Έχω αρχίσει με απόλυτα συνειδητό τρόπο να σπάω τις ακουστικές μου comfort zones όσο και αν το μυαλό μου είναι εθισμένο σε λούπες, beats, scratches, pop φωνητικά και catchy κιθαριστικά riffs που σε μαγνητίζουν άμεσα. Είναι μια μορφή αποσυμπίεσης η δημιουργία ακουστικής ρουτίνας γιατί επιστρέφεις σε ένα ασφαλές μέρος. Όταν όμως η ασφάλεια σπάει, κάπως έτσι κατακτάς ένα ψήγμα ουσιαστικής ελευθερίας μέσω του μεγαλείου της μουσικής. Χωρίς τίτλους, σημειώσεις και μικρά γράμματα που πάντα είναι εκεί για να σε αποπροσανατολίζουν αντί να σε καθοδηγούν. Γράφω για το μεγαλείο της μουσικής και σκέφτομαι πόσο υπεράνω του ανθρώπινου είναι και ας είναι φτιαγμένη από άνθρωπο. Με έναν μαγικό τρόπο βρίσκει τον δρόμο της για την αθανασία. Και αν ακολουθούσαμε την πορεία της, λέτε να φτάναμε και εμείς κάπου; Έστω λίγο πιο ψηλά από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης; Τις σκέψεις μου αυτές συνοδεύει το “Τora” του Πέτρου Κλαμπάνη που ανοίγει εξαιρετικά την τελευταία του δουλειά με τίτλο “Tora Collective”.
Ανυπομονούσα να ακούσω ζωντανά τον Πέτρο Κλαμπάνη να παίζει μπάσο σκεπτόμενη πως είναι κάποιες μουσικές που τις οφείλεις στον εαυτό σου! Γιατί η μουσική… η μουσική είναι για εμένα το μοναδικό μέσο για αυτή την πολυπόθητη θέωση που διακαώς αποζητάμε. Ο Πέτρος Κλαμπάνης, περιγράφεται δικαίως ως «ένας δεινός παίκτης και συνθέτης» (JazzTimes) και «ένας μουσικός που μιλάει πάντα από καρδιάς» (Downbeat), μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Αθήνας και Νέας Υόρκης. Έχει συνεργαστεί, μεταξύ πολλών άλλων, με καλλιτέχνες όπως οι Greg Osby, Jacques Morelenbaum, Oded Tzur, Arooj Aftab, Anoushka Shankar, Shai Maestro, Gilad Hekselman, Jean-Michel Pilc, Snarky Puppy, Δήμητρα Γαλάνη, Μαρία Φαραντούρη. Η μακρά λίστα εμφανίσεών του περιλαμβάνει το Carnegie Hall, το Lincoln Center, το The Blue Note, το The Kennedy Center, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA), το Barbican (Λονδίνο), το Glastonbury (Ηνωμένο Βασίλειο), το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, το JazzAhead (Βρέμη), το NYC Winter Jazzfest, το Jazzkaar (Ταλίν), το Athens Jazz Festival, το XJazz Festival (Βερολίνο), καθώς και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το Ίδρυμα Ωνάση Νέας Υόρκης και το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ). Έχει ηχογραφήσει έξι άλμπουμ ως bandleader, εισπράττοντας επαίνους από το NPR των ΗΠΑ, το JazzTimes, τα Independent Music Awards, το Downbeat, τους New York Times κ.ά.
Ανυπομονούσα επίσης να ακούσω ολοκληρωμένο το αποτέλεσμα του project “Tora Collective” από το πρώτο single με τίτλο “Disoriended” που ήρθε σαν ενημέρωση νέας κυκλοφορίας χωρίς όμως να με προϊδεάζει για την συνέχεια. Στην ανυπομονησία μου έδωσε τροφή η παρουσίαση του “Tora Collective” στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσού. Μια σκηνή στολισμένη με φως και μουσικά όργανα. Στην αρχή απολάμβανα την αίσθηση του ανεπαρκούς φωτός και των σκιών των οργάνων σαν ένα έργο τέχνης που δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα για να το θαυμάσεις και να δημιουργήσει μέσα σου αυτό που φτερούγισμα που δημιουργεί η τέχνη. Οι μουσικοί άρχισαν να παίρνουν τις θέσεις τους πάνω στη σκηνή και οι πρώτες νότες δημιούργησαν μια γήινη δύναμη που σε μαγνήτιζε για να ακούσεις την επόμενη νότα, το επόμενο σόλο, τον επόμενο λυγμό από την αιθέρια Αρετή Κετιμέ. Εξαιρετική βραδιά!
