Τόμας Όστερμαϊερ: «Οι ουρανοί είναι άδειοι. Όλοι οι Θεοί έχουν πεθάνει»

O Τόμας Όστερμαϊερ, με αφορμή την παράσταση ''ödipus / οιδίποδας'' της Μάγια Τσάντε, βρέθηκε μαζί με την Κατερίνα Ευαγγελάτου και τη συγγραφέα του έργου, στην Επίδαυρο για τη συνέντευξη Τύπου

Φωτογραφίες: © Θωμάς Δασκαλάκης και Freddie F

Χαρισματικός, ενθουσιώδης, αυτοσαρκαστικός και δεκτικός στην κριτική ο Τόμας Όστερμαϊερ, με αφορμή την παράσταση ”ödipus / οιδίποδας” της Μάγια Τσάντε, βρέθηκε εχθές, μαζί με την καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Κατερίνα Ευαγγελάτου, συντελεστές της παράστασης και τη συγγραφέα του έργου, Μάγια Τσάντε στην Επίδαυρο για τη συνέντευξη Τύπου.

Μέσα από μια ζεστή, εποικοδομητική και ζωντανή συζήτηση με τον Τόμας Όστερμαϊερ να εξηγεί όλους τους λόγους που τον ώθησαν να σκηνοθετήσει για πρώτη φορά ένα ελληνικό έργο, έγινε σαφές ότι το Φεστιβάλ επιδιώκει να δημιουργήσει μονοπάτι για νέες φωνές που να αναδείξουν με ένα σύγχρονο βλέμμα τα αρχαία ελληνικά έργα. Δοκιμάζει και ενθαρρύνει νέες δραματουργίες, σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό για το Φεστιβάλ εγχείρημα με τίτλο ”Contemporary Ancients”, το οποίο επισφραγίζεται με μία θεατρική σειρά βιβλίων, 4 ελληνικών και ενός ξένου, αυτό της Μάγια Τσάντε, απολύτως εμπνευσμένο από τον «Οιδίποδα» του Σοφοκλή.

Αυτό άλλωστε ήταν και το βασικό μήνυμα της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Κατερίνας Ευαγγελάτου που δήλωσε στην αρχική της ομιλία, «μετά από δύο χρόνια που το συζητούσαμε, επιτέλους το έργο αυτό της Μάγια Τσάντε, θα λάβει σάρκα και οστά στη γη για την οποία γράφτηκε. Είναι μια νέα δραματουργική πρόταση για το πως επεξεργαζόμαστε την κληρονομιά των αρχαίων. Όπως γνωρίζουμε όλοι, γίνεται ένας πολύ μεγάλος διάλογος για τα έργα που μπορούμε ή πρέπει να παρουσιάζουμε στο θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου. Αυτό λοιπόν το έργο, είναι μια γόνιμη κατάθεση σε αυτόν το διάλογο».

Η σχέση του με το Θέατρο της Επιδαύρου, το έργο και η έμπνευση από τον Σοφοκλή

Ενθουσιασμένοι δήλωσαν, τόσο ο Τόμας Όστερμαϊερ όσο και η Μάγια Τσάντε, από την συνεργασία τους με το Φεστιβάλ της Επιδαύρου και το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. «Η Επίδαυρος είναι το πιο όμορφο θέατρο του κόσμου, ακόμα και αν δεν τα έχω δει φυσικά όλα, και αυτό θα το δηλώσω ακόμα και όταν βρεθώ αλλού», αναφέρει ο Τόμας Οστερμάγιερ και η Μάγια Τσάντε συμπληρώνει πως ένιωσε εντυπωσιασμένη όταν πριν από έντεκα χρόνια παρακολούθησε τον «Οθέλλο».

Το αρχαίο δράμα υπήρχε εδώ και χρόνια στο μυαλό του Τόμας Όστερμαϊερ και φέτος το καλοκαίρι μετά από ειδική ανάθεση του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, έφτασε η στιγμή να σκηνοθετήσει το πρώτο του ελληνικό έργο.

