Η πολυμεσική παρουσίαση του φωτογράφου Τάσου Βρεττού γύρω από το underground clubbing στην Αθήνα με τίτλο “The Feel. Backstage” θα τρέχει στην Πειραιώς 260 μέχρι τα τέλη Ιουλίου. Σε μία από τις αποθήκες του Φεστιβάλ Αθηνών ο Τάσος Βρεττός, αλλά και όλη η ομάδα που συμμετέχει στην έκθεση, έχουν στήσει μια μοναδική, για τα ελληνικά δεδομένα, παρουσίαση των backstage της αθηναϊκής σκηνής του underground clubbing.
Με το που μπαίνεις στον χώρο οι προβολές των φωτογραφιών του Βρεττού στους τοίχους (αλλά και στο πάτωμα), οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου, το ηχητικό περιβάλλον που έχει δημιουργήσει ο Δημήτρης Καλαμαράς, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή των οπτικοακουστικών από τους Μάκη Φάρο, Αντώνη Γκατζουγιάννη, Μιχάλη Αντωνόπουλο δημιουργεί ένα περιβάλλον πλήρως εναρμονισμένο με την αισθητική και τη φιλοσοφία της ίδιας της σκηνής: απουσία ηδονοβλεπτικής ματιάς, σεξισμού και επικριτικής διάθεσης. Μόνο μπράβο, λοιπόν, στους επιμελητές Νάντια Αργυροπούλου και Γιώργο Τζιρτζιλάκη.
«Για όσα άτομα δεν πρόλαβαν το underground clubbing στην Αθήνα από το 2005 και για όσα άτομα ήταν κομμάτι του, ο Τάσος Βρεττός με την υπέροχη εγκατάσταση της επιμελήτριας Νάντιας Αργυροπούλου, έχουν καταφέρει να ξαναζωντανέψουν εκείνες τις “κολασμένες” νύχτες μέσα στον βιομηχανικό χώρο της Πειραιώς.
Ένας μεγάλος όγκος φωτογραφιών είναι από τα Porn Film Festival που διοργάνωνα στο Gagarin 205 Live Music Space με την απόλυτη έμπρακτη συμπαράσταση του αείμνηστου Νίκου Τριανταφυλλιδη.
Κατάφερα και πήγα στα εγκαίνια, στεκόμουνα και με ρούφαγε ο τοίχος που προβάλλονταν οι φωτογραφίες, αναγνώριζα τόσους περφόρμερς που είχα φέρει και φιλοξενήσει», είχε γράψει, μεταξύ άλλων, σε ένα συγκινητικό post στο facebook η Μαρία Cyber, η οποία μαζί με τους performers έδωσε πρόσβαση στον Τάσο Βρεττό στα backstage των events που διοργάνωνε.
Ο Τάσος Βρεττός, η Μαρία Cyber και ο Γιώργος Φακίνος μοιράζονται μαζί μας την εμπειρία της backstage φωτογράφισης που έλαβε χώρα την περίοδο 2005-2020 και που αποτυπώνει ένα μοναδικό κόσμο, εκεί που το ίδιο το σώμα είναι το έργο τέχνης.
Τάσος Βρεττός
Ανέκαθεν στη δουλειά μου με γοήτευε η έννοια του άβατου, του χώρου δηλαδή που είναι κλειστός, με δικούς του κανόνες και με δύσκολη πρόσβαση. Αυτό πάντα με έλκυε. Όλοι οι performers του underground clubbing στην Αθήνα αποτελούν τη μετεξέλιξη των παιδικών μου ηρώων των λούνα παρκ και των πανηγυριών της εποχής μου· σε αυτούς τους χώρους μπολιάστηκε μέσα μου η αγάπη για τα παρασκήνια αλλά και η σχέση μου με την ίδια την εικόνα και τη φωτογραφία. Για μένα η προβολή αυτών των ανθρώπων ήταν η προβολή των ηρώων των παιδικών μου χρόνων δηλαδή οι σύγχρονοι performers είναι η συνέχεια των σχοινοβατών της εποχής και όλων, οι άνθρωποι, των πανηγυριών που περιόδευαν.
