H ζωγραφική την αγκάλιασε από την παιδική της κιόλας ηλικία, εκείνα τα τρυφερά αθώα χρόνια με τη φαντασία της να δημιουργεί νέους, πιο ήσυχους κόσμους και από τότε δεν την εγκατέλειψε σχεδόν ποτέ. Η εικονογράφος Φωτεινή Τίκκου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, στην Κυψέλη. Με την ολοκλήρωση των σπουδών της στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, συνέχισε τη φοίτησή της στη Σχολή Καλών Τεχνών της Σεβίλλης, ένα μαγικό μέρος που έγινε ο σπόρος για την ενασχόλησή της με την εικονογράφηση παιδικού βιβλίου. Η πρώτη της συνεργασία με εκδοτικό οίκο ξεκίνησε στη στέγη της Ελληνοεκδοτικής ενώ ακολούθησαν πάρα πολλές συνεργασίες από τις οποίες και θα ξεχωρίσω το βιβλίο «Φεύγει έρχεται» των Άννας και Μάνου Κοντολέων και το «Τα γράμματα φταίνε» της Δέσποινας Ηρακλέους από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, το βιβλίο «Ήταν κάποτε ένα όνειρο» της Έλλης Πεταλά από τις εκδόσεις Πατάκη, και φυσικά τα δύο βιβλία ύμνος στη γυναίκα το «40 μοναδικές Ελληνίδες: Ιστορίες για ατρόμητα κορίτσια» της Κατερίνας Σχινά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος και το «30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο και πώς μπορείς να τον αλλάξεις κι εσύ» από τις εκδόσεις Πατάκη της Στέλλας Κάσδαγλη.
Ωστόσο, μια τόσο δημιουργική προσωπικότητα δεν θα μπορούσε να σταματήσει σε ένα μόνο καλλιτεχνικό πεδίο κι έτσι η κεραμική έχει δυναμικά προστεθεί στη ζωή της. Μια γυναίκα ταξιδεμένη, γεμάτη ζωντάνια και αγάπη για τον κόσμο γύρω της, η Φωτεινή Τίκκου είναι η εικονογράφος με την οποία και εγκαινιάζουμε τα αφιερώματά μας σε εικονογράφους στο νέο μας ελc mag – Book edition.
Ας γνωρίσουμε τη Φωτεινή Τίκκου
Με τα πινέλα από μικρή… ή αργότερα σου «χτύπησαν την πόρτα»;
Ζωγραφίζω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Όπως όλα τα παιδιά έτσι κι εγώ ξεκίνησα να ζωγραφίζω σε μικρή ηλικία. Η διαφορά με εμάς που καταπιανόμαστε με την τέχνη και στην ενήλικη ζωή μας είναι πως δεν σταματήσαμε ποτέ ουσιαστικά να δημιουργούμε. Εγώ βέβαια έκανα αρκετά διαλείμματα στη ζωή μου αλλά τελικά δεν κατάφερα να ξεφύγω από τη μεγάλη μου αγάπη.
Πού γεννήθηκες και ποιες οι αναμνήσεις σου από την παιδική σου ηλικία.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα τη δεκαετία του ’80. Συγκεκριμένα στην Κυψέλη. Οι παιδικές μου αναμνήσεις είναι όμορφες και διακατέχονται από μια αίσθηση απλότητας στην καθημερινότητά τους. Ως παιδί ήμουν πολύ συνεσταλμένο και εσωστρεφές και για τον λόγο αυτό θυμάμαι να περνάω ατέλειωτες ώρες ζωγραφίζοντας δημιουργώντας τον δικό μου ήσυχο «κόσμο».
Διάβασα σε μια ανάρτησή σου στο Instagram «όταν δεν ξέρω τι να ζωγραφίσω, ζωγραφίζω τον εαυτό μου να ζωγραφίζει». Είναι αλήθεια μια ψυχοθεραπευτική εμπειρία η ζωγραφική για σένα;
Σίγουρα είναι, όπως κάθε μορφή τέχνης πιστεύω. Περισσότερο από το αντικείμενο νομίζω πως η αφοσιωμένη ενασχόληση με την τέχνη είναι αυτό που έχει ψυχοθεραπευτική δράση. Το να μπορείς να επικεντρωθείς σε κάτι και να δημιουργήσεις σε κάνει να εστιάζεις στο παρόν και να αποκόπτεσαι για λίγο από αυτά που σε περιβάλλουν, κάτι που εξ ορισμού είναι μια διαλογιστική διαδικασία. Προσωπικά η τέχνη με βοήθησε πολύ σε μία από τις πιο δύσκολες περιόδους της ζωής μου λίγο μετά τη γέννηση της κόρης μου.
