Ο κρυφός σεισμός στα έγκατα του μητρικού σπιτιού της «Αφροδίτης» του Παύλου Μάτεσι σείει το Bios

Οι σκηνοθέτριες Κατερίνα Κλειτσιώτη και Σοφία Κορώνη μιλούν για τη μεταφορά της νουβέλας του Παύλου Μάτεσι, για πρώτη φορά, στο θέατρο και αναρωτιούνται «Τι πάει λάθος με το ανθρώπινο γένος;»

Φωτογραφίες: © Γιάννης Μισουρίδης

«Το σπίτι τους ήταν δίπατο, προικιό της μαμάς τους. Κάτω, είκοσι δύο μέτρα κάτω από το υπόγειο το σπίτι τους είχε έναν Τάρταρο, αφώτιστο, πέτρινο. Στα βάθη του ένας σαν κρατήρας με ένα δυσκίνητο υγρό νερό, και μέσα κάτι σάλευε, μια ή δυο φορές τον χρόνο: ένα μεγάλο μάτι που δεν είχε σώμα. Τις στιγμές μάλιστα που σάλευε ακτινοβολούσε στιγμιαία, απολίθωμα έρμαιο που το μετακινούσαν τα νερά. Ή, ίσως, και είδος ζωντανό, σαλάχι τυφλό που έπαιζε χαρωπά σα να τους περιέπαιζε μέσα στα νερά του, μη γνωρίζοντας πως υπάρχουν και είδη με μάτια. Πως υπάρχουν και άλλα είδη, ζωντανά.

Ο Μάριος εγνώριζε για το χάσμα κάτω από το σπίτι τους, όμως δεν το ανακοίνωσε στην μητέρα του πως το ήξερε. Ούτε της είχε μαρτυρήσει ποτέ πώς ήξερε ότι κι εκείνη ήξερε για το χάσμα. Ο μεγάλος του αδερφός δεν το είχε υποψιαστεί το χάσμα. Ούτε ήταν προορισμένος να το υποψιαστεί αυτός ποτέ.

Το σπίτι μετατοπιζόταν συχνά όταν εσπάραζε εκείνο το απολίθωμα κάτω από το πέτρινο χάσμα, όμως στον μεγάλο του αδερφό έλεγαν σεισμός είναι, σεισμός. Βιαστικά σχεδόν μαζί και ο Μάριος και η μητέρα του. Σεισμός είναι, μονάχα, μη φοβάσαι».

Έτσι ξεκινά η «Αφροδίτη», η εκπληκτική νουβέλα του Παύλου Μάτεσι, που μεταφέρεται, για πρώτη φορά στο θέατρο. Η Αφροδίτη, εργάτρια σε βιομηχανία υποκαμίσων, μητέρα δύο υιών, εγκαταλειμμένη από τον σύζυγο της, ερωμένη του αφεντικού της, ζώντας σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο συνεχούς καταπίεσης και ευτελισμού, ασφυκτιά. Μετά από ένα βίαιο χωρισμό στο γραφείο του αφεντικού-εραστή της κι έναν ακόμη πιο βίαιο καυγά με τον γιο της στο σπίτι, η Αφροδίτη επιθυμεί για πρώτη φορά στη ζωή της να αφανιστεί. Η Αφροδίτη αποφασίζει να προχωρήσει σε μια ιδιότυπη πράξη απελευθέρωσης.

Σοφία Κορώνη: «Με συγκινεί η Αφροδίτη γιατί είναι μια ζοφερή αντι-ηρωίδα και κατά κάποιο τρόπο μου θύμισε όλες τις γυναίκες που ξέρω από τα παιδικά μου χρόνια»

Οι σκηνοθέτριες της παράστασης Κατερίνα Κλειτσιώτη και Σοφία Κορώνη, η δεύτερη επωμίζεται και τον ρόλο της Αφροδίτης, μιλούν στο ελc και αναρωτιούνται «Τι πάει λάθος με το ανθρώπινο γένος;».

Σοφία: Διάβασα την «Αφροδίτη» του Παύλου Μάτεσι πριν δυο χρόνια, μόλις είχαμε βγει από την πρώτη καραντίνα. Το κείμενο με καθήλωσε. Κι εκεί γεννήθηκε η επιθυμία μου για το μελλοντικό της ανέβασμα. Όταν οι συνθήκες το επέτρεψαν και άνοιξαν πάλι τα θέατρα, πρότεινα στην Κατερίνα, ως παλιά μου συνεργάτιδα, να ανοιχτούμε  σε αυτό το νέο εγχείρημα.  Με συγκινεί η «Αφροδίτη» γιατί είναι μια ζοφερή αντι-ηρωίδα και κατά κάποιο τρόπο μου θύμισε όλες τις γυναίκες που ξέρω από τα παιδικά μου χρόνια. H Αφροδίτη επαναστατεί ενάντια σε αυτό που μέχρι τότε θεωρούταν η φυσική κατάσταση των πραγμάτων. Επαναστατεί με τρόπο πρωτόγονο, μέσα από τα ένστικτά της, χωρίς να έχει συνειδητή τοποθέτηση απέναντι στα πράγματα και αντίληψη της  θέσης της, όμως τη βιώνει σε όλα τα επίπεδα.

