Η ποπ ποιητική του πόνου και του θανάτου: Για το “911” της Lady Gaga

«Μετά το σαλόνι του ψυχοθεραπευτή, το σαλόνι μας· οι οθόνες μας, μικρές και μεγάλες, γίνονται κοινωνοί ενός ποπ τραύματος που διαμοιράζεται»

Τα γνωστά στάδια πένθους είναι πέντε: Άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Το καθένα όμως από αυτά -όπως και το πένθος στο σύνολό του- έχει αόριστη και διαφορετική χρονική διάρκεια για τον καθένα μας. Το αντικείμενο του πένθους επίσης δεν είναι κατ’ ανάγκη κάποιος νεκρός: Μια μετάβαση, ένας χωρισμός, μια νέα εποχή στη ζωή μας μπορεί να προκαλέσει τη διαδικασία του πένθους.

Πώς πενθεί όμως μία ποπ σταρ; Όταν ειδικά οι επιταγές της ταυτότητάς της επιβάλλουν να σκορπά χαρά, χορό και εκθαμβωτικά red carpet looks; Η Lady Gaga είναι η πρώτη διεθνούς βεληνεκούς ποπ σταρ που πενθεί – ή μάλλον προβάλλει το πένθος της- μπροστά στα μάτια μας, καθώς είναι και η μόνη, αν όχι από τις ελάχιστες, που έχουν αίσθηση της Τέχνης και των θεραπευτικών ιδιοτήτων της. Μετά το σαλόνι του ψυχοθεραπευτή, το σαλόνι μας· οι οθόνες μας, μικρές και μεγάλες, γίνονται κοινωνοί ενός ποπ τραύματος που διαμοιράζεται. Και όταν λέμε ποπ εδώ δεν εννοούμε το είδος (genre), αλλά το επιφανές (popular).

Το “911” της Lady Gaga είναι κομμάτι από το πιο πρόσφατο άλμπουμ της “Chromatica”, και μαζί με το “Replay” αποτελούν τα highlights του: Στο πρώτο η μονότονη φωνή της Gaga που επαναλαμβάνει “my biggest enemy is me / pop a 911” και η δημόσια παραδοχή ότι λαμβάνει αντιψυχωτική φαρμακευτική αγωγή, στο δεύτερο η απελπισμένη φωνή της τραγουδά για μνήμες ασήκωτες από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Για το πρώτο λοιπόν κυκλοφόρησε χθες το απόγευμα το βίντεο κλιπ, που μας καλεί να γίνουμε μάρτυρες πένθους. Το εγχείρημα αυτό που χαρακτήρισε η ίδια “the poetry of pain” έχει την υπογραφή του σκηνοθέτη Tarsem Singh, γνωστού για τις δουλειές του “Immortals”, “The Fall” αλλά και το βίντεο κλιπ για το “Losing My Religion” των R.E.M.

Η επιρροή από την ταινία «Το χρώμα του ροδιού» του Sergei Parajanov είναι αδιαμφισβήτητη: Εκτός από τις εξόφθαλμες ομοιότητες, έχουμε και μία ευθεία αναφορά στο τέλος του βίντεο. Όμως εδώ σκοπός δεν είναι το «βρείτε τις ομοιότητες», αλλά το πώς μία ποπ σταρ προσεγγίζει τον ανθρώπινο πόνο με τη δική της τέχνη αλλά και των άλλων.

«Το χρώμα του ροδιού» – Sergei Parajanov
“911” – Lady Gaga
“911” – Lady Gaga
«Το χρώμα του ροδιού» – Sergei Parajanov
«Το χρώμα του ροδιού» – Sergei Parajanov
“911” – Lady Gaga

