Επιστροφή στο Πεδίον του Άρεως. Ώρα 20:30. Σημείο εκκίνησης το άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Και η υπαίθρια ψηφιακή έκθεση “Plásmata” ξεκινάει…Ή μάλλον δεν το ‘χεις καταλάβει αλλά είσαι ήδη μέρος της από το πρώτο μεγάλο έργο που συναντάς με φόντο το άγαλμα και τον ουρανό που ‘χει σουρουπώσει, αφού χάνεσαι σε ένα βίντεο με περισσότερες από διακόσιες εκατομμύρια εικόνες μέσα από την καθηλωτική εικαστική σύνθεση του Refik Anadol. Όσο νυχτώνει τόσο πιο θεαματικό αυτό που αντικρίζεις, βυθίζοντας τον νου σου σε εικόνες, χρώματα και άπειρα σχήματα.
Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση με τα “Plásmata: Bodies, Dreams, and Data” επιστρέφει στο ίδιο Πεδίο, από εκεί που το άφησε πέρσι με την έκθεση “You and AI” για την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή τη φορά με το σώμα στον δημόσιο χώρο, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού Ιδρύματος Ωνάση και Curatorial Direction της έκθεσης:
«Το σώμα στον δημόσιο χώρο αν δεν μπορεί να εκφραστεί όπως επιθυμεί παύει να έχει ενδιαφέρον, εφόσον δεν μπορούσαμε να έχουμε γυμνά σώματα, σώματα που εκφράζουν δυναμικά την επιθυμία και την όποια ανάγκη τους, καταλήξαμε στα “Πλάσματα”. Το πλάσμα ως τέταρτη μορφή ύλης, δεν είναι υγρό, δεν είναι στερεό, δεν είναι αέριο, είναι μια μορφή ύλης που επιτρέπει να συνδεόμαστε μεταξύ μας. Το πλάσμα, έτσι όπως προκύπτει από το αίμα μας ως θεραπευτικό όπλο της σύγχρονης ιατρικής. Τα πλάσματα ως ωραία άτομα, ως ωραίοι άνθρωποι, που δεν αναφέρονται σε φυλή, φύλο, αλλά στη μαγεία που μπορεί να ασκήσει ένας άνθρωπος προς εσένα».
«Αλλά και Πλάσματα ως κάτι το οποίο πλάθουμε με τα χέρια μας», συμπληρώνει ο Πρόδρομος Τσιαβός, επιστημονικός σύμβουλος της έκθεσης, «όμως για ένα ψηφιακό πλάσμα αντί για πηλό χρησιμοποιείς δεδομένα, υπολογιστική δύναμη. Τα τεχνολογικά πλάσματα έχουν το χαρακτηριστικό καθώς τα δημιουργείς, ο πηλός να πλάθει και σένα, να αλλάζει και σένα, να σε τραβάει μέσα του».
Έτσι, με τα δεδομένα ως τον πηλό του 21ου αιώνα, που τον πλάθεις και σε πλάθει και τη φράση του Πρόδρομου Τσιαβού ότι: «Η τεχνολογία είναι φτιαγμένη από όνειρα, όταν την δημιουργείς, πρέπει να σκεφτείς τι θέλεις να κάνεις, να της δώσεις κάποια δεδομένα, να έχει μια μορφή σώματος», συνεχίζω την περιήγηση ή καλύτερα το χάσιμο στο Πεδίο. Συναντώντας το φωτεινό έργο που γράφει “We are having the time of our lives” των Superflex, σαν σε εμπορική επιγραφή και το οποίο μας υποδέχεται στην έκθεση, δίνοντας τον ξεκάθαρα ειρωνικό του τόνο, ενώ στιγμιαία φεύγει ένα μειδίαμα, από την αυτόματη ανασκόπηση των τελευταίων ετών της πανδημίας που μου προκάλεσε στο μυαλό διαβάζοντάς το.
Συνεχίζοντας, το βίντεο “MOON-FACED” της Morehshin Allahyari ζωγραφίζει νέα άφυλα πορτρέτα, σε μια προσπάθεια αποκατάστασης μιας ιστορίας δυτικότροπων επιρροών, οι οποίες επισκίασαν και εξαφάνισαν τις queer αναπαραστάσεις του φύλου στην περσική οπτική κουλτούρα.