Πριν λίγες ημέρες ο δίσκος κυκλοφόρησε και ειλικρινά θεωρώ πως είναι μια δεύτερη ανάγνωση στη παράδοση, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως το έναυσμα για την μελέτη της από μια μεριά ακροατών που μέχρι πρότινος δεν είχαν ασχοληθεί με αυτή. Μέσα του εμπεριέχει κουλτούρες, ανθρώπους παρόντες στην ολότητα τους και όργανα, πολλά όργανα! Μπάσο, κλαρίνο, ούτι, πιάνο, κρουστά, τρομπέτα, drums. Και φυσικά την μοναδικότητα της Αρετής Κετιμέ της οποίας η φωνή αξιοποιείται ως μια έξοδος ψυχής, νότα-νότα, στίχο-στίχο. Νομίζω πως το να γράψω ότι η Jazz συναντά το παραδοσιακό είναι κοινότυπο. Στο “Tora Collective” συναντήθηκαν άνθρωποι οι οποίοι συνομιλούν σε ένα νέο δικό τους γλωσσικό κώδικα υψηλής ποιότητας που στο τέλος δεν αφορά κανέναν το τι ενώνεται με τι μιας και η μουσική η οποία πηγάζει από την καρδιά είναι πάντα η απάντηση σε όλα.
Με αφορμή λοιπόν το “Tora Collective” και λίγο πριν ένα ακόμα ντουέτο σετ με την Αρετή Κετιμέ στις 8 Απριλίου, μίλησα με τον Πέτρο Κλαμπάνη για τον χρόνο, τις κουλτούρες και τη συλλογικότητα μέσα μας αλλά και στην μουσική.
Υπήρχε πάντα μέσα σου αυτή η αγάπη για τον παραδοσιακό ήχο;
Άρχισε να αναπτύσσεται όταν πήγα πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη. Μεγαλώνοντας στην Ελλάδα, το ενδιαφέρον μου ήταν κυρίως στην τζαζ. Μετά κάτι άλλαξε μέσα μου, που προφανώς είχε να κάνει με το περιβάλλον και ίσως με την ανάγκη αναζήτησης των ριζών μου. Νοσταλγία, αν θέλεις.
Ποια ήταν αυτή η στιγμή που άναψε τη σπίθα για το “Tora Collective”;
Όταν συνειδητοποίησα ότι υλικό από το σώμα της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής μπορούσε να λειτουργήσει σε ένα τζαζ περιβάλλον, κατάλαβα ότι μπορεί να υπάρξει αυτή η σύγκλιση. Όταν πρωτοέπαιξα το «Θαλασσάκι» με το γκρουπ μου με τους Gilad Hekselman, Jean Michel Pilc & John Hadfield, κατάλαβα ότι αυτό μπορούσε να συμβεί και όχι μόνο να λειτουργήσει, αλλά και να συγκινήσει ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες. Η δύναμη των παραδοσιακών τραγουδιών είναι ανίκητη.
Είναι εύκολο να μάθουμε να είμαστε συλλογικοί ξεπερνώντας την ατομικότητά μας;
Είναι και δεν είναι. Ο καθένας μας έχει μεγαλώσει διαφορετικά. Για κάποιους είναι εύκολο και για κάποιους όχι. Χρειάζεται ωριμότητα, αυτοπεποίθηση, γενναιοδωρία, ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Είναι μια λεπτή ισορροπία, που έχει να κάνει τόσο με εμάς τους ίδιους όσο και με το περιβάλλον μας. Πάντως, η συλλογική συμπεριφορά/mindset ενός ατόμου μπορεί να εμπνεύσει το ίδιο και σε κάποιον άλλο.
Πόσο σημαντική είναι η έννοια της συλλογικότητας στη μουσική;
Η μουσική, από κάποιο σημείο και μετά, «ζητάει» την ισορροπία μεταξύ του «εγώ» και του «εμείς». Ο τρόπος που το έχω βιώσει εγώ είναι πως όταν δεν σκέφτεσαι τόσο πολύ τον εαυτό σου κατά τη διάρκεια της μουσικής πράξης (performance) τόσο πιο πολλές δημιουργικές επιλογές αποκαλύπτονται. Τόσο πιο εύκαμπτο και ευέλικτο είναι το μουσικό παιχνίδι, αν θέλετε. Ανοιχτή καρδιά και μυαλό.
Ποια άλλη κουλτούρα νιώθεις εξίσου οικεία;
Εκτός από την ελληνική; Υποθέτω αυτήν της Νέας Υόρκης, η οποία δεν είναι αμιγώς αμερικάνικη και -όπως όλες οι κουλτούρες, αλλά ιδιαίτερα αυτή- παραλλάσσεται και εξελίσσεται ταχύτατα.
Αν το κοντραμπάσο ήταν άνθρωπος, πώς θα περιέγραφες τον χαρακτήρα του;
Νομίζω πως θα συνδύαζε την παιδικότητα με τη σοφία. Τη σοβαρότητα με το παιχνίδι. Ήρεμος χαρακτήρας, αλλά και τσαντίλας ενίοτε…
Το εξώφυλλο του “Tora Collective” απεικονίζει τέσσερα μικρά σεμεδάκια. Πόσες εικόνες, αρώματα και γεύσεις χωράνε σε ένα σεμεδάκι;
Είναι σαν χρονομηχανή στα μάτια μου. Αυτό το σεμεδακι συμβολίζει μια εποχή για μένα. Μου θυμίζει την προγιαγιά μου, η οποία το έφτιαξε, και τα 80s – παρόλο που δημιουργήθηκε πολύ πριν. Μια αγάπη για το παρελθόν και την επαναπροσέγγισή του. Όταν το «ξέθαψε» η μητέρα μου, μου ήταν ξεκάθαρο πως αυτό θα ήταν το εξώφυλλο του δίσκου.
