Σε μία από τις λαμπρότερες στιγμές του ο Αριστοφάνης, το 411 π.Χ. γράφει τη Λυσιστράτη, μία από τις καλύτερες κωμωδίες του και ένα από τα παλιότερα και χαρακτηριστικότερα αντιπολεμικά έργα. Μέσα από τη φωνή των γυναικών που συμμαχούν σε όλη την Ελλάδα και κηρύσσουν σεξουαλική απεργία, ο Αριστοφάνης στέλνει το αντιπολεμικό του μήνυμα για τον Πελοποννησιακό πόλεμο προς όλους τους Έλληνες που είναι μεν ηττημένοι, ωστόσο βαθιά αμετανόητοι. Η Αθηναία Λυσιστράτη θέλει όχι μόνο να ενώσει τους Έλληνες με σκοπό την πολυπόθητη ειρήνη αλλά και να ενώσει όλες τις γυναίκες που σε αυτή την κωμωδία έχουν μια δυναμική, φιλειρηνική αλλά και μαχητική φωνή. Για τις γυναίκες η επίτευξη της ειρήνης, η συμφιλίωση ανάμεσα στις πόλεις, έστω και με αυτό τον ανορθόδοξο τρόπο σημαίνει και μια ενατένιση ενός μέλλοντος πιο ελπιδοφόρου και ειρηνικού.
Η «Λυσιστράτη» σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, μια παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου θα κάνει πρεμιέρα στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 31 Ιουλίου και 1, 2 Αυγούστου. Σε ένα διάλειμμα των προβών μιλήσαμε με μία εκ των γυναικών της διάσημης κωμωδίας τη Βίκυ Βολιώτη:
Από τη Λυσιστράτη ποια φράση θα κρατούσατε και θα τη λέγατε και σήμερα;
Το κομμάτι που με συγκινεί περισσότερο κι έχει κατά τη γνώμη μου σήμερα – περισσότερο από ποτέ – , νόημα είναι από τον χορό, μία στιχομυθία μεταξύ κορυφαίας και κορυφαίου προς το τέλος του έργου:
Κορυφαία: Άσε με να σε φροντίσω λίγο κι αν δεν με στεναχώραγες, αυτό το θηρίο που σου ‘χει μπει στο μάτι χρόνια τώρα εγώ θα στο ‘χα κιόλας βγάλει
Κορυφαίος: Τρίψε μου το μάτι, βγάλτο μου το θηρίο να το δω κι εγώ. Γιατί μου το δαγκώνει εδώ και καιρό.
Κορυφαία: Πιο μεγάλο κουνούπι δεν θα ‘χεις ξαναδεί! Το βλέπεις τώρα; Τεράστιο δεν είναι;
Κορυφαίος: Απαλλάχτηκα! Σαν πηγάδι μ’ έσκαβε χρόνια. Τώρα που το ‘βγαλες, τρέχουν τα δάκρυα ποτάμι..
Κορυφαία: Θα σου τα σκουπίσω εγώ…
Εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια ο κόσμος συζητά τα θέματα της ειρήνης και του πολέμου. Ποιον πόλεμο θεωρείτε πιο επώδυνο σε μια κοινωνία και πιο επικίνδυνο σήμερα;
Ο πόλεμος – ο πραγματικός πόλεμος – παραμένει πάντα το πιο αποτρόπαιο κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού. Ευτυχώς για μας ζούμε σε μια περίοδο και σε μία περιοχή του πλανήτη που εδώ και χρόνια απολαμβάνουμε το αγαθό της ειρήνης. Και ως προς αυτό είμαστε πάρα πολύ τυχεροί. Όμως εμείς – και στο εμείς εντάσσω όλο τον δυτικό κόσμο – ζούμε εδώ και χρόνια σε ένα παράλογο πολωτικό κλίμα, συνέπεια πολλών παραγόντων, το οποίο απλώνεται αργά πάνω στις κοινωνίες, τις διαβρώνει, αλλοιώνει τους ανθρώπους και τους διχάζει με αποτέλεσμα να έχουμε “πολεμική” διάθεση σε καθημερινή βάση.
Η φωνή των γυναικών σήμερα ακούγεται πιο δυνατά. Αλλά όχι πάντα. Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας έμεινε το ίδιο, το βλέπετε να επαναλαμβάνεται και σήμερα;
Οι γυναίκες τα τελευταία χρόνια έχουν κατακτήσει πολλά ως προς τα θεσμικά και εργασιακά τους δικαιώματα. Όμως το πρόβλημα παραμένει ακόμα – όχι φυσικά στον βαθμό που υπήρχε παλιότερα – στις αντιλήψεις όχι μόνο των αντρών αλλά δυστυχώς και των ίδιων των γυναικών. Αναπαράγονται ακόμα πρότυπα παλαιότερων γενιών, όπου η γυναίκα όφειλε να μη διεκδικεί, να αποδέχεται ως αυτονόητη την υπεροχή του άντρα και την εξάρτηση της γυναίκας από εκείνον. Δεν έχει ξεπεραστεί ακόμα η ιδέα ότι η γυναίκα «προκαλεί» το αρσενικό προκειμένου να κατακτηθεί. Και υπάρχει πάντα η βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι η γυναίκα έχει μια «φυσική» ροπή προς οτιδήποτε ναζιάρικο, πονηρό, δολοπλόκο. Ως μητέρα ενός κοριτσιού έξι χρονών το αντιμετωπίζω κάθε μέρα. Στα παιχνίδια που χωρίζονται σε αγορίστικα και κοριτσίστικα, στα παραμύθια, στις ταινίες, στις κουβέντες που ακούω πολλές φορές από γονείς άλλων παιδιών που τα κοιτάζουν πολλές φορές με στερεοτυπικό βλέμμα.