Το ότι οι performers μου έδωσαν τη δυνατότητα να μοιραστώ μαζί τους τον πολύ προσωπικό χρόνο της προετοιμασίας τους και της αυτοσυγκέντρωσης ή και τον επίσης πολύ προσωπικό τους χρόνο αμέσως μετά το σόου είναι, για μένα, μεγάλη τιμή.
Η εμπιστοσύνη που έδειξαν στο πρόσωπό μου ήταν πολύ τιμητική και έχω την εντύπωση ότι με κάποιο τρόπο ανταπέδωσα κι εγώ, μέσα από αυτή την έκθεση, ένα τιμητικό ευχαριστώ σε όλους αυτούς τους ανθρώπους, σε όλους αυτούς τους performers, με έναν τρόπο που τους ταίριαζε να ειδωθούν από ένα κοινό.
Το συγκεκριμένο υλικό δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως τυπωμένες φωτογραφίες. Ο τρόπος λοιπόν που χτίστηκε και προβλήθηκε το υλικό πιστεύω ότι ταιριάζει πάρα πολύ σε όλους αυτούς τους ανθρώπους.
Η εμπιστοσύνη ήταν απαραίτητη προϋπόθεση. Τα διαπιστευτήρια τα έδωσαν οι διοργανωτές των events, η Μαρία Cyber, ο Νίκος Τριανταφυλλίδης, ο Γιώργος Φακίνος, οι οποίοι με σύστησαν στους performers. Από εκεί και πέρα ήταν δική μου δουλειά να καταλάβω, χωρίς κουβέντα, αυτές τις κόκκινες γραμμές που δεν έπρεπε να ξεπεράσω.
Τι σημαίνει αυτό; Να είμαι «ορατός-αόρατος» και να μην τραβήξω κάτι που θα μπορούσε να χαλάσει οποιαδήποτε ισορροπία. Προτιμώ να χάσω μια εικόνα παρά να χάσω τη συνέχεια μιας σχέσης ή μιας ιστορίας. Αυτό όμως δεν λέγεται, ούτε συζητιέται. Αυτό περισσότερο έχει να κάνει με το ένστικτο του όποιου δημιουργού που βρίσκεται σε έναν πολύ προσωπικό χώρο ενός άλλου ανθρώπου. Εκεί ο δημιουργός πρέπει να κινηθεί πολύ διακριτικά για να μην ξεπεράσει τα όρια που έχουν μπει σιωπηλά.
Κοινή συνιστώσα σε όλες τις στιγμές που αποτύπωσα είναι το σώμα ως έκθεμα. Η διαφορετικότητα έχει να κάνει με τις διαφορετικές σκηνές και με τις διαφορετικές επιλογές ως προς το performing. Το σώμα λειτούργησε και ως γέφυρα γιατί σαφώς διαφορετικό είναι το performing σε ένα strip club όπως το «4» και διαφορετικό στο Porn Festival του Gagarin.
Το κάθε σώμα προβάλλεται, κινείται και συμμετέχει με τη δική του ταυτότητα -όποια κι αν είναι αυτή. Δεν μπήκα μέσα σε αυτούς τους χώρους με την πρόθεση ούτε μιας ηδονοβλεπτικής ματιάς, πέραν της ηδονοβλεπτικής ματιάς που έχει ούτως ή άλλως αυτή καθ’ αυτή η φωτογραφία, ούτε για να πάρω μια πολιτική θέση απέναντι στο σώμα. Μπήκα να καταγράψω με τη δική μου περιέργεια και κάπως μαγεμένος από τους σύγχρονους ήρωες μου.
