Το αριστούργημα της μπαρόκ μουσικής «Ο θρίαμβος της Ιουδίθ» του Αντόνιο Βιβάλντι παρουσιάζεται για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.
Το έργο αναφέρεται στη νίκη των Βενετών στην Κέρκυρα που έδρασε καταλυτικά για την ανακοπή της επέλασης των Οθωμανών στη χριστιανική Δύση. «Ο θρίαμβος της Ιουδίθ» είναι το μόνο από τα τέσσερα συνολικά ορατόρια που συνέθεσε ο Βιβάλντι το οποίο διασώθηκε. Η έντονη πολεμική ατμόσφαιρα εκφράζεται μέσα από τα δυναμικά χορωδιακά μέρη, η πίστη και η εντιμότητα της Ιουδίθ από λυρική και τρυφερή γραφή. Αξιοσημείωτη είναι η χρήση πολλών διαφορετικών και σχετικά σπάνιων οργάνων, όπως η βιόλα ντ’ αμόρε, τα chalumeau (πρώιμα κλαρινέτα) και οι θεόρβες, με τα οποία ο Βιβάλντι τονίζει τις πιο σημαντικές στιγμές του έργου.
Μετά την πρώτη επιτυχημένη συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Mezzo για τον «Βότσεκ» το 2020, το κορυφαίο κανάλι της όπερας παγκοσμίως που μεταδίδεται σε 80 χώρες και έχει πάνω από 60.000.000 συνδρομητές, επέστρεψε στην Αθήνα για να βιντεοσκοπήσει τη νέα παραγωγή «Ο θρίαμβος της Ιουδίθ» του Βιβάλντι σε μουσική διεύθυνση Μάρκελλου Χρυσικόπουλου και σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου. Πρωταγωνιστούν οι Ροξάνα Κονσταντινέσκου, Κριστίνα Χάμμαρστραιμ, Ίνγκα Κάλνα, Θεοδώρα Μπάκα, Σοφία Πάτση και συμμετέχουν η Ορχήστρα Armonia Atenea, το μουσικό σύνολο Il Pomo d’Oro η Χορωδία και η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ. Η παραγωγή, η οποία λόγω των περιοριστικών μέτρων δεν παρουσιάστηκε ζωντανά στο κοινό, θα κάνει την πρεμιέρα της στο MEZZO TV στο επόμενο διάστημα.
Ο σκηνοθέτης Θάνος Παπακωνσταντίνου σημειώνει: «Στην παράστασή μας γινόμαστε μάρτυρες μιας τελετής ενηλικίωσης μέσα σε μια κοινότητα γυναικών. Ένας άντρας αιχμαλωτίζεται και γίνεται το ιερό σφάγιο της τελετής. Το υπό μύηση κορίτσι θα υποδυθεί την Ιουδίθ στην ιστορία με τον Ολοφέρνη και, αφού ενωθεί με έναν συμβολικό γάμο με τον θυσιαστικό “αμνό”, θα τον σκοτώσει, ακριβώς όπως η ηρωίδα της Βίβλου, και έτσι θα γίνει ολοκληρωμένο μέλος της κοινότητας. Τα ματωμένα χέρια της στο τέλος της διάβασης σηματοδοτούν και τα “εισόδιά” της στον κόσμο της ενηλικίωσης, την οριστική και αμετάκλητη πτώση από τη χάρη της αθωότητας».