Το χωρίς χαρακτηριστικά μαρμάρινο γλυπτό “HELIN” του Christian Mio Locklair έρχεται σε άμεσο διάλογο με τα γλυπτά του πάρκου, ένα έργο που δημιουργήθηκε αντλώντας ανοιχτά δεδομένα για προτομές ιστορικών μορφών, από διάφορες εποχές και πολιτισμούς. Πρόκειται για μια προτομή που περιέχει χιλιάδες προϋπάρχουσες προτομές θέτοντας τον συλλογικό χαρακτήρα της ταυτότητας που προέρχεται από πάρα πολλά πρόσωπα.
Κατά τη διαδρομή μας η προσοχή στρέφεται στο βίντεο “VIRTUAL EMBALMING” του Frederik Heyman με τεχνολογία αιχμής –το 3D scanning– που χρησιμοποιείται για την εικονική «ταρίχευση» της Isabelle Huppert, της Kim Peers και της Michèle Lamy, και στο οποίο απαθανατίζονται μέσα στις υπέρτατες φαντασιώσεις τους, σε ένα ψηφιακό μνημείο.
Μόλις έχει για τα καλά νυχτώσει, δεν μπορείς να μην υψώσεις το κεφάλι σου κάνοντας στάση στο θεαματικό έργο της έκθεσης “ANOTHER MOON” των Kimchi and Chips που σχηματίζει ένα δεύτερο φεγγάρι από ακτίνες λέιζερ και το οποίο δημιουργείται με την ενέργεια του αττικού ήλιου ενώ υψώνεται στα 70 μέτρα από πάνω σου, εκεί όπου βρίσκεται το άγαλμα της θεάς Αθηνάς. Μια συνάντηση τέχνης, τεχνολογίας και φύσης, όπου 40 ηλιακοί πύργοι συλλέγουν ηλιακή ενέργεια κατά τη διάρκεια της ημέρας και τη νύχτα το επιστρέφουν στον ουρανό.
Μέσα στη διαδρομή με περισσότερα από 250 τετραγωνικά μέτρα έργων LED, ανάμεσα σε βίντεο, διαδραστικές εγκαταστάσεις, 3D scanning, γλυπτά, φωτιστικές εγκαταστάσεις, mapping, ψηφιακές ταινίες και animation συναντάμε την εγκατάσταση “HAPPINESS” του Dries Verhoeven. Ένα ρομπότ που μοιάζει με άνθρωπο, έχει βρει στέγη σ’ ένα μικρό τσιμεντένιο κτίριο που θυμίζει κάτι ανάμεσα σε φαρμακείο και δημόσια τουαλέτα και μας μιλά για φάρμακα, παυσίπονα και αντικαταθλιπτικά: χάπια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να μεταβάλουμε τη συναισθηματική μας πραγματικότητα.
Ανάμεσα στο πράσινο και τη φύση ακούμε να αναδύεται από μία μικρή σπηλιά η φωνή του FRANK, έργο της Cecilie Waagner Falkenstrøm που λειτουργεί ως ένα σύγχρονο μαντείο και στο οποίο μπορούμε να κάνουμε ερωτήσεις στο FRANK για όλες τις προσωπικές μας ανησυχίες.
Στο Breathing Pavilion του Ekene Ijeoma, περικυκλωμένη από φωτεινές, φουσκωτές στήλες που πάλλονται στον ρυθμό της ανάσας του καλλιτέχνη, ο ήχος έξω από αυτές δεν ακούγεται και μας προσκαλεί να συγχρονίσουμε τη δική μας αναπνοή μαζί του. Ένα έργο εμπνευσμένο και από την πανδημία COVID-19, όταν η ίδια η αναπνοή εμποδίζεται, αλλά και ως ειδική αναφορά στο I can’t breathe που συνδέεται με το κίνημα των Black Lives Matter.