H ζωγραφική, το σχέδιο γενικότερα είναι κάτι που καλλιεργείται ή είναι έμφυτο ταλέντο;
Πιστεύω πως με κάθε μορφή τέχνης οφείλει να υπάρχει μια κλίση, μια έφεση που για μένα έχει να κάνει περισσότερο με μια αγάπη για την τέχνη παρά με ένα είδους έμφυτο ταλέντο. Η αγάπη αυτή είναι που θα σε οδηγήσει στην αφοσιωμένη ενασχόληση με κάποιο είδος τέχνης και στην καλλιέργεια αυτής. Νομίζω πως υπάρχουν ελάχιστοι άνθρωποι πραγματικά ταλαντούχοι στον κόσμο. Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που ασχολούνται με την τέχνη έχουν δουλέψει και μοχθήσει πολύ για να καταφέρουν να φτάσουν να γίνουν αυτό που συνήθως ονομάζουμε ταλαντούχοι καλλιτέχνες..
Η διαφορά μεταξύ illustration και ζωγραφικής ποια είναι;
Αυτή είναι μια πολύ συχνή ερώτηση. Πιστεύω αυτό που διαχωρίζει τα δύο είναι το στοιχείο της αφήγησης. Και τα δύο είδη έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν μια εικαστική αφήγηση ωστόσο πιστεύω πως το illustration δεν μπορεί να υφίσταται χωρίς την αφήγηση. Εμείς οι εικονογράφοι καλούμαστε να ντύσουμε τις λέξεις με εικόνες, να μεταφέρουμε μηνύματα και να τραβήξουμε την προσοχή του θεατή για συγκεκριμένους λόγους και αυτό είναι πιστεύω αυτό που μας διαχωρίζει από τους αμιγώς εικαστικούς καλλιτέχνες.
Σε γνώρισα ως εικονογράφο κυρίως παιδικών βιβλίων αλλά παρακολουθώντας λίγο τα social media σου βλέπω ότι έχεις ακολουθήσει πολλά νέα μονοπάτια, ανάμεσά τους η κεραμική. Θέλεις να μου μιλήσεις λίγο για όλες σου τις δράσεις;
Τα τελευταία χρόνια όντως έχω ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της εικονογράφησης κι έχω πειραματιστεί με διάφορες άλλες ασχολίες. Εκτός από το να ζωγραφίζω μου αρέσει πολύ το κολλάζ, η χαρακτική, οι κατασκευές, το ράψιμο. Η κεραμική ήρθε στη ζωή μου πριν 5-6 χρόνια όσο ζούσα στην Κοπεγχάγη και πραγματικά άλλαξε πολλά πράγματα στη ζωή μου. Πλέον ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς μου έχει να κάνει με την κεραμιική. Οργανώνω επίσης και κάποια εργαστήρια κεραμικής για να μυήσω και άλλους σε αυτήν την εκπληκτική τέχνη.
Ως επαγγελματίας εικονογράφος νιώθω πως πρέπει να καταπιάνεσαι με πολλές διαφορετικές πτυχές του επαγγέλματος για να ζεις άνετα. Προσωπικά έχω δημιουργήσει και τη δική μου επιχείρηση και διαθέτω τα προϊόντα μου τόσο από το φυσικό μου κατάστημα όσο και από το ηλεκτρονικό μου. Επίσης τελευταία νιώθω πιο έντονα την ανάγκη να γράψω και να εικονογραφήσω κι ένα δικό μου βιβλίο και νομίζω πως είμαι πιο κοντά από ποτέ στο να εκδώσω κάτι τελείως δικό μου. Το 2021 είχα και τη μεγάλη χαρά να είμαι η Art Director του Illustradays, του πρώτου φεστιβάλ εικονογράφησης στην Ελλάδα, κάτι που απόλαυσα ιδιαίτερα. Θα ήθελα πολύ να μου ξαναδοθεί η ευκαιρία να κάνω πάλι κάτι αντίστοιχο ή για κάποιον εκδοτικό ή κάποιο έντυπο.
Η δουλειά του εικονογράφου είναι μια δουλειά που σου δίνει την ευκαιρία να ελίσσεσαι και να δοκιμάζεις νέα πράγματα συνεχώς και είναι κάτι για το οποίο χαίρομαι ιδιαίτερα μιας και βαριέμαι αρκετά εύκολα με την επανάληψη.