Όπως ο ίδιος ανέφερε, στο παρελθόν του είχε ξαναγίνει μια πρόταση την οποία είχε αρνηθεί, αλλά η πρόταση πριν από δύο χρόνια της Κατερίνας Ευαγγελάτου τον βρήκε σύμφωνο. «Η Κατερίνα Ευαγγελάτου συγκαταλέγεται στη νέα γενιά και είμαι κατενθουσιασμένος που αυτή η γενιά, εξακολουθεί, παρότι μεγαλώνω, να βρίσκει το έργο μου ενδιαφέρον. Η Κατερίνα κατάφερε κάτι που εδώ και χρόνια, προηγούμενοι Έλληνες σκηνοθέτες προσπαθούσαν ζητώντας μου να ανεβάσω ένα ελληνικό αρχαίο έργο».

Μέχρι σήμερα δεν το είχε κάνει, είχε διστάσει καθώς η αναπαραγωγή και παρουσίαση ενός αρχαίου έργου στην αρχική του μορφή είναι κάτι που θεωρεί ξεπερασμένο. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, «οι αρχαίοι Έλληνες θα γελούσαν μαζί μας αν διαπίστωναν ότι μετά από 2000 χρόνια παρουσιάζουμε ακόμα τα δικά τους γραπτά και δεν δημιουργούμε τα δικά μας. Τα έργα τους ήταν σύγχρονα, ήταν παγκόσμιες πρεμιέρες που συναγωνίζονταν για το καλύτερο. Μετά από τόσα χρόνια, αν διαπίστωναν ότι δεν καταφέραμε να γράψουμε ένα καλύτερο από τα δικά τους έργο, τότε πραγματικά θα μας λυπούνταν. Η δημιουργία σύγχρονης τέχνης αποτελεί ένδειξη δυνατής κουλτούρας. Η αναπαραγωγή των αρχαίων έργων είναι ένδειξη αδυναμίας. Ανήκω και εγώ σε εκείνους που επαναλαμβάνουν ένα έργο. Αλλά τουλάχιστον αυτό που προσπαθώ να πετύχω είναι να το προσαρμόσω. Και μην ξεχνάμε ότι και ο Σοφοκλής, κάτι παρόμοιο έπραξε. Ο μύθος του Οιδίποδα υπήρχε πολύ πριν από τον Σοφοκλή. Και εκείνος, όπως και πολλοί άλλοι επιδίωξαν να αφηγηθούν αυτό το μύθο μέσα από ένα δικό τους προσωπικό πρίσμα».

Ταυτόχρονα εγείρει έντονο προβληματισμό για την έντονη παρουσία των Θεών στα αρχαία έργα, γεγονός που τον απέτρεπε από την εμπλοκή του στο ανέβασμα μιας παράστασης όπου η υποταγή του ανθρώπου στο θέλημα των Θεών είναι αδιαπραγμάτευτη. Ήταν δύσκολη για εκείνον μια τέτοια ταύτιση με το αρχαίο ελληνικό δράμα. «Ολόκληρο το καλλιτεχνικό μου έργο βασίζεται στην έννοια της υπερνίκησης της αρχικής, κατά τη γέννησή σου θέσης, καταγωγής, κατάστασης. Να υπερπηδάς τα όρια που σου θέτει η κοινωνία, το φύλο, οι ρόλοι. Άρα πως θα μπορούσα να εμπλακώ σε ένα τέτοιο έργο; Και αυτό, ήταν κάτι που κατάφερα μετά τις πρώτες συζητήσεις μας με τη Μάγια».

«Οι ουρανοί είναι άδειοι. Όλοι οι Θεοί έχουν πεθάνει. Ακόμα και οι 12 Θεοί. Πώς λοιπόν να μιλήσεις για έναν κόσμο όπου ακόμα υπάρχουν Θεοί, παλάτια, βασιλιάδες;»

Η δημιουργική εκκίνηση και η οπτική του έργου

Κοινό σημείο εκκίνησης για τη συνεργασία του Τόμας Όστερμαϊερ με την Μάγια Τσάντε για τη δημιουργία αυτού του έργου είναι η βεβαιότητα της άρνησης να βασιστούν στην ιδέα μιας θεϊκής δύναμης ως καθοριστικής στη ζωή των ανθρώπων. Επιδίωξή τους να ξεφύγουν από μια τέτοια μοιρολατρική πεποίθηση, να στηριχτούν στη θέληση, τη βούληση και την επιθυμία του ίδιου του ατόμου να πράττει. Τι συμβαίνει όταν όλα πηγαίνουν καλά στη ζωή σου, είσαι ευτυχισμένος και ξαφνικά αυτό αλλάζει, η ζωή σου ταράζεται και αντιλαμβάνεσαι ότι εσύ φταις;