Για τα καλά πλέον βυθισμένη στον κόσμο των «Πλασμάτων» τελικά έχει κι άλλο, όταν τα δέντρα μας μιλούν και προβάλλονται σε αυτά μορφές στο έργο “Eclipse” του Tony Oursler, αντλώντας έμπνευση από τη μεταμόρφωση της μυθολογικής Δάφνης σε δέντρο, από το Δέντρο της Ζωής της σκανδιναβικής κοσμογονίας, από ένα μικρό σχέδιο δέντρου του Δαρβίνου, και από τη νέα τεχνολογία DNA CRISPR-Cas9:
Τι θα είχαν να πουν τα δέντρα για τη συμπεριφορά μας μέσα στη βιόσφαιρα;
Αφήνοντας όμως το υπερθεαματικό έργο για το τέλος της διαδρομής καταλήγουμε εντυπωσιασμένοι μπροστά σε έναν τεράστιο φωτεινό κατακόκκινο πλανήτη 22 μέτρων, χωρισμένο σε δύο ημισφαίρια. Μια Γη διχασμένη, στην εγκατάσταση “DIVIDED” του SpY μπορούμε να περάσουμε ανάμεσα στα δύο μέρη της, να βρούμε τη θέση μας στην κοσμοθεωρία της συνύπαρξης:
Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τον πλανήτη μας ως ένα συλλογικό οικοσύστημα αντί για έναν τόπο προς ακατάπαυστη εκμετάλλευση;
Από το άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου, φτάνοντας μέχρι το θέατρο του Άλσους και το πευκόδασος που υπάρχει πάνω από αυτό, μέσα από διαδρομές – μέρη του πάρκου, άγνωστα, ένα φαντασμαγορικό λούνα παρκ ψηφιακής τέχνης σε περιμένει στο Πεδίον του Άρεως, χωρίς ηλικία και όρια, μόνο ελευθερία:
Να αισθανθείς, να χαθείς, ανάμεσα σε «Πλάσματα» σε μια άλλη φαντασμαγορία, γεμάτη χρώματα, φως κι εσύ ως ξεχωριστό μέρος της φύσης με τον πιο μοναδικό είναι σου. Με την ύπαρξή σου να μαγεύεται από έναν πλασμένο από δεδομένα ονειρικό ψηφιακό κόσμο, τόσο κοντά όμως στην ανθρώπινη φύση σου, φτιαγμένο από τα υλικά της και βγαλμένο από μέσα της. Μαγεία.
Συνεχίζοντας την περιήγηση στα “PLÁSMATA” και στα έργα του:
SHOWstudio
Tο SHOWstudio και ο Nick Knight παρουσιάζουν 14 ταινίες μόδας από τo αρχείο τους των δύο τελευταίων δεκαετιών, εξερευνώντας το θέμα της μεταμόρφωσης μέσω της περφόρμανς και της τεχνολογίας. Εξελίσσοντας τη σύγχρονη γλώσσα δημιουργίας εικόνων, αυτές οι μικρού μήκους ταινίες συνδυάζουν τεχνικές όπως τα κινούμενα σχέδια, το 3D scanning και τo motion capture, μαζί με χορό και αντισυμβατικές φωτογραφίσεις μόδας, που ωθούν τα όρια και επινοούν νέα οράματα ομορφιάς.
POLYMORPHIC: Matthew Niederhauser, Elie Zananiri, John Fitzgerald (2022)
Μπορεί η ψηφιακή τεχνολογία να επεκτείνει το ανθρώπινο σώμα πέρα από τα όριά του, επιτρέποντάς μας να ανακαλύψουμε εκ νέου τον εαυτό μας;
Σε αυτή τη διαδραστική εγκατάσταση, τα σώματα δεν είναι μόνο ό,τι φαίνεται: καθένα από αυτά γίνεται όχημα έκφρασης, ανακάλυψης και αλλαγής. Ο εαυτός είναι εφήμερος, μπορεί λοιπόν να μεταμορφωθεί και να ενωθεί με νέους κόσμους.
VINE 2.0: The Alternative Limb Project (2022)
Γλυπτό και βίντεο (διάρκεια: περ. 2 λεπτά)
Μπορούν η τέχνη, το design και η τεχνολογία να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιλαμβάνεται την αναπηρία;
Ένα βοτανικό πλοκάμι, υβρίδιο χλωρίδας και πανίδας, ένα φορέσιμο έργο εμπνευσμένο από φυτά αυτού του πλανήτη, το οποίο μπορεί να κινείται απαλά και οργανικά καθώς λυγίζει. Αυτή η τεχνολογία ελέγχεται από αισθητήρες πίεσης ενσωματωμένους στα παπούτσια του μοντέλου και δημιουργεί δυναμικές καμπύλες που αντιδρούν στις ανθρώπινες κινήσεις σε πραγματικό χρόνο.
DIAMOND OF OTHERNESS – KALEIDOSCOPE OF THE MOTIONS OF THE SOUL: Μαρία Παπαδημητρίου (2020)
Πώς μπορεί να μας επιτρέψει η τέχνη να υιοθετήσουμε νέες γλώσσες και εκφράσεις σε μεταβατικές περιόδους;
Ένα τεράστιο πρισματικό διαμάντι με μια ανακλαστική επιφάνεια που αποτυπώνει και παραμορφώνει την πραγματικότητα γύρω του. Μια αναφορά στη φράση του ποιητή Αρθούρου Ρεμπώ «Εγώ είναι ένας άλλος» (“Je est une autre”), ένας υπαινιγμός για την υλικότητα της τέχνης που μας επιτρέπει να συναντήσουμε τον εαυτό μας, ως κάποιοι άλλοι.
