Η Chanel και ο Picasso ήταν φίλοι και κινούνταν στους ίδιους καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους που αγκάλιαζαν κι άλλα «ελεύθερα πνεύματα», όπως ο Jean Cocteau, ο Igor Stravinsky, η πιανίστρια Misia Sert, οι Γάλλοι ποιητές Guillaume Apollinaire, Pierre Reverdy και Paul Éluard, οι Alberto και Diego Giacometti, ο Salvador Dalí και ο ιδρυτής του ντανταϊσμού Tristan Tzara – ένας ολόκληρος γαλαξίας ποιητών, καλλιτεχνών, εικαστικών, στοχαστών, ονόματα που συνέβαλαν καθοριστικά στη χάραξη των αλλαγών που κατέκλυσαν τις τέχνες στις αρχές του 20ού αιώνα.
Αναπόφευκτη ήταν επομένως και η συνεργασία τους στο επαγγελματικό πεδίο, μια συνεργασία με κοινή αφετηρία και εμπνευστή τον πολυσχιδή Γάλλο Jean Cocteau, ποιητή, σκηνοθέτη, ζωγράφο που επιδόθηκε στην ανάπλαση και υπερρεαλιστική ερμηνεία των ελληνικών μύθων (Ορφέας, Αντιγόνη, Οιδίποδας). Η πρώτη συνεργασία τους έγινε στην «Αντιγόνη» (1922) και η δεύτερη, στο ρωσικό μπαλέτο ”Le Train Bleu” (Το μπλε τρένο,1924) του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ.
Γνωρίστηκαν γύρω στην άνοιξη του 1917, πιθανότατα μέσω του ίδιου του Cocteau ή της Misia Sert. Η σχεδιάστρια δημιούργησε μακρά και διαρκή φιλία και με τους δύο, η οποία θα την εισήγαγε στον κύκλο του Ισπανού ζωγράφου. Η ίδια η δημιουργός συνδέθηκε στενά με τον καλλιτεχνικό και πνευματικό κόσμο του Παρισιού εκείνη την εποχή, σχέσεις που επηρέασαν σε υπερθετικό βαθμό της καλλιτεχνική της πορεία, δηλώνοντας ότι «είναι οι καλλιτέχνες που μου δίδαξαν την αυστηρότητα».
«Η Chanel είναι για τη μόδα ό,τι ο Πικάσο για τη ζωγραφική», είχε δηλώσει κάποτε ο Jean Cocteau, και διόλου τυχαία φέτος η συνάντησή τους για πρώτη φορά στις αίθουσες του ισπανικού μουσείου Thyssen-Bornemisza με την έκθεση ”Picasso/Chanel” στη Μαδρίτη, στο πλαίσιο των εορτασμών για την 50ή επέτειο του θανάτου του ζωγράφου από τη Μάλαγα, που προορίζονται για το 2023.
«Η άμεση σύγκριση μεταξύ των σχεδίων της Chanel και του έργου του Πικάσο, την οποία μπορούμε να απολαύσουμε στο πλαίσιο αυτής της έκθεσης, δείχνει την τυπική συγγένεια και τους βαθύτατους δεσμούς που ενώνουν τις αντίστοιχες δημιουργίες τους, αποτέλεσμα κοινών φιλοδοξιών και επιρροών, καθώς και αμοιβαίου θαυμασμού, συμβάλλοντας και οι δύο στην οικοδόμηση του σύγχρονου παραδείγματος», τονίζει σε ανακοίνωσή του το ίδιο το Μουσείο Thyssen-Bornemisza στη Μαδρίτη.
Όπως η Chanel δημιούργησε την εμφάνιση της σύγχρονης και δυναμικής γυναίκας του εικοστού αιώνα και επέβαλε την ελκυστικότητα της επανάληψης, της μονοχρωμίας, της τέλειας γεωμετρίας, έτσι ακριβώς και ο Πικάσο κατάφερε να διαμορφώσει έναν νέο κανόνα πλαστικής ομορφιάς που έγινε η προσωπική υπογραφή και το στυλ του.
Η έκθεση διερευνά τη σχέση μεταξύ αυτών των δύο μεγάλων δημιουργικών ιδιοφυϊών του 20ού αιώνα, φέρνοντας κοντά την τέχνη και τη μόδα σε ένα νέο εκθεσιακό έργο. Ένας διάλογος ανάμεσα στους δύο πρωτοπόρους που ώθησαν προς τη νεωτερικότητα και μια απόπειρα να αναλυθούν οι δεσμοί μεταξύ των καλλιτεχνικών δημιουργιών που γέννησαν δύο από τους δημιουργούς που συνέβαλαν περισσότερο στην καθιέρωση των αρχών της νεωτερικότητας και της συνεχούς επανεφεύρεσης τυπολογιών και μορφών. Και οι δύο, ερχόμενοι σε ρήξη με τους μέχρι τότε οπτικούς κανόνες, ανοίγουν νέους δρόμους, η Chanel προς μια μικρότερη εξάρτηση από τις κλασικές τεχνικές ραπτικής και ο Πικάσο προς ένα νέο πρότυπο πλαστικής ομορφιάς.
