Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο International Journal of Bipolar Disorders συνδέει το κόψιμο του αυτιού του Βαν Γκογκ με αφόρητες ψευδαισθήσεις που είχε εξαιτίας του αλκοόλ. Όλα αυτά συνέβησαν σε μια εξαιρετικά παραγωγική περίοδο τη ζωής του και ενώ είχε κόψει το αυτί του και αναγκάστηκε να σταματήσει να πίνει όταν μπήκε στο νοσοκομείο. Τα στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας δείχνουν πως ο μεγάλος Ολλανδός ζωγράφος εξαρτάται όλο και περισσότερο από το κρασί και το αψέντι από το 1886 μέχρι τον θάνατό του στις 29 Ιουλίου 1890 σε ηλικία 37 ετών.
Αυτά είναι και από τα πιο παραγωγικά χρόνια μέσα στα οποία ζωγράφισε περισσότερες από 30 αυτοπροσωπογραφίες και τη σειρά με τα επτά έργα με ηλίανθους.
Ως νεαρός άνδρας είχε σημάδια διπολικής διαταραχής σε μια εποχή που η διαταραχή αυτή ήταν άγνωστη θεωρούνταν τρέλα, ενώ σήμερα είναι μια πάθηση την οποία ομολογούν οι πάσχοντες και πολλοί διάσημοι όπως ο Ernest Hemingway, o Francis Ford Copolla, η Mariah Carey, η Catherine Zeta-Jones, ο Stephen Fry, o Richard Dreyfuss, o Mel Gibson, o Frank Sinatra έχουν ομολογήσει την πάθηση χωρίς αναστολές όπως και τα καταθλιπτικά επεισόδια.
Οι διπολικοί στην περίοδο που παθαίνουν μανιακό επεισόδιο νιώθουν αβοήθητοι και διακατέχονται από δυσάρεστο συναίσθημα. Στην περίπτωση του βαν Γκογκ αυτό επιβεβαιώνεται και μάλιστα σήμερα η μελέτη των επιστολών του προς τον αδερφό του Τεό το αποδεικνύει. Ο ίδιος δεν μπορούσε να αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης. Κάτι που έπαιξε ρόλο στην επιδείνωση της κατάστασής του ήταν ο υποσιτισμός και η κατάχρηση του αλκοόλ, κάτι που τον οδήγησε στο να κόψει το αυτί του, όπως υποστήριξαν οι καθηγητές που εκπόνησαν τη μελέτη.
Για τους λόγους που έκοψε ο Βαν Γκογκ το αυτί του έχουν διατυπωθεί πολλές και πολύ διαφορετικές θεωρίες. Μια από αυτές υποστηρίζει ότι ο Βαν Γκογκ δεν έκοψε το αυτί του μετά από τον διαπληκτισμό του με τον Πολ Γκογκέν, αλλά όταν έμαθε τα νέα του γάμου του αδερφού του Τεό, που ήταν το πιο κοντινό εν ζωή πρόσωπο που είχε και υπήρξε και ο βασικός υποστηρικτής του. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι ο Βαν Γκογκ έμαθε τα νέα του γάμου από ένα γράμμα που πήρε στις 23 Δεκεμβρίου του 1888, ενώ την ίδια μέρα είχε και τον καβγά με τον Γκογκέν. Το ίδιο βράδυ ο Βαν Γκογκ πήρε ένα ξυράφι, έκοψε το αυτί του και στη συνέχεια το τύλιξε σε ένα χαρτί, πήγε στον αγαπημένο του οίκο ανοχής και το χάρισε σε μία γυναίκα, ενώ ήταν αιμόφυρτος.
Ο Βαν Γκογκ ανάμεσα στον Δεκέμβριο του 1888 και τον Μάϊο 1889 νοσηλεύθηκε τρεις φορές, ενώ μεταφέρθηκε στο άσυλο του Saint-Rémy-de-Provence τον Μάιο του 1889. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νοσοκομείο, ο Βαν Γκογκ έγραψε ότι υπέφερε από «αφόρητες ψευδαισθήσεις», άγχος και εφιάλτες. Το περιέγραψε ως «ψυχικό ή νευρικό πυρετό ή τρέλα, δεν ξέρω τι να πω ή πώς να το ονομάσω». Οι ερευνητές πιστεύουν πως η αναγκαστική αποχή από το αλκοόλ επιδείνωσε την κατάστασή του. Μάλιστα πιστεύουν πως αυτά τα σοβαρά καταθλιπτικά επεισόδια, εκ των οποίων τουλάχιστον ένα με ψυχωτικά χαρακτηριστικά, ήταν αυτά που επιδείνωσαν οριστικά την κατάστασή του, οδηγώντας τον στην αυτοκτονία.
Οι μελετητές εξέτασαν συνολικά 902 επιστολές του Βαν Γκογκ, 820 εκ των οποίων γράφτηκαν προς στον αδελφό του Τεό και σε άλλους συγγενείς του. Οι ίδιοι υποστηρίζουν πως σε εξαρτημένα από το αλκοόλ άτομα όταν η λήψη του ποτού διακοπεί απότομα μπορεί να οδηγήσει σε παραλήρημα. Και μάλιστα λένε πως αυτό συνέβη στην Αρλ, σε αντίθεση με την περίοδο της νοσηλείας του στο Saint-Rémy, όταν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα ελαχιστοποίησε την κατανάλωση του κρασιού.
Το άρθρο αυτό έχει να προσφέρει πολλά στον δημόσιο διάλογο που γίνεται για πολλές δεκαετίες και σχετίζεται με την ψυχική υγεία του βαν Γκογκ. Μια θεωρία ήταν ότι έπασχε από σχιζοφρένεια, αλλά ο ζωγράφος δεν είχε εμφανίσει ψυχωτικά συμπτώματα πριν το συγκεκριμένο περιστατικό με το αυτί, ούτε τους τελευταίους μήνες της ζωής του. Επίσης έχουν αποκλείσει την πιθανότητα να έπασχε από σύφιλη, κάτι που δε βρέθηκε στα έγγραφα των γιατρών του. Με τον ίδιο τρόπο είχε καταρριφθεί η θεωρία ότι υπέστη δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα από λαμπτήρες αερίου στο σπίτι του στην Αρλ.
Ωστόσο οι μελετητές δεν παραβλέπουν το γεγονός ότι είχε επιληψία στους τελευταίους μήνες του, «με αποτέλεσμα μια πολύ μεταβλητή έκφραση άγχους που εκφραζόταν με παραισθήσεις», αλλά τονίζουν αναφορικά με τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του πως ο βαν Γκογκ δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος και πολύ επιδραστικός ζωγράφος, αλλά και ένας έξυπνος άνθρωπος με τεράστια θέληση, ανθεκτικότητα και επιμονή.
