Κείμενο: Φοίβος Οικονομίδης
Ξυπνάς. Πλένεσαι. Πηγαίνεις. Δουλεύεις. Πίνεις. Ερωτεύεσαι. Κλαις. Ζεις. Κι όσο μικρότερο είναι το πλαίσιο απ’ το οποίο παρατηρείς τον εαυτό σου να ζει, τόσο περισσότερο νόημα βγάζει όλο αυτό. Όσο ψηλότερα ανεβαίνεις, τόσο πιο παράξενο και άγνωστο φαντάζει. Παίρνεις τον καφέ σου, περπατάς στο πεζοδρόμιο, ξεκλειδώνεις το αμάξι, κάνεις να μπεις και τότε κάτι σου συμβαίνει: κάτι δεν καταλαβαίνεις. Κάτι μοιάζει ανοίκειο. Δεν ξέρεις τι, όμως ξάφνου ο κόσμος γύρω σου, ο εαυτός σου μα κυρίως τα όσα σε έφεραν μέχρι εδώ στην πορεία του χρόνου και σε έκαναν αυτό που είσαι φαντάζουν ξένα. Σαν, για μια στιγμή, να χάθηκες. Ή σαν ένας εκκωφαντικός θόρυβος, που μόνο εσύ άκουσες, να διέλυσε τη συγκέντρωσή σου, να σε έβγαλε εκτός. Το Memoria, η νέα ταινία του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα Apichatpong Weerasethakul, είναι ένα ποίημα, μια προσευχή για κάθε άνθρωπο που έχει αναρωτηθεί, έστω και μία φορά, για το γεγονός της ύπαρξής του. Είναι, κατ’ επέκταση, για κάθε άνθρωπο.
Καθόμαστε στις θέσεις μας, στον κινηματογράφο IDEAL, σε μια sold out προβολή της ταινίας στο πλαίσιο του 27ου Διεθνούς Φεστιβάλ Αθηνών – Νύχτες Πρεμιέρας. Πριν καν όμως ξεκινήσει η προβολή, η όλη εμπειρία για εμάς έχει ήδη κάτι το μυσταγωγικό: είναι η πρώτη φορά που επιστρέφουμε σε «κλειστό» κινηματογράφο μετά την πανδημία.
Καθόμαστε αργά, ευλαβικά. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής προλογίζει το Memoria ενθουσιωδώς. Μας λέει ότι είναι μια από τις αγαπημένες του – αν όχι η αγαπημένη του ταινία– της χρονιάς, κι ότι είχε χρόνια να «τριπάρει» με ταινία όπως τρίπαρε με αυτήν. Να καθίσουμε αναπαυτικά, να αφήσουμε τους παλμούς μας να πέσουν και να τη βιώσουμε (όσοι αντέξουμε).
Ένας εκκωφαντικός θόρυβος, κάτι που θυμίζει βαριά πτώση, μέσα στα άγρια χαράματα, ξυπνάει την Τζέσικα – την οποία υποδύεται με τεράστια ευαισθησία, σε μια από τις καλύτερες και σιωπηλότερες ερμηνείες της η Τίλντα Σουίντον. Στην πορεία της μέσα στην Κολομβία, προσπαθούμε ακολουθώντας την να καταλάβουμε: τι κάνει, γιατί είναι εκεί, ποιοι είναι οι άνθρωποι που είναι δίπλα της, ποια η θέση της στον κόσμο, ποια είναι η ίδια και ποια είναι η ζωή της. Εκείνη, παράλληλα, προσπαθεί να καταλάβει από πού έρχεται και τι είναι αυτός ο θόρυβος που κανείς άλλος δεν μοιάζει να ακούει, καθώς την επισκέπτεται ξανά και ξανά.
Ο σχεδιασμός ήχου διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο ήχος εδώ δεν συνοδεύει την εικόνα, αλλά λέει τη δική του ιστορία. Τα μάτια και τα αυτιά μας ταξιδεύουν μέσα σε ένα βαθύ πηγάδι, πέφτουν κι ανεβαίνουν ταυτόχρονα, κι αργά ή γρήγορα το μυαλό μουδιάζει και παρασύρεται. Σταματάς να προσπαθείς να καταλάβεις. Όλη η ταινία μετασχηματίζεται στην εμπειρία του να έχεις μόλις ξεχάσει κάτι, κάτι που ήξερες, κάτι που έζησες, και να το έχεις εδώ, στην άκρη της γλώσσας σου, σε κάποια γωνία του μυαλού σου και τελευταία στιγμή να αδυνατείς να το ανασύρεις.
Από κενό χώρο σε κενό χώρο, από την πόλη στη φύση, από την ησυχία στον θόρυβο, πάντα υπό τον ρυθμό των εκκωφαντικών «πτώσεων» που έρχονται να μας συνταράξουν κάθε τόσο, τα ερωτήματα στρογγυλεύουν και γενικεύονται. Τα «τι» γίνονται «γιατί». Παρατηρώντας την Τζέσικα να ψηλαφίζει τρυφερά την τρύπα στο κρανίο μιας γυναίκας που είχε σκοτωθεί σε κάποια θρησκευτική τελετή χιλιάδες χρόνια πριν, ή να περπατάει στην πόλη αποφεύγοντας ένα σκυλί που μοιάζει να την ακολουθεί σαν φάντασμα, δεν αναρωτιέσαι «τι συμβαίνει;» ή «τι συνέβη στο παρελθόν;». Αναρωτιέσαι «γιατί είμαστε εδώ;» και «πού ήμασταν πριν;».
Η ταινία κλείνει, σιγά-σιγά και υπομονετικά, σαν ζεστή αγκαλιά. Το φινάλε φέρνει μια σοκαριστική αποκάλυψη. Ίσως διαβάζοντας αυτό το άρθρο, ουσιαστικά, να συνεχίζετε να μην έχετε καμιά ιδέα του τι πρόκειται να παρακολουθήσετε.
Μετά το φινάλε, όμως, θα βγείτε έξω, στον δρόμο. Θα νιώθετε ελαφρύτεροι, ίσως και ιπτάμενοι. Ο χώρος γύρω σας θα μοιάζει πιο οικείος. Το Memoria θα σας έχει ψιθυρίσει, με τον τρόπο του: όλοι ψάχνουμε να βρούμε το σπίτι μας. Όλοι είμαστε περαστικοί από εδώ πέρα. Όλοι είμαστε άνθρωποι. Απόλυτα γήινοι, απόλυτα εξωγήινοι. Άνθρωπος σημαίνει απορία.
Το “Memoria” θα κυκλοφορήσει στις αίθουσες από τη Spentzos Films