Νέο και ατόφια παραδοσιακό τραγούδι μπορεί να γεννηθεί σήμερα;
Πιστεύω πως μπορεί και πως ήδη συμβαίνει. Απλώς ένας σημαντικός παράγοντας και χαρακτηριστικό ενός τέτοιου δημιουργήματος είναι ο χρόνος. Ο χρόνος δείχνει και αποφασίζει αν κάτι γίνεται μέρος της communal συνείδησης και, ως τέτοιο, εξελίσσεται μαζί με την κοινότητα της οποίας είναι μέρος.
Η μουσική είναι μια δημιουργική διαδικασία που εξελίσσεται και προσαρμόζεται στην εποχή και το περιβάλλον της. Νέοι μουσικοί μπορούν να αξιοποιήσουν τα στοιχεία της παραδοσιακής μουσικής και να τα συνδυάσουν με σύγχρονα στοιχεία, δημιουργώντας έναν νέο ήχο που αντανακλά την εποχή μας. Αυτό έχει συμβεί σε πολλές μουσικές παραδόσεις σε όλο τον κόσμο, και η μουσική συνεχίζει να εξελίσσεται και να εμπλουτίζεται με νέες ιδέες και επιρροές.
Πώς καλλιεργείται ο σεβασμός για το παρελθόν;
Με την εκμάθηση ιστορίας, την εκπαίδευση και την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς – με ένα μη μουσειακό πνεύμα, θα έλεγα. Είναι το blueprint για το μέλλον. Νομίζω πως όλοι μας έχουμε την τάση να νοσταλγούμε το παρελθόν. Είτε προσωπικό είτε ιστορικό – ενός συνόλου δηλαδή. Όσο καλύτερα το γνωρίζουμε και αντικειμενικά κρίνουμε, τόσο πιο ευεργετικό είναι.
Τείνουμε όμως να εξιδανικεύουμε το παρελθόν χωρίς να αντιλαμβανόμαστε πως και τότε υπήρχαν σοβαρές δυσκολίες. Τι μας κάνει να το νοσταλγούμε;
Η ανάγκη για ένα “safe place”. Αν κάτι έγινε στο παρελθόν και είμαστε ακόμα εδώ, σημαίνει πως είτε ήταν καλό, όποτε κρατάμε μια ωραία ανάμνηση, είτε ήταν κακό, αλλά όχι τόσο κακό που να μην μας επιτρέπει να είμαστε ακόμα εδώ. Φυσικά, υπάρχουν κακές αναμνήσεις -ή πολύ κακές-, αλλά νομίζω πως έχουμε την τάση να επικεντρωνόμαστε στις καλές. Είναι μάλλον ένας μηχανισμός επιβίωσης. Το μέλλον τρομάζει. Είναι αβέβαιο. Χρειάζεται «αρετή και τόλμη» και έναν αδικαιολόγητο ενθουσιασμό η διαχείρισή του.
Η σχέση σου με το μέλλον πώς είναι; Ονειρεύεσαι;
Βέβαια. Είναι από τα πράγματα που κάνω πολύ και έκανα ακόμα πιο πολύ στο παρελθόν. Με τρομάζει, αλλά και με εξιτάρει. Όπως τους περισσότερους από εμάς.
Φτιάξε μου ένα κάδρο, περιγράφοντας την ιδανική τοποθεσία, όπου θα ήθελες μαζί με τους φανταστικούς συνεργάτες σου να παίξετε ζωντανά τον δίσκο.
Αν ήταν κλειστός χώρος, θα ήταν ένας καλός ήχος, ακουστικός χώρος. Υποφωτισμένος, με λίγα χρώματα, φυτά και το ακροατήριο κοντά μας, γύρω μας. Αν ήταν εξωτερικός χώρος, σκέφτομαι καλοκαίρι, αστέρια, τριζόνια, μυρωδιά θάλασσας, καλό ήχο και πάλι το ακροατήριο κοντά μας.
Σύντομα πάντως θα ανακοινώσουμε κάποιες συναυλίες και ελπίζω να σας δω εκεί. Να μια που έρχεται, σε διαφορετικό περιβάλλον από τα παραπάνω, αλλά με το κοινό πολύ κοντά μας: θα γίνει την Παρασκευή 7 Απριλίου στο δισκοπωλείο Music Corner. Θα είναι ένα ντουέτο σετ με την Αρετή Κετιμέ, στο οποίο θα παίξουμε μέρος του νέου δίσκου και θα παρουσιάσουμε ένα documentary σχετικό με το project. Σας περιμένω με μεγάλη ανυπομονησία.