AMONG US, AMONG OTHERS: Εύα Παπαμαργαρίτη (2022)
Πώς βλέπουμε τον εαυτό μας στα είδωλα που δημιουργούμε;
Μια πληθώρα από διαφορετικά πλάσματα αναδύονται, κινούνται και αναπαύονται. Καθώς μιμούνται τόσο τον άνθρωπο όσο και άλλες –φυσικές, οργανικές και ζωικές– οντότητες, μοιάζουν με ένα κράμα χαρακτήρων από βιντεοπαιχνίδια και μορφών της μυθολογίας.
Τα πλάσματα επιδίδονται σε απροσδόκητες ή κοινότοπες κινήσεις και εκφράσεις, συγχρονίζονται, εγκαταλείπουν το ένα το άλλο ή ενώνονται μεταξύ τους, δημιουργώντας μια ανοίκεια χορογραφία στην οποία προσπαθούν να αναγνωρίσουν τον ίδιο τους τον εαυτό.
PERMANENT SUNSET: LaTurbo Avedon (2020-)
Θα μπορούσαν οι εικονικοί μας κόσμοι να έχουν στο κέντρο τους τον αναστοχασμό και τη δημιουργικότητα, αντί για την εμπορευματοποίηση;
Μια συνεχής περφόρμανς in-game, όπου οι χαρακτήρες αποδεσμεύονται από τους στόχους και τις ενέργειες των βιντεοπαιχνιδιών, για να απολαύσουν τα ηλιοβασιλέματα των εικονικών τους κόσμων. Τόποι που δημιουργήθηκαν για βίαιες μάχες επαναπροσδιορίζονται ως σημεία ενατένισης και περισυλλογής.
THE BOTS: Eva & Franco Mattes (2020)
Πώς θα ήταν η ζωή μας στο διαδίκτυο χωρίς το αόρατο εργατικό δυναμικό που «καθαρίζει» τις διαδικτυακές πλατφόρμες από υβριστικό, κακοποιητικό και βίαιο περιεχόμενο;
Μια σειρά συνεντεύξεων με διαχειριστές διαδικτυακού περιεχομένου, που τους υποδύονται ηθοποιοί. Αφηγούνται ιστορίες, ενώ προσποιούνται πως δίνουν οδηγίες μακιγιάζ, μια μέθοδος που συνηθίζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αποφυγή της λογοκρισίας. Θέματα όπως η βία, η σεξουαλική κακοποίηση, η ρητορική μίσους και η τρομοκρατία εναλλάσσονται με συμβουλές για σωστό μακιγιάζ: ένας τρόπος απόκρυψης των ατελειών, όχι πολύ διαφορετικός από τη διαχείριση περιεχομένου, που αφαιρεί ανεπιθύμητο υλικό για να ομορφύνει την «επιδερμίδα» του διαδικτύου.
VERTICAL MIGRATION: SUPERFLEX (2021)
Αν κατανοούσαμε την κοινή μας μοίρα με άλλα πλάσματα του πλανήτη, θα νοιαζόμασταν περισσότερο για το πώς οι πράξεις μας επηρεάζουν το περιβάλλον μας;
Η θέαση του κόσμου από την οπτική γωνία ενός σιφωνοφόρου, ενός ανοίκειου πλάσματος –συγγενικού των μεδουσών– που εμφανίζεται σε πολύ διαφορετικά μεγέθη· μπορεί να έχει το μήκος νυχιού ή φάλαινας και δεν μοιάζει με τίποτα που συναντάμε στη στεριά. Μια μορφή ζωής που δεν έχει ομοιότητα με τον άνθρωπο, αν και μοιράζεται τον ίδιο πλανήτη, το ίδιο οικοσύστημα και το ίδιο μέλλον με εμάς.
WE LIVE IN AN OCEAN OF AIR (VIDEO EDITION): Marshmallow Laser Feast (2018)
Μπορεί η τεχνολογία να μας αποκαλύψει πόσο πραγματικά συνδεδεμένοι είμαστε με τον φυσικό κόσμο;
Ποτάμια οξυγόνου, νερού και άνθρακα ρέουν μέσα από μια γιγαντιαία σεκόγια, που αναπαριστά τον πνεύμονα του πλανήτη. Καθώς παρακολουθούμε τα συστατικά της ζωής να ξεχύνονται μέσα από τις διάφορες μορφές της, μπορούμε να αναλογιστούμε τον αέρινο ωκεανό μέσα στον οποίο υπάρχουμε: ένα ζωογόνο μέσο που συντηρεί –και συντηρείται από– κάθε είδος ζωής στη Γη.