Προκειμένου να εξερευνήσουμε αυτό το σταυροδρόμι επιρροών και κοινών εμπνεύσεων και αξιών, το Μουσείο Thyssen οργανώνει γραμμικά την έκθεση, καλύπτοντας τις δεκαετίες από το 1910 έως το 1920 και δομείται γύρω από τέσσερις συνολικά μεγάλες θεματικές ενότητες: «Το στυλ Σανέλ και ο κυβισμός», «Όλγα Πικάσο», «Αντιγόνη» και «Το μπλε τρένο».
Θεματικές ενότητες έκθεσης
Η ενότητα «Το στυλ Chanel και ο κυβισμός» παρουσιάζουν την επιρροή αυτού του κινήματος στις δημιουργίες της Chanel από τα πρώτα κιόλας καινοτόμα σχέδιά της: η γεωμετρική τυπική γλώσσα, η χρωματική αναγωγή ή η κυβιστική ποιητική του κολάζ μεταφράζονται σε κοστούμια με ευθείες και γωνιώδεις γραμμές, στην προτίμησή του για τα χρώματα λευκό, μαύρο και μπεζ και στη χρήση ταπεινών υφασμάτων με αυστηρές υφές.
Η δεύτερη θεματική «Όλγα Πικάσο», είναι αφιερωμένη στα πορτραίτα που φιλοτέχνησε ο Πικάσο για την πρώτη του σύζυγο, τη Ρωσίδα μπαλαρίνα και μούσα του, Olga Khokhlova, λάτρης των δημιουργιών της Chanel- δίπλα τους, μερικά από τα ελάχιστα φορέματα που έχουν διασωθεί από αυτή την αρχική περίοδο της Γαλλίδας σχεδιάστριας.
«Η Αντιγόνη», μια σύγχρονη διασκευή του έργου του Σοφοκλή από τον Cocteau, έκανε πρεμιέρα στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 1922, με σκηνικά και μάσκες του Picasso και κοστούμια της Chanel, τα οποία συγκεντρώνονται και πάλι σε αυτό το κεφάλαιο για να δείξουν την κοινή τους έμπνευση στην κλασική Ελλάδα. Ένα έργο για το οποίο η σχεδιάστρια στράφηκε στην επανερμηνεία του κλασικού κόσμου, σε αυτό που θα της επέτρεπε να δημιουργήσει μια χρυσοποίκιλτη τιάρα λουσμένη σε ημιπολύτιμους λίθους, η οποία θεωρείται το πρώτο από τα κοσμήματα που θα έφτιαχνε η Chanel. Ένα σύνολο σχεδίων από τα οποία, δυστυχώς, όπως επισημαίνει το Μουσείο, δεν έχει διασωθεί κανένα από τα πρωτότυπα κομμάτια, οπότε, προκειμένου να οπτικοποιηθεί αυτή η πρώτη συνεργασία, θα παρουσιαστούν ορισμένα μοντέλα της Chanel κλασικής έμπνευσης, σε αντιδιαστολή με έργα του Πικάσο από τη νεοκλασική του περίοδο, όπως οι «Τρεις γυναίκες στο συντριβάνι» (1921), η «Καθιστή γυναίκα» (1921) ή οι «Τρεις Χάριτες» (1923).
«Το μπλε τρένο», είναι ο τίτλος της τέταρτης ενότητας και του μπαλέτου που ανέβηκε από τον Diághilev το 1924, με λιμπρέτο του Cocteau, εμπνευσμένο από τον αθλητισμό και τα μαγιό. Δύο γυναίκες που τρέχουν κατά μήκος της παραλίας (Ο αγώνας), ένα μικρό γκουάς που ανακάλυψε ο Diaghilev στο εργαστήριο του Picasso, έγινε η εικόνα για την αυλαία του έργου, και ο ζωγράφος δέχτηκε επίσης την ανάθεση να εικονογραφήσει την προκήρυξη του έργου, ενώ η Chanel, ενθουσιώδης αθλήτρια, δημιούργησε κοστούμια για τις χορεύτριες εμπνευσμένα από αθλητικά μοντέλα που σχεδίασε για την ίδια και τους πελάτες της.
Στην προκειμένη περίπτωση, πρόκειται για μια συνεργασία την οποία η έκθεση θα προβάλλει μέσα από τις αναπαραγωγές των πρωτότυπων σχεδίων της Chanel που έφτιαξε η Όπερα του Παρισιού για την παράσταση του έργου το 1992, μαζί με πίνακες ζωγραφικής του ίδιου θέματος με το έργο, εμπνευσμένους από τον ήλιο και τις δραστηριότητες στην παραλία στις αρχές της δεκαετίας του 1920, που φιλοτέχνησε ο Πικάσο.
Πληροφορίες έκθεσης
Από τις 11 Οκτωβρίου, 2022 έως τις 15 Ιανουαρίου, 2023 – Μουσείο Thyssen-Bornemisza στη Μαδρίτη
