Eπιμέλεια: Κατερίνα Παρρή
Γιατί επισκεπτόμαστε έναν αρχαιολογικό χώρο; Τι αναζητούμε εκεί; Η πρωτοποριακή δράση Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία στον Αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας αναζητά το μυστικό αφήγημα του συγκεκριμένου αρχαιολογικού τοπίου κάθε φορά, επιτρέποντας τη μετατροπή της αρχαιολογικής πληροφορίας σε εμπειρία για τον επισκέπτη.
Μια από της σημαντικότερες δράσεις – μοντέλα του προγράμματος της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, το Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία, πραγματοποιήθηκε ως έργο σε εξέλιξη από τις 12 έως τις 14 Μαΐου, υπό την επιμέλεια της Σουηδο-Ιταλίδας σκηνοθέτιδος Gemma Hansson Carbone.
Μέσα από την κίνηση, τον ήχο, τη μουσική και τα νέα μέσα, σε αυτή την «περφόρμανς του αφηγήματος», εικαστικοί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, μουσικοί και αρχαιολόγοι μας καθοδηγούν σε μια επίσκεψη της σιωπηλής παρουσίας του Παρελθόντος ως ενός ζωντανού σώματος, καλώντας τους θεατές να συμμετάσχουν σε μια περιήγηση που υπερβαίνει τις συμβάσεις της χρονικότητας. Μια σύζευξη αφηγηματικής παραστατικότητας και αρχαιολογίας, που συνδυάζει την εγγενή και απροσδιόριστη έλξη για το μυστηριακό δέος που καταλαμβάνει τον επισκέπτη των ιστορικών μνημείων στην αναζήτησή του για το κρυφό, μυστικό αφήγημα κάθε Τόπου.
Η δράση αναμένεται να συνεχιστεί και μετά το πέρας του θεσμού ως μεθοδολογία – πρότυπο για τον ανεξάντλητο τοπογραφικό αρχαιολογικό πλούτο τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Εμείς ζητήσαμε από τους καλλιτέχνες-ερευνητές: 70 λέξεις γι’ αυτό που τους συγκίνησε, για ό,τι τους ξάφνιασε περισσότερο σε αυτή την εμπειρία της Αφηγηματικής Αρχαιολογίας.
Ηλέκτρα Αγγελοπούλου
Η Ελευσίνα ήταν μια πινακίδα στο πλάι του δρόμου όταν πήγαινα εκδρομές. Αργότερα, ένα τραγούδι, ένας μύθος, κάποια αγάλματα στα μουσεία, ένα ντοκιμαντέρ. Θραύσματα. Τώρα, μετά από ενάμιση σχεδόν χρόνο που φεύγουμε και επιστρέφουμε, μου είναι πια οικεία. Η Ελευσίνα και η ομάδα. Ο περίπλοκος αρχαιολογικός χώρος αποκαλύπτεται σταδιακά. Κάθε μέρα βλέπουμε και κάτι «καινούριο». Ακόμα στην εν ενεργεία ανασκαφή δουλεύουμε ταυτόχρονα με τους εργάτες, τους αρχαιολόγους, τους μηχανικούς, τους φύλακες. Νιώθουμε κι εμείς μέρος του, δεν είμαστε επισκέπτες αλλά κάτοικοι.
Θανάσης Ακοκκαλίδης
Είναι δύσκολο να ξεχωρίσω μια στιγμή που με συγκίνησε περισσότερο στο μέχρι τώρα ταξίδι μας. Ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας είναι γεμάτος συγκινήσεις και η εναλλαγή των εποχών τον μεταμορφώνουν σε ξεχωριστή περιπέτεια κάθε φορά. Το παρελθόν είναι έντονα συνυφασμένο με το παρόν και το αντίστροφο. Πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Η γνώση σε συνδυασμό με την εμπειρία εντείνουν το μυστήριο, τις αισθήσεις. Αυτό που επιδιώκουμε ως ομάδα είναι να βρούμε τον τρόπο, τα εργαλεία που θα μοιραστούμε αυτή την ξεχωριστή επίσκεψη.
Ηλιάνα Καλαδάμη
Με συγκινεί το γεγονός πως προκειμένου η ανθρώπινη παρουσία να διευρύνει τον χρόνο στον χώρο, χρειάζεται να χαμηλώσουν τα «εγώ» των ανθρώπων. Για να συναντηθούν με τον αρχαιολογικό χώρο και τον άλλον. Για να αφηγηθούν τις επιλογές των όσων επισκέπτονται στην πορεία αυτής της διαδικασίας. Βάθος πεδίου και προοπτική. Ένας Χορός σ΄ έναν χώρο που ανοίγει στον χρόνο.