Αν σας ζητούσα να σκεφτείτε ποιο είναι το πιο ισχυρό όπλο μιας γυναίκας, τι θα μου απαντούσατε;
Είμαι απ’ αυτούς που πιστεύουν ότι οι γυναίκες και οι άντρες δεν διαφέρουν παρά μόνο όσον αφορά στη σωματική κατασκευή. Όλοι οι άλλοι διαχωρισμοί είναι κατά τη γνώμη μου αποτέλεσμα κοινωνικών επιταγών. Έτσι θα απαντήσω για το σύνολο των ανθρώπων. Τα πιο ισχυρά όπλα ενός ανθρώπου είναι η γνώση και η καλοσύνη.
Ξέρω ότι είστε ένας ανήσυχος άνθρωπος. Παρακολουθείτε τον κόσμο, τα γεγονότα, περιγράψτε μου τη γυναίκα σήμερα, όχι μόνο αυτή που βλέπουμε στα περιοδικά ή έχει δημόσια φωνή.
Οι γυναίκες – όπως όμως και όλοι οι άνθρωποι που θεωρούνται για κάποιο λόγο αδύναμοι – παλεύουν σε έναν κόσμο γεμάτο αντιξοότητες, δυσκολίες, έρχονται αντιμέτωπες με αδικίες, ανισότητες, υφίστανται υποτίμηση, απαξίωση και δυστυχώς πολλές φορές σκληρή βία. Ωστόσο οι γυναίκες διεκδικούν πια μια ισότιμη θέση δίπλα στους άντρες και σε ένα μεγάλο βαθμό το έχουν καταφέρει. Μιλάμε βέβαια πάντα για τις δυτικές κοινωνίες. Γιατί υπάρχουν σημεία στον πλανήτη, που δεν είναι και λίγα, όπου όλα αυτά που μας απασχολούν εδώ είναι δυστυχώς απλώς πολυτέλειες.
Ποια είναι η μεγαλύτερη βία που υφίσταται μια γυναίκα σήμερα;
Η σεξουαλική βία νομίζω ότι παραμένει η πιο σκληρή μορφή βίας που μπορεί να υποστεί μια γυναίκα. Γιατί αυτή έχει πάρα πολλές παραμέτρους και παρενέργειες, ψυχικές και σωματικές που επεκτείνονται σε βάθος χρόνου.
Πιστεύετε ότι θα εξαλειφθούν ποτέ οι διακρίσεις κατά των γυναικών;
Θέλω να ελπίζω ότι όλες οι διακρίσεις θα εξαλειφθούν κάποτε. Ότι θα έρθει εκείνη η μέρα όπου οι άνθρωποι θα αντιληφθούν ότι δεν τους χωρίζει τίποτα. Ότι δεν έχει σημασία αν είσαι άντρας ή γυναίκα, μαύρος ή άσπρος, ετεροφυλόφιλος ή ομοφυλόφιλος, χοντρός ή αδύνατος, όμορφος ή άσχημος, αριστερός ή δεξιός. Ναι, είμαστε διαφορετικοί αλλά γιατί αυτό να αποτελεί λόγο για «εχθροπραξίες» μεταξύ μας; Τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι κοινωνίες και η ανθρωπότητα είναι πολύ μεγάλα και παγκόσμια και μόνο με σύμπνοια και ενότητα μπορεί να προχωρήσουμε κι ελπίζω να λύσουμε.
Είμαστε στον 21ο αιώνα. Τα ζητήματα της φυλής, του φύλου είναι «στο τραπέζι». Φαντάζομαι ως μητέρα σκέφτεστε το μέλλον της κόρης σας. Ποια συμβουλή θα της δίνατε για να δώσει τη μάχη και εκείνη στον κόσμο;
Δεν ξέρω αν θα τη συμβούλευα κάτι. Ούτως ή άλλως τα παιδιά συνήθως αγνοούν τις συμβουλές των γονιών τους. Θα προσπαθήσω όμως να τη μάθω να ονειρεύεται με πάθος, να της εμφυσήσω τη διάθεση για γνώση, να την κάνω δυνατή, γεμάτη αυτοπεποίθηση, μαχητική, χωρίς φόβους και προκαταλήψεις και ελπίζω να γίνει ένας πολύ καλός άνθρωπος.
