, δεν ξέρω τι να πω: μια εμπορική επιτυχία τον χειμώνα, «Οι παίχτες», οδήγησε στο να του δοθούν όλα –Φεστιβάλ, Εθνικό, Πειραματική Σκηνή, μόνο η Επίδαυρος απέμεινε –ή ενδεχομένως ανεβλήθη για του χρόνου; Τόση πρεμούρα πια; Ο ίδιος δεν αναρωτιέται μήπως τον «κάψουν» με τόση υπερπροβολή; Το ξαναλέω: καλό να δίνονται και ευκαιρίες σε νέους. Το ζήτημα είναι πόσες, σε τι ποσοστό του όλου, και σε ποιους. Και οι επιλέγοντες κρίνονται: καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν.

Όσο για τον τίτλο της κριτικής, επελέγη σκόπιμα προς εντυπωσιασμόν, ακολουθώντας την τάση του φετινού Φεστιβάλ: κάτι που ακούγεται βαρύγδουπο, με κίνδυνο να εκφυλιστεί σε εξυπνάδα. Θα μπορούσα να τον δικαιολογήσω: μολυσματικό φαινόμενο που κινδυνεύει να γίνει μεταδοτικό κλπ. Όμως ο πραγματικός λόγος είναι αυτός που αποκάλυψα. «Αντιγονισμοί». «Δράση Έξοδος» -δεν μας αρκεί το «Συζήτηση με τους συντελεστές μετά την παράσταση», είναι très banale. «Δράση Πρόλογος» – είναι φανερό πως «Δράση» είναι η λέξη της μοδός για το Φεστιβάλ του 2022. Σε αυτό το τελευταίο θα σταθώ: είναι αδιανόητα παρεμβατικό να επιβάλλεται στους θεατές που περιμένουν να μπουν στην αίθουσα να ακούσουν έναν νεαρό θεατρολόγο –ή μεταπτυχιακό, μικρή σημασία έχει- να τους εξηγεί τι θα δουν, είτε το θέλουν είτε όχι. Προσωπικά κάθομαι στα τραπέζια της αυλής για να καθαρίσω το μυαλό μου πριν την παράσταση, κι ενοχλούμαι αφόρητα από κάποιον με μικρόφωνο που προσπαθεί να μου δώσει «λυσάρι» εκ των προτέρων. Ας μεταφερθεί το λογίδριο μετά την παράσταση, για όσους θέλουν να παραμείνουν και να ακούσουν. Κακό πράγμα η επιβολή, χρειάζεται να το πούμε;

Υ.Γ. Σύμφωνα με πληροφορίες μου, υπήρξε πρόταση των bijoux de kant του Γιάννη Σκουρλέτη για το φετινό φεστιβάλ, που αφορούσε μια παράσταση βασισμένη στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και το «Πτώματα, πτώματα, πτώματα…» του Ηλία Πετρόπουλου, για έναν ηθοποιό κι ένα μουσικό. Η πρόταση δεν εγκρίθηκε. Δεν γνωρίζω με ποια κριτήρια –σίγουρα όχι οικονομικά: το ατυχές εγχείρημα που παρακολούθησα χθες ήταν σαφέστατα πολυέξοδο. Φυσικά και είναι μέσα στο πρόγραμμα μια αποτυχία. Απλώς είμαι ευαίσθητος στις υπερφίαλες αποτυχίες…

Info:

«Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου | 5 – 7Ιουλίου | Πειραιώς 260

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Μία Απάντηση

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.