Ιουλία Καούρα
Έχοντας δουλέψει για χρόνια στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας και μάλλον μοναχικά, αυτό που με συγκίνησε περισσότερο είναι ότι προσωπικές μου σκέψεις, ιδέες και εμπειρίες έφυγαν από εμένα, έγιναν κτήμα των μελών της ομάδας και τελικά μεταμορφώθηκαν σε κάτι άλλο και μεταδόθηκαν σε μία ευρύτερη ακόμη ομάδα, ως μέρος πλέον της παράστασης. Σαν να απέκτησαν έτσι απτές συνέπειες οι σκέψεις και οι εμπειρίες μου.
Αυτό που με ξάφνιασε περισσότερο είναι το μεγάλο ενδιαφέρον των καλλιτεχνών να κατανοήσουν εις βάθος τον αρχαιολογικό χώρο και τα μνημεία του. Όταν εξέφρασα βέβαια την έκπληξή μου, έλαβα την τελικά αυτονόητη απάντηση: «Μα, φυσικά, αυτό είναι το σενάριό μας». Μία από τις πιο πρόσφατες εκπλήξεις είναι το πόσο αδιανόητο τους φαίνεται ακόμη, όταν απαντούν κατάλοιπα στον χώρο «χωρίς όνομα», για τα οποία η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει καταλήξει ακόμη σε ερμηνεία, η έλλειψη δηλαδή των στοιχείων.
Ηλέκτρα Καρτάνου
«Αφηγηματική Αρχαιολογία». Ένας ανοίκειος τίτλος. Ένα μυστηριακό ετερόκλητο τοπίο. Ετερόκλητοι συνεργάτες. Πού θα συναντιόντουσαν όλα αυτά; Τι πάμε να κάνουμε; (σκεφτόμουν). Ώσπου σε μια από τις συνεχείς επισκέψεις μας στον αρχαιολογικό χώρο, τόλμησα να δώσω σημασία στα φαινομενικώς ασήμαντα! Πλησίαζα ό,τι με μαγνήτιζε ενστικτωδώς, με τη συντροφιά και την προστασία αυτών των «ετερόκλητων» συνεργατών, τότε τα ερείπια του αρχαιολογικού χώρου/ τα ίχνη πολλών ζωών, πολλών χρόνων πριν, σαν να έγιναν και δικά μου ίχνη, σαν να έβλεπα το παρελθόν μου να συναντά το παρόν, τα ίχνη έγιναν ρωγμές του χρόνου, εκεί συναντηθήκαμε! Εκεί συναντιόμαστε ακόμη, κάθε φορά έχουν κάτι «καινούριο» να μας πουν, αυτό μάλλον δεν τελειώνει!
Βασίλης Μαυριανός
Από την πρώτη στιγμή που επισκέφθηκα τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, παρατήρησα ένα χωρικό μοτίβο. Θεατές και θεώμενοι εναλλάσσουν ρόλους, αναδεικνύοντας τη σημασία του χώρου στη διαδικασία μύησης: Μια σειρά από αναβαθμούς λαξευμένους στον βράχο λειτουργεί ως χώρος θέασης της Πομπικής οδού που οδηγεί στο Τελεστήριο. Ταυτόχρονα, η κλίμακα και το σχήμα της αντίστοιχης δομής – κερκίδων εντός του Τελεστηρίου προσδίδουν στη λειτουργία θέασης μια άλλη διάσταση. Αναρωτιέμαι αν θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τα στοιχεία του χώρου ως συστατικά των Μυστηρίων.
Ελένη Μολέσκη
Ήταν μια εμπειρία κατάβασης στον άλλο κόσμο αλλά και στον εαυτό μου. Μπορεί η μελέτη μου στον χώρο να άρχισε από τα αρχαιολογικά δεδομένα, από τα ίχνη της ιστορίας που υπάρχουν ακόμα. Αλλά με έναν τρόπο απροσδόκητο κατέληξε να είναι μια συνδιαλλαγή βαθιά προσωπική. Για τον θάνατο, για την οικογένειά μου, για τη θέση μου στον κόσμο.
Gary Salomon
Μετά από μια εβδομάδα, περίπου, έρευνας στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας και γύρω από αυτόν, παρατήρησα έναν περίεργο υψηλό και συνεχή τόνο. Μόλις άκουσα αυτόν τον ήχο δεν μπορούσα να τον ξεχάσω. Άρχισα να καταλαβαίνω ότι είναι πάντα παρών και πάντα παντού – καθώς κινείσαι στον χώρο και στην πόλη αυτός ο παράξενος ήχος απλώς κυμαίνεται ως προς τον βαθμό στον οποίο είναι αντιληπτός. Ονόμασα αυτόν τον ήχο «ακουστικό θεό» εξαιτίας της πανταχού παρούσας και παντογνωσίας του. Αν έρθετε στην Ελευσίνα, ακούστε προσεκτικά, ίσως ακούσετε κι εσείς αυτή τη φωνή.