Σύστησε μας τα “Wonkies”…
Αχ, τα αγαπημένα μου Wonkies. Τα Wonkies είναι αποκυήματα του πρώτου lock down. Τα τελευταία χρόνια δουλεύω τα κεραμικά μου στον τροχό αλλά λόγω του ότι δεν μπορούσα να δουλέψω από το εργαστήριό μου εκείνη την περίοδο, απλά έφερα πολλά κιλά πηλού στο σπίτι μου κι άρχισα να τα φτιάνω με παραδοσιακές χειροποίητες τεχνικές κι ελάχιστα εργαλεία. Τα Wonkies τα αγαπώ γιατί μου κράτησαν πολύτιμη συντροφιά τις περίεργες εκείνες μέρες. Νιώθω πως είναι παιδιά μιας πρωτόγνωρης και πολύ παράξενης περιόδου και νομίζω αυτό αντικατοπτρίζεται και στην όψη τους. Είναι όλα λίγο στραβοχυμένα, κατσουφιασμένα και κάπως ατσούμπαλα. Νομίζω πως και για αυτόν τον λόγο ο κόσμος τα αγάπησε τόσο και τα έβαλε στο σπίτι του. Για να του θυμίζουν και λίγο αυτήν την περίεργη εποχή που ζήσαμε όλοι μαζί.
Πολυταξιδεμένη και με μεγάλα διαστήματα διαμονής σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία, το Βέλγιο και η Δανία. Γεμάτη η βαλίτσα με καρτ ποστάλ. Ξεχωρίζεις μια χώρα από αυτές;
Έζησα γύρω στα 10 χρόνια σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης. Έφτιαξα βαλίτσες πολλές φορές και κάθε φορά με τον ίδιο ενθουσιασμό. Κάθε διαμονή μου είχε διαφορετικά χαρακτηριστικά με τα καλά της και τα άσχημά της. Η χώρα που ξεχωρίζω είναι σίγουρα η Ισπανία, αφενός γιατί εκεί έκανα την πρώτη μου «απόδραση» στα 25 οπότε οι πρώτες αναμνήσεις μένουν σχεδόν πάντα ανεξίτηλες και αφετέρου γιατί στη χώρα αυτή ένιωσα πιο οικεία από οπουδήποτε αλλού έχω ζήσει. Την αγαπώ πολύ, τη νιώθω σχεδόν σαν δεύτερη πατρίδα και θα ήθελα πολύ να καταφέρω να ζήσω πάλι εκεί μια μέρα.
Υπάρχουν στιγμές που έχεις μετανιώσει που επέστρεψες στην Ελλάδα;
Ναι, φυσικά! Κυρίως όταν επέστρεψα από την Κοπεγχάγη. Παρόλο που ήμουν σίγουρη για την επιλογή μου, η μετάβαση από ένα σκανδιναβικό κράτος στην Ελλάδα μας με όλα της τα προβλήματα δεν ήταν εύκολη και πόσο μάλλον με ένα μικρό παιδί στην αγκαλιά, το οποίο ένιωθα πως «χαντάκωνα», στερώντας του όλες τις ευκαιρίες που του προσέφερε η Δανία. Με τον καιρό το αποδέχτηκα και ηρέμησα. Συνειδητοποίησα πως παράδεισος δεν υπάρχει πουθενά. Κάθε τόπος έχει τις ευκολίες του και τις δυσκολίες του. Εσύ απλά ζυγίζεις τα καλά και τα κακά και επιλέγεις τι είναι αυτό που έχει περισσότερη σημασία στην εκάστοτε φάση της ζωής σου.
Έμπνευσή σου νιώθω συχνά πως είναι το κορίτσι, η γυναίκα. Ένιωθες πάντα την ανάγκη να μιλήσεις για θέματα γυναικείας ενδυνάμωσης ή είναι κάτι που έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια;
Είναι αλήθεια πως στη δουλειά μου είναι αρκετά αισθητή η έννοια της θηλυκότητας. Πάντα η γυναίκα και η θέση της ήταν κάτι που με πάθιαζε και όπως ήταν φυσικό κάποια στιγμή εμφανίστηκε ως κύρια θεματική στη δουλειά μου. Νιώθω πως ως καλλιτέχνης είναι λογικό τα θέματα, τα οποία πραγματεύεσαι μέσω της τέχνης σου να είναι κι εκείνα που σε απασχολούν και στη ζωή αλλιώς πιστεύω πως δεν αξιοποιείς τα εκφραστικά μέσα που διαθέτεις ως καλλιτέχνης για να «μιλήσεις» για αυτά που θεωρείς σημαντικά κι αυτό είναι κρίμα.
Μίλησέ μας λίγο για το πρόσφατo Κρατικό βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για Παιδιά που απονεμήθηκε στο «30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο και πώς μπορείς να τον αλλάξεις κι εσύ» της Στέλλας Κάσδαγλη. Πώς εισέπραξες αυτή τη βράβευση;
Η αλήθεια είναι πως η ιδέα των βραβείων δεν με συγκινεί ιδιαίτερα ωστόσο η βράβευση για το συγκεκριμένο βιβλίο έχει μια ιδιαίτερη αξία για μένα γιατί πρόκειται για μια πολύ καλή δουλειά που αναδεικνύει το έργο σημαντικών γυναικών και το βιβλίο το ίδιο, άλλωστε είναι κατά βάση αποτέλεσμα δουλειάς δύο γυναικών, της Στέλλας και δική μου και η βράβευση αυτή είναι μια επιβράβευση για τη δουλειά μας. Για αυτό το βιβλίο νιώθω εξαρχής μια ξεχωριστή περηφάνια γιατί μου ανατέθηκε απευθείας από τον εκδοτικό και φυσικά χαίρομαι ιδιαίτερα όταν είμαι η πρώτη σκέψη ενός εκδοτικού για βιβλία που έχουν να κάνουν με τη γυναίκα.
