Είναι πάντοτε ενδιαφέρον όταν ένας εγνωσμένης αξίας συγγραφέας αποφασίζει ξαφνικά να δοκιμάσει τις ικανότητές του σε ένα συγκεκριμένο λογοτεχνικό υποείδος, όποιος λόγος κι αν τον οδήγησε σε αυτή την απόφαση. Στην προκειμένη περίπτωση ο εν λόγω συγγραφέας είναι ο Ισπανός Χαβιέρ Θέρκας, μία από τις σημαντικότερες φωνές της ισπανικής λογοτεχνίας την τελευταία εικοσαετία.
Ο Θέρκας είναι συγγραφέας που έχει ξεχωρίσει για έργα που θολώνουν τα όρια ανάμεσα στην ιστορία και τη μυθοπλασία. Σε βιβλία όπως το περίφημο Οι στρατιώτες της Σαλαμίνας, ο Θέρκας ερευνά το κατά πόσο είναι δυνατή η εύρεση νοήματος ή ιστορικής αλήθειας όταν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε το παρελθόν. Ο ισπανικός εμφύλιος είναι μία διαρκής θεματική εμμονή του, καθώς εκεί πηγάζει η ρίζα των βασικών τραυμάτων της σύγχρονης ισπανικής κοινωνίας. Στο τελευταίο του μυθιστόρημα όμως, με τίτλο Τέρρα Άλτα, ο Θέρκας δοκιμάζει την τύχη του για πρώτη φορά στο αστυνομικό μυθιστόρημα.
Και όπως φαίνεται η τύχη τού χαμογέλασε. Το μυθιστόρημα απέσπασε το περίφημο βραβείο ισπανόφωνης λογοτεχνίας Planeta. Είναι από τα οξύμωρα το ότι δεν κέρδισε κάποιο από τα μεγάλα εγχώρια βραβεία για τα σημαντικά του έργα, αλλά το κατακτά για ένα πιο ψυχαγωγικού προσανατολισμού αστυνομικό μυθιστόρημα.
Πάμε όμως στην ουσία. Το μυθιστόρημα αποτελείται κατά βάση από δύο ιστορίες, τις οποίες ο Θέρκας αφηγείται εναλλάξ στα κεφάλαια. Η βασική πλοκή έχει να κάνει με την εξιχνίαση ενός εγκλήματος. Βρισκόμαστε στην Τέρρα Άλτα, μία φτωχή, αραιοκατοικημένη αγροτική επαρχία στο νοτιοδυτικό άκρο της Καταλονίας. Όταν ανακαλύπτονται τα πτώματα ενός ηλικιωμένου ζευγαριού, η τοπική αστυνομία καλείται να ερευνήσει το περιστατικό. Οι δύο ηλικιωμένοι έχουν βασανιστεί φριχτά και ακρωτηριαστεί μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, ενώ είναι η πιο πλούσια οικογένεια ολόκληρης της επαρχίας, ιδιοκτήτες ενός μεγάλου και επιτυχημένου εργοστασίου χαρτικών.
Η δευτερεύουσα πλοκή έχει να κάνει με την ιστορία του πρωταγωνιστή, του νεαρού αστυνομικού Μελτσόρ. Ο Μελτσόρ έχει ένα σκοτεινό όσο και περίπλοκο παρελθόν και προέρχεται από τη Βαρκελώνη. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι ο Θέρκας δίνει ένα υπερβολικά μελοδραματικό παρελθόν στον Μελτσόρ, αλλά αυτοί είναι οι συμβιβασμοί που συχνά γίνονται χάριν ενός περιπετειώδους αστυνομικού μυθιστορήματος. Πάντως, η βαρύτητα που έχει δώσει ο Θέρκας στο να χτίσει ένα λεπτομερές υπόβαθρο για τον πρωταγωνιστή του με οδηγούν στην υπόθεση ότι μάλλον στοχεύει σε μια σειρά μυθιστορημάτων με αυτόν ως ήρωα. Ο Μελτσόρ μεταξύ άλλων είναι και φανατικός αναγνώστης μυθιστορημάτων του δέκατου ένατου αιώνα, και ιδιαίτερα των Αθλίων του Ουγκώ. Το κλασικό αυτό έργο λειτουργεί σαν ένα φιλοσοφικό εγχειρίδιο για τη ζωή του, ενώ έχει μια ανησυχητική ταύτιση με τον Ιαβέρη. Η φανατική αντίληψη του Ιαβέρη για την έννοια της δικαιοσύνης ουσιαστικά είναι και ο λόγος που τον οδήγησε να γίνει αστυνομικός.
Αναμφίβολα το μυθιστόρημα είναι επαρκώς συναρπαστικό από πλευράς εξέλιξης, ενώ ο Θέρκας δείχνει ότι έχει γνώση των διαδικασιών ώστε να προσδίδει την απαραίτητη αληθοφάνεια, ενώ η προσέγγισή του είναι αρκετά κινηματογραφική, ώστε να προσβλέπει σε κάποια ενδεχόμενη μεταφορά στον κινηματογράφο. Είναι επίσης σαφές όμως ότι υπάρχουν και αρκετά κλισέ και αφηγηματικές ευκολίες, οι οποίες ευτυχώς ή δυστυχώς πλέον αποτελούν αναπόφευκτα συστατικά ενός σύγχρονου αστυνομικού μυθιστορήματος και συντελούν στη φορμουλαϊκή δομή από την οποία πάσχει το υποείδος.
Πάντως, ακόμα κι εδώ, το φάντασμα του ισπανικού εμφυλίου κάνει παραπάνω από αισθητή την παρουσία του. Χωρίς να αποκαλύψω στοιχεία της πλοκής, αρκεί μονάχα να έχει κανείς υπόψιν του ότι την Τέρρα Άλτα ως περιοχή διασχίζει ο ποταμός Έβρος, η μάχη του οποίου υπήρξε η μεγαλύτερη και πιο αιματηρή όχι μόνο του εμφυλίου αλλά και ολόκληρης της ισπανικής ιστορίας. Το παρελθόν συνεπώς εξακολουθεί να στοιχειώνει το παρόν στα έργα του Θέρκας, το βάρος της ιστορίας παραμένει ασήκωτο και ασφυκτικό και η υπέρβασή του μια διαρκής πρόκληση.