Νικολέτα Ξεναρίου
Σήμερα, Σάββατο 13 Μαΐου 2023 το πρωί, ενώ καθόμασταν ήσυχα ήσυχα συντελεστές και κοινό, ένα μικρό παιδί διέσχισε τον χώρο του Τελεστηρίου. Αυτόματα τα μάτια μου πλημμύρισαν με δάκρυα. Έτρεξαν τέσσερα από κάθε μάτι. Ξαφνιάστηκα με τη συγκίνησή μου. Κάθε φορά που μπαίνω στον Αρχαιολογικό χώρο όλο το παρελθόν της μικρής ζωής μου συμπυκνώνεται στο κάθε τώρα. Όλες οι πιθανότητες ανοίγονται. Βγαίνοντας έχω αλλάξει. Κάθε φορά.
Μάθετε περισσότερα για τη δράση Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία
Το Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία είναι μια ανομολόγητη Νέκυια, μια επίσκεψη στον κόσμο των Σκιών, που στηρίζεται σε δυο αδιαμφισβήτητες παραδοχές:
Α. Κάθε αρχαιολογικός χώρος είναι μια Νεκρόπολις
Β. Κάθε επισκέπτης είναι ένας Οδυσσέας σε αναζήτηση μιας συνάντησης με τα πρόσωπα που έχουν μεταβεί στον τόπο των Μακάρων.
Όπως συμβουλεύει, άλλωστε, η Κίρκη τον Οδυσσέα, πρέπει να περάσει από τον κόσμο των νεκρών, για να επιστρέψει στην πατρίδα του. (Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία Κ στ.:530-540)
Το Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία εισάγει μια νέα προσέγγιση στις έννοιες της Ιστορίας, του Χρόνου και του Χώρου, με την περιέργεια των επισκεπτών για τα ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία να μετατρέπεται σε κοινή ανθρώπινη εμπειρία. Ακολουθώντας τον μίτο των καλλιτεχνών – ερευνητών, το κοινό διατρέχει τα τοπόσημα της ειδικά μελετημένης διαδρομής, προκειμένου να βιώσει το φαντασιακό αφήγημα που συνιστά κάθε απόπειρα ερμηνείας του παρελθόντος, μέσα στον φυσικό χώρο που το ενέπνευσε.
Το Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία ξεκίνησε τον Φεβρουάριο 2022. Προσεγγίζοντας μεθοδολογικά εργαλεία καλλιτεχνικών και ερευνητικών έργων που έχουν πραγματοποιηθεί με επιτυχία στην Ιταλία, σε συνεργασία με την αρχαιολογική εταιρεία της Φλωρεντίας και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, καλλιτέχνες – ερευνητές από διαφορετικά πεδία των τεχνών και των επιστημών, ξεκίνησαν μια μακρά, εξελικτική διαδικασία, στο πλαίσιο μιας επιτόπιας συνομιλίας με τον Αρχαιολογικό χώρο Ελευσίνας και σε αγαστή συνεργασία με τους αρχαιολόγους που εργάζονται σε αυτόν.
Αναπτύσσοντας και καταγράφοντας μια ενδελεχή μεθοδολογία, η ομάδα στοχεύει -μέσα από την τέχνη της περφόρμανς- πέρα από την αύξηση της επισκεψιμότητας του αρχαιολογικού χώρου και κατ’ επέκταση της Ελευσίνας, την εφαρμογή της μεθοδολογίας και σε άλλους χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς εντός κι εκτός ελληνικών συνόρων. Έθεσε, κατ’ επέκταση, τις βάσεις για ένα πρωτοποριακό έργο η εξέλιξή του οποίου, μετά την πρώτη του παρουσίαση στο πλαίσιο των δράσεων της Τελετής Έναρξης τον περασμένο Φεβρουάριο, θα αποκαλυφθεί μέσα από τις παραστάσεις που θα λάβουν χώρα τον Μάιο στον Αρχαιολογικό Χώρο Ελευσίνας.
Σύλληψη: Γενική Καλλιτεχνική Διεύθυνση 2023 Ελευσίς
Επιμέλεια – Σκηνοθεσία: Gemma Hansson Carbone
Επιστημονική σύμβουλος: Ιουλία Καούρα
Συνεργάτης σκηνοθέτις: Ηλιάνα Καλαδάμη
Καλλιτέχνες – ερευνητές: Ηλέκτρα Αγγελοπούλου, Θανάσης Ακοκκαλίδης, Ηλέκτρα Καρτάνου, Κωνστάντζα Kαψάλη, Βασίλης Μαυριανός, Ελένη Μολέσκη, Νικολέτα Ξεναρίου, Gary Salomon
Συνεργάτες στις προπαρασκευαστικές περιόδους: Γιώργος Κριθαράς, Φαίδων Μουδόπουλος, Βλαδίμηρος Νικολούζος
Συντονισμός παραγωγής: MENTOR
Μια παραγωγή της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
Με την υποστήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής
