«Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι τα χταπόδια μοιάζουν με εξωγήινους. Όσο πιο κοντά τους όμως έρχεσαι τόσο περισσότερο συνειδητοποιείς ότι μοιάζουμε με ποικίλους τρόπους». Με αυτά τα λόγια, ο Κρεγκ Φόστερ αρχίζει την αφήγησή του στην ταινία ντοκιμαντέρ «Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι» που έχει κερδίσει πολλούς θεατές στο Netflix και από τότε που έκανε πρεμιέρα έχει γίνει viral, συγκεντρώνοντας διθυραμβικές κριτικές, αλλά και κάποιες αρνητικές που θεωρώ πως δεν θα πρέπει να σταθούμε. Και παρόλο που το Netflix δε δημοσιεύει στοιχεία θέασης, δηλώνει πως πρόκειται για μια παγκόσμια επιτυχία. Δεν ξέρω αν μοιάζουμε με τα χταπόδια, πάντως σίγουρα γνωρίζουμε πολύ λιγότερα για εκείνα από όσα νομίζουμε. Όπως επίσης πολύ λιγότερα θα είναι και εκείνα τα μυστήρια της φύσης που πιθανώς αντιληφθούμε και βιώσουμε τόσο έντονα στο πέρασμά μας πάνω στη Γη.
Η σχέση που αναπτύσσει ο Κρεγκ Φόστερ με ένα χταπόδι, ένα άγριο θηλυκό χταπόδι, οι συναντήσεις του μαζί του στις ελεύθερες καταδύσεις του κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ανάμεσα σε αλλόκοτους οργανισμούς, και πανέμορφες εικόνες και η καταγραφή τους, σχεδόν με την πειθαρχία ημερολογιακής γραφής διανθισμένης με συναίσθημα, είναι το βασικό περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ «Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι». Μια σχέση ζωής σχεδόν αφού θα βρεθεί δίπλα στο χταπόδι μέχρι το τέλος της ζωής του, μιας ζωής με διάρκεια περίπου 18 μήνες.
Ο βραβευμένος κινηματογραφιστής Κρεγκ Φόστερ αφού ολοκλήρωσε με επιτυχία την αντισυμβατική ταινία του The Great Dance: A Hunter’s Story για τους κυνηγούς του Σαν Μπους της ερήμου Καλαχάρη, βρέθηκε το 2011 σωματικά και ψυχικά εξαντλημένος. Το βάρος, το άγχος και η αγωνία για να καταγράψει και να επιβιώσει ως σκηνοθέτης ενός τόσο απαιτητικού ντοκιμαντέρ απέναντι στη βαθιά βύθιση των κυνηγών στη φύση, στην απόλυτη, πνευματική σύνδεσή τους με κάθε αναπόσπαστο κομμάτι της ξεπερνώντας συχνά τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, τον έφεραν αντιμέτωπο με ένα προσωπικό τεράστιο κενό σύνδεσης με τον κόσμο γύρω του, ακόμα και με την ίδια την οικογένειά του:
«Ήθελα απεγνωσμένα να έχω αυτό το συναίσθημα», θα περιγράψει. «Αν μπορούσα να περνάω κάθε μέρα σε ένα άγριο περιβάλλον, πόσο καλά θα μπορούσα να το γνωρίσω; Θα μπορούσα άραγε να μάθω να ακολουθώ τα σημάδια όπως οι κυνηγοί στην έρημο; Θα μπορούσα άραγε να προβλέψω τη συμπεριφορά των ζώων;».
Αντί να συνεχίσει στην έρημο, επέστρεψε στη θάλασσα που απλώνεται μπροστά από το σπίτι του, και δεσμεύτηκε να βουτάει καθημερινά στην απέραντη θάλασσα, δίχως καταδυτική στολή αλλά σε απόλυτη επαφή με το νερό. Μια ελεύθερη κατάδυση για τα επόμενα δέκα χρόνια αψηφώντας τα κρύα νερά και τις επικές καταιγίδες. Μια εμπειρία σχεδόν μεταμορφωτική που θα του έδινε ανεκτίμητα μαθήματα.
Αρχικά δεν είχε περάσει από το μυαλό του η ιδέα δημιουργίας μιας ταινίας. Μοναδικό του μέλημα η ουσιαστική επαφή και σύνδεση με τη φύση και η κατανόηση του περίπλοκου οικοσυστήματος που απλωνόταν μπροστά στα πόδια του, αυτό που αποκαλεί το Μεγάλο Δάσος κελπιών της Αφρικής στο Δυτικό Ακρωτήριο. Μια υποθαλάσσια περιοχή μήκους 1200 χιλιομέτρων από θαλάσσια μπαμπού, κοράλλια, και θαλάσσια ζώα, από τα πλέον γνωστά και συνηθισμένα έως κάποια που για εμάς είναι μάλλον άγνωστα. Ένας υποθαλάσσιος κόσμος απαράμιλλης ομορφιάς και ζωτικής σημασίας για τη βιοποικιλότητα των ωκεανών.
