Μια εικόνα από την «Εύβοια στις φλόγες» που έκανε τον γύρο του κόσμου. Ένα κλικ που πλημμύρισε τον παγκόσμιο ψηφιακό τόπο τον Αύγουστο του ’21 και τοποθετήθηκε ανάμεσα στις πιο επιδραστικές φωτογραφίες της χρονιάς. Φέρνοντας στην επιφάνεια σκληρές μνήμες, η βουβή αλλά «διαπεραστική» κραυγή της κυρίας Παναγιώτας ενώ η φωτιά πλησιάζει το σπίτι της, χάρισε στον Κωνσταντίνο Τσακαλίδη τη θέση του περιφερειακού νικητή Ευρώπης στον φετινό διαγωνισμό World Press Photo, του φιναλίστ για το βραβείο Athens Photo World 2022 και μαζί «μια δικαίωση για τις προσπάθειες όλων αυτών των ετών».
«Κοιτάζοντας κάποιος την εικόνα θα ήθελα να σκέφτεται την επίδραση που έχουμε ως άνθρωποι στο περιβάλλον, να θυμάται όλους αυτούς που πιθανόν καταστράφηκε η ζωή τους και θα αναγκαστούν να μετακινηθούν/μεταναστεύσουν», αναφέρει ο Έλληνας φωτορεπόρτερ για το στιγμιότυπο που απαθανάτισε μέσα από τον φακό του, μιλώντας παράλληλα για το αίσθημα ευθύνης που έχει στη διαδρομή του στη φωτοδημοσιογραφία για την ειλικρινή και δίκαιη καταγραφή του γεγονότος που καλύπτει.
Τι σημαίνει για εσένα η βράβευση από το World Press Photo και η κατάταξη της φωτογραφίας σου στις σημαντικότερες για το 2021 παγκοσμίως;
Η βράβευση ως περιφερειακού νικητή για την Ευρώπη, σύμφωνα με το νέο μοντέλο του διαγωνισμού, ήταν ιδιαίτερα τιμητική. Το World Press Photo είναι ένας από τους πιο σημαντικούς διαγωνισμούς στο φωτορεπορτάζ, αν όχι ο σημαντικότερος, και όλοι οι άνθρωποι του χώρου περιμένουν κάθε χρόνο την ανακοίνωση των βραβείων. Εξίσου σημαντική για μένα ήταν και η επίδρασή της στην κοινωνία αλλά και η αναγνώρισή της στον χώρο των media, ως μία από τις πιο επιδραστικές εικόνες της χρονιάς. Ήταν μια δικαίωση για τις προσπάθειες όλων αυτών των ετών.
Τι σκέφτηκες όταν είδες τη λήψη για πρώτη φορά; Μίλησέ μας για την ιστορία πίσω από αυτή τη φωτογραφία.
Εκείνη τη στιγμή είδα ότι έχω απλά μια καλή εικόνα, δεν σκέφτηκα κάτι άλλο. Προείχε να ενημερώσω τους γείτονες για την κατάσταση της κυρίας, η οποία δεν φαινόταν πολύ καλά, αλλά και του άντρα της, ο οποίος ήταν ακόμα μέσα στην αυλή στην πλευρά από την οποία ερχόταν η φωτιά. Βρισκόμουν με το αμάξι μου στην αυλή του σχολείου μαζί με κατοίκους και παρακολουθούσαμε την πορεία της φωτιάς που φαινόταν να πλησιάζει το χωριό. Όταν οι φλόγες άρχισαν να πλησιάζουν απειλητικά αποφάσισα να μετακινήσω το όχημά μου στον κεντρικό δρόμο ώστε να μην εγκλωβιστώ. Εκείνη τη στιγμή είδα τη μαυροφορεμένη φιγούρα της κυρίας Παναγιώτας να κινείται αμήχανα έξω από ένα σπίτι και πλησίασα για να δω τι γίνεται. Μου μιλούσε συγκινημένη για τους κόπους που έκαναν με το σύζυγό της για αυτό το σπίτι, για την αμέλεια των κρατικών υπηρεσιών στον περιορισμό της φωτιάς, ενώ ανησυχούσε και για τον σύζυγό της που βρισκόταν πίσω από το σπίτι και έβρεχε τον περιβάλλοντα χώρο με το λάστιχο.