Κατερίνα: Προσωπικά με ενεργοποίησε η μείξη του ρεαλισμού με το ποιητικό στοιχείο στη γραφή του Μάτεσι. Οι ήρωες πατάνε γερά στην πραγματικότητα αλλά καθώς η πραγματικότητα ποτέ δεν αρκεί έχει ο καθένας πλάσει ένα πιο «μεταφυσικό» σύμπαν για να μπορεί να υπάρξει και να αντέξει.

Σοφία: Αυτή η μείξη φωτίζει τον ψυχισμό των ηρώων και των συνθηκών που βιώνουν. Δεν πατάει λοιπόν στον απόλυτο ρεαλισμό, γιατί άλλωστε ο ρεαλισμός δεν είναι το ζητούμενο. Για μένα ο κεντρικός άξονας είναι ο θυμός της Αφροδίτης, ένας τεράστιος θυμός. Αν και η Αφροδίτη είναι μια γυναίκα στα τέλη της δεκαετίας του ’80 μας αφορά ακόμη γιατί θεωρώ ότι στον πυρήνα μας οι διαφορές δεν είναι πολύ μεγάλες και μιλάω για το προσωπικό βίωμα του γυναικείου φύλου και πώς το κουβαλάμε μέσα μας και μέσα στους αιώνες. Έχουμε μπολιαστεί με τα στερεότυπα. Σίγουρα βέβαια τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε προχωρήσει. Νιώθω ότι από μικρό κορίτσι διεκδικώ και κατακτώ σιγά σιγά δικαιώματα και μια θέση ταυτότητας στον κόσμο ακριβώς επειδή ήμουν κορίτσι. Το συνειδητοποίησα σχετικά γρήγορα αυτό γιατί μεγάλωσα σε μια οικογένεια με αγόρια και έπρεπε συνεχώς να ζητάω για να κερδίσω κάτι, δεν ήταν αυτονόητο ότι θα μου δώσουν όσα έπαιρναν τα αγόρια. Αυτό καθόρισε όλη την πορεία της ζωής μου και μου έδωσε τη διάθεση να κάνω τα πράγματα με τον δικό μου τρόπο ακόμη κι αν αυτό μου απαγορεύεται. Έτσι στην πορεία του χρόνου άρχισα να παρατηρώ πώς εξελίσσομαι ως γυναίκα. Χαίρομαι πολύ που τώρα πια η συζήτηση έχει διευρυνθεί αλλά νομίζω ότι ακόμη υπάρχουν παντού γύρω μας παθογένειες.

Σοφία Κορώνη, Γιώργος Ντούσσης, Βασίλης Χατζηδημητράκης

Κατερίνα: Είναι βασικό να τονίσουμε ότι στο κείμενο του Μάτεσι τα δύο φύλα σιγά σιγά απογυμνώνονται και μένει μόνο αυτό που στην ουσία είναι, η ανθρώπινη ιδιότητά τους και η ανάγκη τους για αγάπη. Όσο προχωράς καταλαβαίνεις ότι το θέμα τελικά δεν είναι ο άντρας ή η γυναίκα, αλλά ο άνθρωπος. Με χειρουργικό τρόπο ο Μάτεσις αναδεικνύει τα ένστικτα και τη φυσικότητά τους δείχνοντας παράλληλα πόσο απόλυτα καταπιέζονται από την οικογένεια και την κοινωνία με τέτοιο τρόπο που για ό,τι είσαι, να νιώθεις τελικά ντροπή, φόβο, ενοχή. Αναδεικνύει δηλαδή πώς διαστρεβλώνεται η φύση σου και όλα πια μοιάζουν λάθος και απαγορευμένα. Αυτή πιστεύω είναι η μεγαλύτερη ευστοχία του: το πώς διεισδύει στην ανθρώπινη ύπαρξη ξεκινώντας από τη γυναίκα.

Σοφία: Το έργο καταπιάνεται με  την ελληνική, και ίσως όχι μόνο ελληνική, οικογενειακή παθογένεια. Παρουσιάζει τις συγχωνευτικές σχέσεις μέσα στις οποίες τα μέλη αλληλοσπαράζονται, αδυνατώντας να αγαπηθούν. Η οικογένεια στην «Αφροδίτη» είναι μια οικογένεια τραυματισμένη βαθιά και πολύ κλεισμένη στον εαυτό της. Όμως ο Μάτεσις εμπλέκει και τον παράγοντα της κοινωνικής φτωχοποίησης. Υπάρχει σε αυτούς τους ανθρώπους η απελπισμένη ανάγκη να γίνουν κάτι καλύτερο όμως δεν μπορούν, γιατί είναι φτωχοί, γιατί ανήκουν σε εκείνο το κομμάτι της κοινωνίας που παραμένει εγκλωβισμένο και δεν υπάρχουν ουσιαστικά περιθώρια για ανάπτυξη και ελευθερία επιλογών.

