Ίσως πιο γνωστός για τις αφηρημένες ζωγραφιές του με τις χαρακτηριστικές μαύρες οριζόντιες και κάθετες γραμμές μέσα σε μπλοκ βασικών χρωμάτων, εμπνευσμένος όχι μόνο από τη φύση αλλά και από τον ρυθμό, λάτρης του Foxtrot και της Jazz, ο Ολλανδός ζωγράφος Piet Mondrian, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα.
Με αφορμή την 150η επέτειο από τη γέννησή του, το Ίδρυμα Beyeler, το οποίο γιορτάζει και τα 25 χρόνια του, αφιερώνει μια έκθεση στον Ολλανδό ζωγράφο με τίτλο “Mondrian Evolution”. Ως ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του κινήματος της avant-garde, ο Mondrian διαμόρφωσε την εξέλιξη της ζωγραφικής από την εικονογράφηση στην αφαίρεση. Το πρώιμο έργο του επηρεάστηκε όχι μόνο από την ολλανδική τοπογραφία στα τέλη του 19ου αιώνα αλλά και από τον συμβολισμό και τον κυβισμό.
Η έκθεση αποτελείται από 89 πίνακες ζωγραφικής σε εννέα γκαλερί. Το Ίδρυμα Beyeler έχει επτά πίνακες Mondrian, που εκτείνονται από το 1912 έως το 1938, οι οποίοι λειτούργησαν ως το έναυσμα γι’ αυτή την έκθεση.
Ο Μοντριάν γεννήθηκε το 1872 στην πόλη Άμερσφορτ της Ολλανδίας και σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Άμστερνταμ, δίχως ωστόσο αξιοσημείωτες επιδόσεις. Τα πρώτα του έργα χαρακτηρίζονται από νατουραλιστικά και ιμπρεσιονιστικά στοιχεία, ενώ είναι στενά συνδεδεμένα με τις έντονες πνευματικές του αναζητήσεις.
Με την άφιξή του στο Παρίσι το 1911, αλλά και τη γνωριμία του με τα έργα των Georges Braque, Pablo Picasso αλλά και του Paul Cézanne, ο Mondrian θα δοκιμάσει τις δυνάμεις του και σε άλλα καλλιτεχνικά κινήματα. Τα έργα του σταδιακά αποκτούν πιο έντονα γεωμετρικά χαρακτηριστικά ενώ τείνουν να γίνουν περισσότερο αφηρημένα, χρησιμοποιώντας στοιχεία του κυβισμού. Μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1920 άρχισε να επικεντρώνεται σε ένα εντελώς μη αναπαραστατικό εικονογραφικό λεξιλόγιο που αποτελείται αποκλειστικά από ευθύγραμμες διατάξεις μαύρων γραμμών σε λευκό φόντο και τα τρία βασικά χρώματα μπλε, κόκκινο και κίτρινο.
Με την επιστροφή του στην Ολλανδία και λίγο μετά τον Ά Παγκόσμιο πόλεμο, συν-ίδρυσε με τον Theo van Doesburg, το καλλιτεχνικό κίνημα De Stijl. Ο Mondrian ανέπτυξε τη δική του μη αναπαραστατική τέχνη, που ονομάστηκε νεοπλαστικισμός, η οποία πίστευε ότι ήταν απαραίτητη για τη δημιουργία της παγκόσμιας ομορφιάς.
Στα 70 του, ο Mondrian μετακόμισε στη Νέα Υόρκη όπου έγινε φίλος με τους καλλιτέχνες Willem de Kooning και Lee Krasner, μαζί με τη συλλέκτρια Peggy Guggenheim. Τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής του, τα πέρασε στις τρεις πολιτιστικές μητροπόλεις της σύγχρονης εποχής: Παρίσι, Λονδίνο και Νέα Υόρκη. Από τα τέλη του 1911 έως το 1938, με μια διακοπή λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, έζησε στο Παρίσι. Μετά από μερικά ενδιάμεσα χρόνια στο Λονδίνο, το 1940 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, αναπτύσσοντας στενές σχέσεις με τους καλλιτέχνες Willem de Kooning και Lee Krasner, αλλά και τη συλλέκτρια Peggy Guggenheim. Στη Νέα Υόρκη άφησε την τελευταία του πνοή το 1944 σε ηλικία 71 ετών.