Ο μαύρος καβαλάρης – θάνατος επιβλέπει το σκηνικό και οδηγεί τη Lady Gaga πίσω στο τραύμα της, που παρουσιάζεται οπτικά ως χώρος εκκλησίας. Εντός του «προαυλίου», οι αναμνήσεις. Οι αναμνήσεις που χτυπούν σπασμωδικά, ξανά και ξανά σαν κύματα το μυαλό είναι πίσω από το κάδρο – βιτρώ, το άψογο κάδρο της τηλεόρασης και των οθονών μας εν γένει. Μπροστά μας μια ανέκφραστη λαμπερή παρουσία, χλιδάτη και ανενόχλητη σε αντίθεση με το σκηνικό πίσω της – την προσωποποιημένη ανάμνηση από τη μία και μία γυναίκα με έναν αόρατο νεκρό στα χέρια. Δύο από μηχανής θεοί κατεβαίνουν κι έπειτα την κατεβάζουν από τον ουρανό: Πάγιες μορφές, απαράλλαχτες κατά τη διάρκεια της δράσης, είτε περπατούν μαζί με την Gaga με τον μαύρο καβαλάρη να προπορεύεται, είτε δημιουργούν ενοχλητικές αντανακλάσεις.

Σε άλλο πλάνο η Gaga μάς χορεύει, μας διασκεδάζει, με τις αντανακλάσεις του καθρέφτη να την τυφλώνουν, όπως ο ίδιος μας ο εαυτός μάς θυμίζει ποιοι είμαστε και τι κρύβουμε (ή το ότι είμαστε αυτά που κρύβουμε). Σε πλάνο μετάβασης, οι δύο από μηχανής θεοί ανταλλάσσουν ένα κουτί με μαχαίρια, με την Gaga πίσω σκεπασμένη στο Μαύρο, να την πλησιάζει ένα χρυσό φορείο – θρόνος, φορέας τραύματος και πόνου.

Ακόμα και η μόνη διαφήμιση του βίντεο είναι συμβολική: Τελευταία σκηνή, αποκαλυπτική, σαν από πίνακα του Ιερώνυμου Μπος, μια οθόνη στα ψηλά γράφει το μότο της LG, “life is good”. Η ζωή είναι καλή γι’ αυτούς που προσπερνούν· «και η γολέτα εξηκολούθει ακόμη να βολταντζάρη» μας έχει πει ο Παπαδιαμάντης.

Οι απλοί τύπου ποιος-είναι-ποιος συσχετισμοί / συμβολισμοί εξηγούνται στο τέλος του βίντεο, όμως αυτό που δεν πρέπει να παραβλεφθεί εδώ είναι το εξής: όλο το βίντεο είναι μια άρνηση· άρνηση θανάτου, άρνηση πένθους, μπροστά στην πιο ξεκάθαρη κατάφαση “my biggest enemy is me”. Ως καλλιτέχνιδα, η Lady Gaga έχει αποδείξει ότι δεν είναι η ποπ σταρ της ποπ γειτονιάς: Παίρνει τον χρόνο της, αφουγκράζεται το σώμα της και δημιουργεί. Κάθε φορά επιλέγει τι θα αποκαλύψει και ακόμα, να είμαστε σίγουροι, δεν έχει πει τίποτα.

Όταν -έγκριτα- Μέσα εκθείαζαν το “Future Nostalgia” της Dua Lipa με το επιχείρημα ότι «ήταν αυτό που χρειαζόταν η ποπ», η Gaga πρέπει να γελούσε. Και όχι από ανωτερότητα, αλλά από αυτογνωσία: Δεν θέλει να δώσει αυτό που «θέλουμε». Θέλει να ακούσουμε αυτό που θέλει αυτή να δώσει. Θέλει να μοιραστεί, όχι να πουλήσει (πια). Χρόνια τώρα έχει αφιερωθεί σε θέματα ψυχικής υγείας νέων, ούσα όμως φειδωλή στην έκφραση των δικών της βιωμάτων.

Ο πόνος μπορεί να κάνει περίεργες διαδρομές στον ανθρώπινο εγκέφαλο: Άλλες φορές τον μουδιάζει, άλλες του κατεβάζει ρολά, και άλλες τον ωθεί να είναι δημιουργικός. Οι τρεις περιπτώσεις μοιάζουν να διαδέχονται η μία την άλλη και η τελευταία εξ αυτών ταιριάζει με τη θεωρία της δημιουργίας του “911”. Είναι συναρπαστικό κάθε φορά να βλέπεις τον πόνο να καταφέρνει να φιλτράρεται και να σχηματίζει Τέχνη, ειδικά όταν αυτή είναι στην πιο «προσβάσιμη» έκφανσή της. Πείτε την και ποπ· δεν μπορείτε άλλωστε να τη μειώσετε.

tags / 911 / Lady Gaga

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.