Είναι απαραίτητο να γνωρίζεις τους ανθρώπους που συναντά ο φακός σου, όπως συνέβη στη συγκεκριμένη περίπτωση με την κυρία Παναγιώτα;
Δεν είναι πάντα εφικτό, ειδικά σε τέτοιες συνθήκες. Το επιδιώκω όμως όταν αποτελούν σημαντικό κομμάτι του ρεπορτάζ.
Τι ελπίζεις να αισθανθεί κάποιος κοιτάζοντας τη συγκεκριμένη φωτογραφία; Πώς θα ήθελες να λειτουργήσει η αποτύπωση αυτής της στιγμής στη μνήμη του κοινού μέσα στα χρόνια;
Θα ήθελα να σκέφτεται την επίδραση που έχουμε ως άνθρωποι στο περιβάλλον, να θυμάται όλους αυτούς που πιθανόν καταστράφηκε η ζωή τους και θα αναγκαστούν να μετακινηθούν/μεταναστεύσουν. Να θυμούνται ότι ο κυβερνητικός/κρατικός μηχανισμός το καλοκαίρι του 2021 αποφάσισε ότι έχεις μεγαλύτερη αξία αν ζεις στα προάστια της πρωτεύουσας παρά στα βουνά της Εύβοιας.
TIME's new cover: The best photos of 2021 https://t.co/E2zuWyJOuN pic.twitter.com/3pDt9kpzPS
— TIME (@TIME) November 24, 2021
Πώς αποφάσισες να ακολουθήσεις τον δρόμο του φωτορεπορτάζ;
Το ενδιαφέρον μου για τη φωτοδημοσιογραφία ξεκίνησε όταν κατά τη διάρκεια σεμιναρίων ένας από τους πρώτους μου δάσκαλους στο φωτογραφικό κέντρο Stereosis, ο Άγγελος Ζυμάρας, μας παρουσίασε εικόνες του Αλέξανδρου Μιχαηλίδη, επίσης μαθητή της Stereosis. Έτσι ξεκίνησα να βγαίνω στον δρόμο και να καλύπτω θέματα της επικαιρότητας, πολλές φορές στο πλάι του Αλέξανδρου. Μου άρεσε η επαφή με την είδηση και ότι βρισκόμουν στο κέντρο των γεγονότων.
Υπήρχαν στιγμές που ένιωσες να υπερβαίνεις τα όριά σου καλύπτοντας ένα γεγονός ή και δυσκολίες που σε έφεραν κοντά στη σκέψη του να το εγκαταλείψεις;
Νομίζω το μόνο θέμα που με έφερε στα όριά μου ψυχολογικά ήταν η κάλυψη του μεταναστευτικού στην Ειδομένη το 2015-2016 στα σύνορα Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας. Ήταν αρκετά ψυχοφθόρα κατάσταση που διήρκησε για 9-10 μήνες.
Το γεγονός ότι καλείσαι να έρθεις αντιμέτωπος με τη σκληρή πραγματικότητα και να φωτίσεις μέσα από τον φακό σου πτυχές της που μπορεί να είναι άγνωστες, σου δημιουργεί αίσθημα ευθύνης;
Ευθύνη νιώθω κυρίως για την ειλικρινή και δίκαιη καταγραφή και μεταφορά του γεγονότος που καλύπτω.
Από τα γεγονότα που έχεις καλύψει μπορείς να μας μιλήσεις για ένα περιστατικό που να έχει μείνει χαραγμένο στη μνήμη σου, ένα project ή μια φωτογραφία που να ξεχωρίζεις;
Πιστεύω ότι, αυτό που θα μείνει για πάντα χαραγμένο όχι μόνο σε εμένα αλλά και σε όσους συναδέλφους το κάλυψαν σχεδόν καθημερινά, ήταν το μεταναστευτικό στην Ειδομένη το 2015-2016. Χιλιάδες πρόσφυγες σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης να περιμένουν για ώρες να περάσουν τα σύνορα μέσα στον ήλιο. Μετά από μήνες, όσοι δεν είχαν την τύχη να βρουν τα σύνορα ανοιχτά, παρέμειναν εκεί με την ελπίδα, εγκλωβισμένοι μέσα σε λάσπες, κρύο και βροχή, συνθήκες ντροπής για ευρωπαϊκό κράτος. Πειραματόζωα στα παιχνίδια των κυβερνήσεων με το άνοιξε – κλείσε των συνόρων. Η σημαντικότητα του γεγονότος φάνηκε και από τη διάρκεια που έμεινε στα κύρια θέματα των πρακτορείων ειδήσεων και εφημερίδων σε όλο τον κόσμο.