Σε μία από αυτές τις καταδύσεις του, θα γνωρίσει το χταπόδι που εν αγνοία της (πρόκειται για ένα θηλυκο χταπόδι) θα γίνει πρωταγωνίστρια αυτής της υπέροχης ταινίας που μόνο ως ένα θαυμάσιο δώρο για τους ανθρώπους μπορεί να την απολαύσει κανείς. Έτσι κάπως, βήμα βήμα, με σεβασμό και ευαισθησία ο άνθρωπος, θα πλησιάσει αυτό το θαλάσσιο και προικισμένο όπως θα αποδειχθεί πλάσμα και θα ξεκινήσει η καταγραφή της συναρπαστικής και συγκινητικής τους σχέσης. Για περισσότερο από ένα χρόνο ο Κρέγκ Φόστερ την ακολουθεί κινηματογραφώντας την καθώς κυνηγά τα θηράματά της, αποφεύγοντας εντέχνως, με άκρως εντυπωσιακούς και εφευρετικούς τρόπους τους θηρευτές της, επουλώνοντας στωικά τις πληγές της, μένοντας δίπλα της μέχρι το τέλος της ζωής της. Να αναφέρουμε εδώ πως πρόκειται για ένα από τα πιο ευφυή θαλάσσια ζώα.
Όμως ο Φόστερ δεν είναι ανεξάρτητος παρατηρητής. Καταγράφει και αφηγείται την ιστορία του, τις δικές του προσπάθειες να κατανοήσει τον κόσμο της σε μια πορεία που του χάρισε ανεκτίμητα μαθήματα ζωής. με πρώτο και κυριότερο την αμφισβήτηση της υπόθεσης πως τέτοια πλάσματα έχουν χαμηλή νοημοσύνη. «Μου έμαθε ταπεινότητα, μου δίδαξε συμπόνια, με αφύπνισε θυμίζοντάς μου πόσο περίπλοκα και πολύτιμα άγρια πλάσματα είναι. Πως είμαστε μέρος της φύσης και όχι επισκέπτες και πως η επιβίωσή μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υγεία και τη βιοποικιλότητα του φυσικού κόσμου. Αν το περιβάλλον ευημερεί, ευημερούμε κι εμείς· αν πεθάνει, πεθαίνουμε κι εμείς».
«Το αγάπησα», θα δηλώσει κάποια στιγμή ο Κρέγκ Φόστερ αναπολώντας τον φευγαλέο χρόνο που πέρασε μαζί του (της), «και νιώθω ευγνωμοσύνη γιατί όταν ένα ζώο έχει τόση δύναμη πάνω σου, δεν μπορείς παρά να αγαπήσεις τη φύση που το δημιούργησε. Και κάθε φορά όταν επιστρέφεις εκεί, νιώθεις πως βρίσκεσαι στο σπίτι». Και αυτή είναι η ουσία αυτής της ταινίας, αυτή η αίσθηση που σου μεταδίδει. Δέος για τον άνθρωπο αυτόν που κατάφερε με την επιμονή του, την πειθαρχία του, το αδάμαστο πάθος του για τη φύση, τη συναισθηματική του νοημοσύνη και ταυτόχρονα την τεχνική του, την άρτια αισθητική του, να μας «χαρίσει» μια αριστουργηματική ιστορία που δεν είναι μυθοπλασία, δεν είναι προϊόν φαντασίας αλλά μια αλήθεια, ίσως η μεγαλύτερη αλήθεια στην οποία πρέπει όλοι να πιστέψουμε. Πως το σπίτι μας, είναι αυτός εδώ ο πλανήτης. Πως η φύση είμαστε εμείς. Και όπως εξαιρετικά δηλώνει ο ίδιος «ακριβώς κάτω από το δέρμα είμαστε ακόμα εντελώς άγριοι. Και νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το σκεφτούμε».
Ο Φόστερ δεν σταμάτησε τις καταδύσεις του. Συντροφιά με πολλούς ακόμα, ξεκινώντας με τον γιο του, συνεχίζει αυτό το ταξίδι γνώσης. «Όταν γνωρίσεις αυτό το μέρος όπως εγώ, θα καταλάβεις πως είναι το πιο συναρπαστικό μέρος για κατάδυση στη γη, αφού πρόκειται να έρθεις αντιμέτωπος με δεκάδες εκπληκτικά μυστήρια. Γνωρίζεις αυτό το καβούρι, αυτό το χταπόδι και απλά δεν μπορείς παρά να περιμένεις να τα γνωρίσεις ακόμα καλύτερα. Θα προτιμούσα λοιπόν να είμαι εδώ παρά σε οποιοδήποτε εξωτικό μέρος».
Μια εξαιρετική προσπάθεια να εξετάσουμε και πάλι τις σχέσεις ανάμεσα στα είδη, τις αλληλεξαρτήσεις, τις δυναμικές και ταυτόχρονα να επανατοποθετήσουμε το ανθρώπινο είδος στο φυσικό του κόσμο, όχι ως ενός ανώτερου όντος που ζει και βασιλεύει εις βάρος των υπολοίπων αλλά ως ένα μέρος της αλυσίδας στην πανίδα του πλανήτη. Μια ταινία που προτείνεται και για τα παιδιά.
Προκειμένου να προστατευθεί η περιοχή, ο Κρεγκ Φόστερ ίδρυσε το 2012 τη μη κερδοσκοπική οργάνωση SeaChange Project. Πρόκειται για μια ομάδα επιστημόνων, δημοσιογράφων, κινηματογραφιστών που κοινός τους στόχος είναι η ανάδειξη και προστασία του υποθαλάσσιου αυτού δάσους. Ένα μέρος που όλοι οφείλουμε να προστατεύσουμε. Είναι το σπίτι μας.