Ο Οιδίποδας δεν γνωρίζει πως φέρει προσωπική ευθύνη για όλα τα τραγικά που έχουν συμβεί. Και εδώ εντοπίζεται το σημείο παραλληλισμού με το σήμερα. «Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την καταστροφή του περιβάλλοντος, με την τρομοκρατία, την πανδημία. Αλλά όλα αυτά δεν είναι έξω από εμάς. Μας αφορούν και έχουμε συμμετοχή. Στο τέλος εμείς είμαστε η πηγή του προβλήματος. Και αυτό ακριβώς είναι και το βασικό μήνυμα του έργου. Κάθε φορά που δείχνουμε κάποιον με το δάχτυλό μας, υπάρχουν τέσσερα δάχτυλα που δείχνουν εμάς», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Τόμας Οστερμάγιερ.

«Σημείο της σύγχρονης εποχής είναι η απενοχοποίηση του εαυτού μας και η απόκρυψη της αλήθειας. Αν αναγνωρίζαμε την συμμετοχή μας σε όλα τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας, το μεταναστευτικό, την φτώχεια, νομίζω ότι δεν θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε να ζούμε. Προσπαθούμε συνεχώς να διαμορφώνουμε μια νέα, ευχάριστη πραγματικότητα που μας εξυπηρετεί πάνω στο ηφαίστειο ενός κόσμο υπό κατάρρευση», συνεχίζει. Αυτές ήταν και οι πρώτες του σκέψεις όταν παρακολούθησε την παράσταση «Οιδίποδας» του Ρομέο Καστελούτσι στο Παρίσι στις 14 Νοεμβρίου 2019, μια ημέρα μετά την μεγάλη τρομοκρατική επίθεση στο Μπατακλάν. Τότε ήταν που κατάλαβε στην ουσία του το έργο, τότε που το είδε μέσα από ένα διαφορετικό για εκείνον πρίσμα.

H διαχείριση επίσης της εξουσίας τη σημερινή εποχή και ο ρόλος της γυναίκας είναι πεδία που στάθηκαν καθοριστικά για τη Μάγια Τσάντε κατά τη συγγραφή του έργου και όπως χαρακτηριστικά δήλωσε: «Δεν ήθελα να είναι μια ιστορία για έναν άνδρα, τον Οιδίποδα. Για αυτό άλλωστε και στο έργο μου υπάρχουν 2 ζευγάρια, δύο άνδρες και δύο γυναίκες».

Στο σημείο εδώ να αναφέρουμε ότι πρόκειται για ένα σύγχρονο έργο με τέσσερα πρόσωπα επί σκηνής. Την Κριστίνα που βασίζεται στην Ιοκάστη, τον Μίχαελ που βασίζεται στον Οιδίποδα, το Ρόμπερτ που βασίζεται στον Κρέοντα και την Τερέζα μια επινοημένη φίλη της Ιοκάστης που έχει στοιχεία του Τειρεσία και των δούλων, αλλά στην ουσία αποτελεί έναν πρωτότυπο χαρακτήρα.

Το πρωτότυπο έργο της Μάγια Τσάντε κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη σε μετάφραση του Γιάννη Καλιφατίδη.

Τα έργα που τον ενδιαφέρουν και τα επόμενα βήματά του

Με μια μεγάλη πορεία στο ενεργητικό του για περισσότερα από 25 χρόνια, με πολλά και επιτυχημένα σύγχρονα έργα αυτή τη στιγμή συνεχίζουν να τον ενδιαφέρουν οι κλασικοί από τη μία πλευρά και αναζητά νέες σύγχρονες φωνές που δεν προέρχονται αναγκαστικά από το χώρο του θεάτρου καθώς τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα η λογοτεχνία. Αναζητά συνεχώς την πρόκληση και αν και σήμερα είναι 53 ετών, θα γιορτάσει τα γενέθλιά του στην πρεμιέρα της παράστασης, νιώθει σαν ένας νέος φοιτητής που έχει ακόμα πολλά να αποδείξει.

«Νιώθω ότι έχω να ακόμα να λογοδοτήσω σε μια ώριμη γενιά. Μπορεί να μην τα καταφέρνω πάντα αλλά θα συνεχίζω να προσπαθώ για το καλύτερο».

”ödipus / οιδίποδας” της Maja Zade σε σκηνοθεσία Thomas Ostermeier | Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου | 3 – 5 Σεπτεμβρίου 2021

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.