Κατερίνα: Η ανατροπή του Μάτεσι βρίσκεται επίσης στο ότι δεν τοποθετεί την ιδιότητα της μητέρας πάνω από την ιδιότητα της γυναίκας. Οι ιδιότητες σταματούν να έχουν το στερεοτυπικό τους βάρος. Η Αφροδίτη είτε ως γυναίκα είτε ως μάνα μας αποκαλύπτει πως όση εξοικείωση κι αν υπάρχει με τον πόνο κάποια στιγμή αναγκαστικά οι αντοχές εξαντλούνται και μπορείς μόνο να δράσεις ριζικά. Όταν παίρνει την απόφαση να δώσει ένα τέλος σε όλα στην ουσία αποφασίζει να «παύσει» τον ως τώρα εαυτό της που δεν τον αντέχει πια και μαζί με αυτόν όλο το σύμπαν που την κυκλώνει.

Κατερίνα Κλειτσιώτη: «Με χειρουργικό τρόπο ο Μάτεσις αναδεικνύει τα ένστικτα και τη φυσικότητά τους δείχνοντας παράλληλα πόσο απόλυτα καταπιέζονται από την οικογένεια και την κοινωνία»

Σοφία: Στις περισσότερες κοινωνίες, από την αρχαιότητα έως σήμερα, ο βασικός ρόλος που έχει ανατεθεί στη γυναίκα είναι η αναπαραγωγή. Ένα ολόκληρο σύστημα έχει κατασκευαστεί έτσι. Ο δυτικός κόσμος έχει κάπως προχωρήσει αλλά ακόμη έχουμε μέλλον. Υπάρχει μια φράση στη ταινία «Ανθρώπινο Κτήνος» του Ζαν Ρενουάρ  (Εμίλ Ζολά) που λέει: «Φοβάμαι τις γυναίκες που δεν έχουν γίνει μάνες». Οι γυναίκες αυτές θεωρούνται επικίνδυνες όπως και οι μάνες που διεκδικούν κάτι περισσότερο από τον ρόλο της μάνας, που εκφράζουν ανάγκες και επιθυμίες πέρα από εκείνες της μητρότητας.

Κατερίνα: «Ο άνθρωπος είναι ένα κατασκευαστικό λάθος», λέει ένας φίλος. Δουλεύοντας πάνω στην «Αφροδίτη» αλλά και παρακολουθώντας όλα αυτά που συμβαίνουν στις μέρες μας  και που επαναλαμβάνονται πανομοιότυπα στην ανθρώπινη ιστορία, μου ‘ρχεται συχνά στο μυαλό αυτή η φράση. Όντως κάτι στον άνθρωπο μοιάζει να μη λειτουργεί σωστά. Το ερώτημα είναι αν κάτι πάει λάθος από τη φύση μας και έτσι θα συνεχίσει να αναπαράγεται ή αν υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής. Σίγουρα κάτι μας έχει διαφύγει μέσα στους αιώνες «εξέλιξης». Πρέπει ίσως να απλοποιηθούν τα πράγματα και να γυρίσουμε σε ένα μεγαλύτερο σεβασμό του ενστίκτου; Για μένα το σημαντικό είναι ότι η «Αφροδίτη» σε κινητοποιεί να σκεφτείς πάνω στην προσωπική σου ύπαρξη-βίωμα, για να δώσεις τις τυχόν απαντήσεις.

Σοφία: Έχουμε δουλέψει την παράσταση επικεντρώνοντας σε μια οριακή στιγμή που η πληγή μένει πια ανοιχτή και εκτεθειμένη και βλέπεις την αιμορραγία. Τότε συνειδητοποιείς ότι υπάρχει πόνος, υπάρχει αίμα. Ο Μάτεσις αφήνει τα πάντα ανοιχτά. Τις τελευταίες ημέρες συνειδητοποιώ ότι αυτή η οικογένεια είναι σαν ένας παγκόσμιος χάρτης της ανθρώπινης κατάστασης. Δεν έχουμε κυριαρχήσει πάνω στα πρωτόγονα ένστικτά μας, απλώς έχουμε φτιάξει πιο εξελιγμένα συστήματα για να τα δομήσουμε πιο αυστηρά εις βάρος της φύσης. Όταν όμως υπάρχει ο πόνος, δεν υπάρχει καθαρό μυαλό, υπάρχει κραυγή, θυμός, έκρηξη ή όπως λέει μέσα στο κείμενο, αυτός ο κρυφός σεισμός στα έγκατα του μητρικού σπιτιού της Αφροδίτης. Μετά την έκρηξη, μετά τον σεισμό δεν ξέρουμε τι έρχεται. Είμαστε όμως εδώ για να δούμε.

Info παράστασης:

Αφροδίτη, του Παύλου Μάτεσι | Bios Basement

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.