Ο Θρίαμβος της Ιουδίθ επί των βαρβάρων του Ολοφέρνη χαρακτηρίζεται ως «ιερό στρατιωτικό ορατόριο». Γράφτηκε με στόχο να ενισχύσει το γόητρο της Δημοκρατίας της Βενετίας. Αφορμή για το λατινικό αλληγορικό κείμενο του Τζάκομο (Iάκοπο) Κασσέττι στάθηκε η υπεράσπιση της Κέρκυρας έναντι των Οθωμανών τον Αύγουστο του 1716 και συγκεκριμένα η νίκη των χριστιανικών δυνάμεων της Δημοκρατίας της Βενετίας, του Πάπα και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με επικεφαλής τον Σάξονα στρατάρχη Σούλενμπουργκ. Ο Κασσέττι χρησιμοποίησε την αντιπαράθεση ανάμεσα σε Εβραίους και Ασσυρίους ως αλληγορία της διαμάχης ανάμεσα σε Βενετούς και Οθωμανούς. Πιθανολογείται βάσιμα ότι υπήρχε πρόθεση το ορατόριο να παρουσιαστεί την περίοδο νηστείας πριν τη γιορτή των Χριστουγέννων. Αναφέρεται μάλιστα ότι o Θρίαμβος της Ιουδίθ πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βενετία τον Νοέμβριο του 1716. Ωστόσο το τιμώμενο πρόσωπο, ο στρατάρχης Σούλενμπουργκ, στον οποίο ο Κασσέττι είχε αφιερώσει το έργο, δεν θα μπορούσε να έχει παρευρεθεί σε παράσταση πριν την 3η Ιανουαρίου 1717, οπότε και του επετράπη να επιστρέψει από την Κέρκυρα μετά από υποχρεωτική καραντίνα. Με δεδομένη τη διαφορά στα ημερολόγια, η ημερομηνία αυτή τοποθετείται στα τέλη Δεκεμβρίου του 1716.
Ο Αντόνιο Βιβάλντι (1678-1741) είναι όνομα οικείο στους περισσότερους, χάρη στις περίφημες Τέσσερις εποχές. Υπήρξε δεξιοτέχνης βιολιστής, ιμπρεσάριος, δάσκαλος μουσικής, ιερέας της καθολικής εκκλησίας. Κυρίως, όμως, ήταν ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της μπαρόκ εποχής, όχι μόνον επειδή τα έργα του είναι αξιόλογα, αλλά και επειδή επηρέασαν αποφασιστικά κορυφαίους συναδέλφους του, ανάμεσα στους οποίους και ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.
Συνέθεσε πλήθος από κοντσέρτα, περίπου σαράντα όπερες και τέσσερα ορατόρια. Πολλά από τα έργα αυτά γράφτηκαν για τα κορίτσια του Ορφανοτροφείου του Ελέους της Βενετίας, με το οποίο ο Βιβάλντι είχε μακροχρόνια συνεργασία. Όταν σταδιακά στη Βενετία η μουσική του έπαψε να είναι δημοφιλής, ο συνθέτης αναζήτησε την τύχη του στη Βιέννη. Υπολόγιζε στην υποστήριξη του Καρόλου Ϛ΄, αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο οποίος όμως έφυγε από τη ζωή λίγο μετά την άφιξη του Βιβάλντι στην πρωτεύουσα. Χωρίς βασιλική προστασία, ο συνθέτης αντιμετώπισε σοβαρά οικονομικά προβλήματα και περίπου έναν χρόνο αργότερα, πάντα στη Βιέννη, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 63 ετών.
Βιντεοσκοπήθηκε στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ στις 19 και 21 Απριλίου 2021 για το διεθνές τηλεοπτικό κανάλι της όπερας και της κλασικής μουσικής MEZZO TV. Θα προβληθεί από το MEZZO TV στο επόμενο χρονικό διάστημα.
Συντελεστές
Μουσική διεύθυνση: Μάρκελλος Χρυσικόπουλος
Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού
Κινησιολογία: Αμαλία Κοσμά
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διεύθυνση Παιδικής χορωδίας: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου
Ιουδίθ: Ροξάνα Κονσταντινέσκου
Ολοφέρνης: Κριστίνα Χάμμαρστραιμ
Bαγώας: Ίνγκα Κάλνα
Άβρα: Θεοδώρα Μπάκα
Oζίας: Σοφία Πάτση
Με την Ορχήστρα Armonia Atenea, το μουσικό σύνολο Il Pomo d’Oro, τη Χορωδία και μέλη της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής.