Οι performers ακτινοβολούν και λάμπουν την ώρα που θα βγουν στη σκηνή. Το πριν και το μετά είναι η προετοιμασία και το αργό «σβήσιμο». Τα σώματά τους δεν τα εξωράισα, ούτε τα τράβηξα την καλύτερη δυνατή τους στιγμή, αλλά σε μια πολύ προσωπική στιγμή και αυτό για μένα, επαναλαμβάνω, είναι πολύ τιμητικό γιατί μου επέτρεψαν να γραφτεί αυτή η ιστορία.
Την ώρα που καταγράφεις την ιστορία δεν έχεις συναίσθηση ότι αυτό μετά από 20 χρόνια θα είναι Ιστορία και ότι είναι σημαντικό να έχει καταγραφεί με όποιο τρόπο μπορεί κάποιος να το κάνει. Για μένα αποτελεί τεράστιο credit ότι η Μαρία Cyber θεωρεί πως η καταγραφή μου είναι συγκινητική και συγκλονιστική. Εκεί δεν αναμετρώμαι με το πόσο καλός φωτογράφος είμαι αλλά με το πόσο μπορεί να εξυπηρέτησα αυτό το κομμάτι της Ιστορίας. Αυτή η σκηνή λοιπόν, που δεν νομίζω ότι θα υπάρξει ξανά όπως ήταν, έχει καταγραφεί ιστορικά. Είμαι πολύ χαρούμενος που αποτέλεσα κι εγώ ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας της σκηνής.
Αυτή η καταγραφή, όπως κι εκείνη με τους Τόπους Λατρείας, αποτελεί μια ανθρωπολογική μελέτη και σπουδή για κάποιους ανθρωπολόγους. Οι Τόποι Λατρείας απασχολούν ακόμη ανθρωπολογικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, πράγμα που ούτε το φανταζόμουν όταν ξεκινούσα να τους τραβάω. Έτσι και τώρα, αυτή η ιστορία που καταγράφηκε στα underground club της Αθήνας είναι εξαιρετικά επίκαιρη τώρα που έχει ανοίξει τόσο έντονα η συζήτηση για την ταυτότητα και το φύλο.
Μαρία Cyber
Ο Τάσος έχει μια έμφυτη καλοσύνη και η ενέργεια του δεν σε ενοχλεί. Δεν σε ενοχλεί να είναι εκεί μέσα στα παρασκήνια και να πατήσει τα κλικ, ούτε επίσης είναι ένας άνδρας που κοιτάει μέσα από την κλειδαρότρυπα. Φαίνεται στον φακό, στο αποτέλεσμα δηλαδή, ότι ο Τάσος δεν το κάνει αυτό.
Ο Τάσος καταγράφει ατμόσφαιρα και δίνει μια άλλη διάσταση -πέραν του τυπικού πορτρέτου- με το φως, με το κάδρο του, με το φλουτάρισμα. Ο Τάσος δεν «καρφώνει» με την κάμερα. Γι’ αυτό τον άφησα να μπει backstage και είπα κατευθείαν ναι γιατί δεν αφήνεις οποιονδήποτε να μπει εκεί. Με τον Τάσο νιώθεις απίστευτη ασφάλεια και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Κι όλα αυτά σε μια εποχή που όσοι συμμετείχαμε σε όλο αυτό δεν ξέραμε που θέλουμε να φτάσουμε αλλά ξέραμε ότι δεν αντέχουμε άλλο.
Ο Τάσος άρχισε να καταγράφει το 2005. Έβραζε το πράγμα με τις σεξουαλικότητες, με τα φύλα. Αυτό που βλέπεις με τον φακό του Τάσου είναι η λάβα. Αυτό που ζούμε τώρα είναι αφού έχει πέσει η λάβα, που τοποθετούνται γύρω γύρω τα πράγματα και μπαίνουν οι δομές. Στη φάση που τελούνταν όσα καταγραφεί ο Τάσος δεν υπήρχαν τόσες queer θεωρίες.