Θεωρώ ότι το επίπεδο των εικονογράφων στην Ελλάδα είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα. Εσύ πώς το κρίνεις; Υπάρχει χώρος για ανάπτυξη και ωρίμαση;
Θεωρώ πως στην Ελλάδα έχουμε κάποιους εξαιρετικούς εικονογράφους και παρατηρώ πως συνολικά η ποιότητα της εικονογράφησης ανεβαίνει όλο και περισσότερο. Νιώθω βέβαια πως άλλες χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία υπερτερούν αρκετά σε σχέση με εμάς. Αναγνωρίζω όμως πως μια τέτοια σύγκριση θα ήταν άδικη μιας κι αυτές οι χώρες έχουν τεράστια παράδοση στην εικονογράφηση και άλλες υποδομές. Θυμάμαι πως όταν σπούδαζα στο εξωτερικό είχα γνωρίσει κόσμο που σπούδασε εικονογράφηση στο πανεπιστήμιο, κάτι που μου φαινόταν συναρπαστικό. Εδώ καλά καλά δεν ξέρουμε τι ακριβώς κάνει ένας εικονογράφος. Σίγουρα υπάρχει χώρος για ανάπτυξη και ωρίμαση αλλά σε αυτό θα πρέπει να συμβάλλουμε όλοι. Οι εκδοτικοί, οι συγγραφείς, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και φυσικά και οι ίδιοι οι εικονογράφοι. Θα πρέπει να αφήσουμε λίγο στην άκρη τον απώτερο σκοπό που θεωρούμε πως οφείλουν να έχουν τα παιδικά βιβλία, που είναι συνήθως να διδάξουν κάτι, και να δώσουμε χώρο σε φρέσκιες ιδέες, πρωτότυπες εικονογραφήσεις, να φτιάξουμε βιβλία για να διασκεδάσουν τα παιδιά κι όχι απαραίτητα για να τα μάθουν κάτι.
Υπάρχει κάποια δουλειά συναδέλφου σου που έχεις «ζηλέψει»;
Υπάρχουν πολλές δουλειές συναδέλφων που όχι μόνο έχω «ζηλέψει» αλλά με έχουν σχεδόν κάνει να νιώσω πως θα έπρεπε να κάνω άλλη δουλειά… (χα χα). Τα ονόματα είναι πολλά αλλά η πιο αξιοζήλευτη για μένα είναι σίγουρα η Beatrice Alemagna. Θεωρώ τη δουλειά της αριστουργηματική και αποτελεί πηγή έμπνευσης για πολλούς από εμάς.
Θέλεις να μας περιγράψεις μια καθημερινή μέρα της εβδομάδας σου;
Η αλήθεια είναι πως καμία μέρα μου δεν είναι ίδια με την άλλη. Δεν είμαι και πολύ καλή με τον προγραμματισμό οπότε κάθε μέρα κυλάει ανάλογα με τις απαιτήσεις της. Είμαι σίγουρα βραδινός τύπος κι έτσι το πιο παραγωγικό κομμάτι του 24ωρου είναι για μένα η νύχτα…
Το πρωί ξυπνάω και πάω τη μικρή στο σχολείο. Μετά επιστρέφω και συνήθως ξανακοιμάμαι, γιατί είμαι σχεδόν πάντα ξενυχτισμένη. Ξυπνάω το μεσημέρι και συνήθως θα απαντήσω σε μέιλ και μηνύματα, θα κοιτάξω τα social media μου και θα επεξεργαστώ τις παραγγελίες του e-shop μου. Δύο απογεύματα της εβδομάδας θα πάω στο μαγαζί/εργαστήρι μου εκεί θα δουλέψω σε ότι είναι απαραίτητο. Συνήθως κεραμικά και προετοιμασία παραγγελιών. Το βράδυ επιστρέφω στο σπίτι και δουλεύω κυρίως στα εικονογραφικά μου πρότζεκτ. Σχεδόν πάντα θα με πάρει το πρωί, όλα τα παιδικά μου βιβλία είναι αποτέλεσμα βραδινής εργασίας. Θα πάω για ύπνο τις μικρές ώρες και την επόμενη μέρα πάλι από την αρχή.