Ενώ η συλλογή του Ιδρύματος Beyeler εστιάζει κυρίως σε έργα από τις μεταγενέστερες φάσεις της καριέρας του Mondrian, η έκθεση θα εξετάσει την εξέλιξή του ως καλλιτέχνη μέχρι τη δεκαετία του 1920 και τη στιλιστική γένεση του μεταγενέστερου έργου του. Ξεχωριστές ενότητες θα ασχοληθούν με μοτίβα όπως οι ανεμόμυλοι, οι αμμόλοφοι και τα θαλασσινά τοπία.
Η έκθεση, ενώ σε μεγάλο βαθμό ακολουθεί μια γραμμική χρονολογική εξέλιξη, ωστόσο αντλεί τη ζωντάνια της από την αντιπαράθεση πρώιμων και όψιμων έργων του καλλιτέχνη, φέροντας στο φως τις μετασχηματιστικές δυνάμεις, καθοριστικές στο έργο του Mondrian. Σε εννέα αίθουσες, οι θεατές συναντούν επαναλαμβανόμενα μοτίβα όπως ανεμόμυλους, αμμόλοφους, τη θάλασσα, αγροικίες που αντανακλώνται στο νερό και φυτά σε διάφορες καταστάσεις αφαίρεσης.
Στα τοπία του, ο Piet Mondrian πειραματίστηκε με τη λάμψη και τις εντάσεις του χρώματος, προσδίδοντας στους πίνακες αυτούς μία φωτεινή και ζωντανή όψη.
Στην έκθεση μπορεί κανείς να απολαύσει έργα όπως το Windmill in Sunlight (Μύλος στο φως του ήλιου), (1908) που προκάλεσε τότε μεγάλη αναστάτωση στους σύγχρονους κριτικούς λόγω της έκρηξης των χρωμάτων και της πρόχειρης ζωγραφικής τεχνικής του, το ατμοσφαιρικό έργο The Red Cloud, (1907) το οποίο αποτυπώνει τη μαγική και φευγαλέα στιγμή του σούρουπου αλλά και αυτοπροσωπογραφίες που ζωγράφισε το 1908, απεικονίζοντας τον εαυτό του στο λυκόφως, με τις κόρες του ορθάνοιχτες και δεκτικές ακόμη και στην παραμικρή μεταβολή της σκιάς που προκαλεί το φως.
Η σύνθεση No. IX, 1913, δανεισμένη από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, είναι μια διάταξη από αλληλεμπλεκόμενα σχήματα που ορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την ορθή γωνία, ένα έργο της μεταγενέστερης καλλιτεχνικής του έμπνευσης, όπου μετά τις χρωματικές εκρήξεις των ετών 1907-1911, ο Mondrian, παρασυρόμενος από τη συνάντησή του με τον κυβισμό στο Παρίσι, επιστρέφει σε λιγότερο λαμπερά χρώματα.
Το έργο του επηρέασε επίσης μεταγενέστερα κινήματα όπως η ζωγραφική στον τομέα των χρωμάτων, ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός και ο μινιμαλισμός, καθώς και τα πεδία του σχεδιασμού, της αρχιτεκτονικής και της μόδας.
Infο έκθεσης
Η έκθεση “Mondrian” Evolution διοργανώνεται από κοινού από το Ίδρυμα Beyeler και το K20, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf και θα παραμείνει στο Ίδρυμα Beyeler στην Riehen, Ελβετία έως τις 9 Οκτωβρίου.