Κατάφερε να καταγράψει τέλεια το τι συνέβαινε γιατί δεν ξεκίνησε να κάνει ένα statement για το φύλο, για το butch και το femme, για το trans boy. Κατέγραψε σώματα και σεξουαλικότητες και ατμόσφαιρα.
Το λεσβιακό δέχεται μια ύπουλη επίθεση. Εγώ ξαναγυρνάω και λέω ότι “I ‘m a lesbian” εν μέσω μιας κατάστασης που ύπουλα πολεμιέται οτιδήποτε λεσβιακό, που το λεσβιακό δεν υπάρχει πουθενά. Στην έκθεση του Τάσου δεν υπάρχει αυτή η απουσία του λεσβιακού, γιατί τότε δεν υπήρχε αυτή η απουσία.
Γιώργος Φακίνος
Ο Τάσος με είχε ρωτήσει αν μπορεί να μπει backstage σε διάφορους καλλιτέχνες που δεν είναι και οι πιο εύκολοι, γιατί έχουν τα δικά τους backstage τελετουργικά. Σε έναν άνθρωπο που δείχνει «κανονικός» και «φυσιολογικός» όπως ο Τάσος δύσκολα δίνεις πρόσβαση, δύσκολα τον αφήνεις να είναι εκεί την ώρα που ετοιμάζεσαι, που μπορεί να θες την ησυχία σου λίγο πριν ανέβεις στη σκηνή. Η μαγκιά του ήταν αυτή: έπεισε ανθρώπους να είναι εκεί μαζί τους, ακόμη και πέντε λεπτά πριν ανέβουν στη σκηνή, ανθρώπους που δεν άφηναν ούτε δικούς τους.
Ο Τάσος ήταν στα backstage την ώρα που οι άνθρωποι βάφονταν, ντύνονταν ή έκαναν γιόγκα και διαλογισμό. Ήταν εκεί σαν να ήταν «αόρατος», σαν να ήταν ένας από αυτούς· ήταν κάτι που μόνο εκείνος μπορούσε να κάνει, ακόμη και σε σύγκριση με ανθρώπους που εμφανισιακά μπορεί να έδειχναν πιο κοντά στους performers, πιο «φρικιά», με εξτρίμ εμφάνιση.
Αυτό που έκανε τη διαφορά ήταν η συμπεριφορά του αλλά και το έργο του, οι performers έβλεπαν προηγούμενες δουλειές του, έβλεπαν την αισθητική του. Και έτσι του έδιναν άδεια για πρόσβαση.
Όταν τον έβαζα στα backstage δεν υπήρχε το concept ότι όλο αυτό το υλικό θα καταλήξει σε έκθεση. Δεν υπήρχε ένα πλάνο πίσω από όλο αυτό. Όμως προφανώς με αυτό το φοβερό και άφθονο υλικό πήρε την απόφαση να προχωρήσει στην έκθεση. Κι αυτό, δηλαδή η έκθεση των backstage, γίνεται για πρώτη φορά γιατί όταν οι performers είναι πάνω στη σκηνή υπάρχουν πολλοί φωτογράφοι από κάτω. Ο Τάσος αποτύπωσε ένα τελετουργικό που ο κόσμος δεν είχε αλλιώς την ευκαιρία να το δει.
Όταν είδα τις προβολές στην έκθεση προφανώς και συγκινήθηκα βλέποντας όλες αυτές τις εικόνες αλλά ταυτοχρόνως πήρα ώθηση για να προχωρήσω και να κάνω κι άλλα πράγματα. Δεν είμαι ιδιαίτερα νοσταλγικός τύπος. Δεν νιώθω ότι βλέπουμε εικόνες από μια εποχή που έχει τελειώσει.
Η κοινωνία έχει συντηρητικοποιηθεί σε σχέση με την εποχή που ο Τάσος ξεκίνησε να τραβάει τις φωτογραφίες αλλά δεν πιστεύω ότι δεν θα γίνουν ξανά τέτοια events, ίσως κι ακόμη πιο εξτρίμ.
