Όταν ο Βεζούβιος εξερράγη το 79 μ.Χ., η στάχτη, η λάβα και τα ηφαιστειακά αέρια έπνιξαν τις πόλεις και τα χωριά Πομπηία, Ερκολάνο και Σταβίες. Οι υπέροχα διατηρημένες τοιχογραφίες τους ανακαλύφθηκαν σε ανασκαφές από τα τέλη της δεκαετίας του 1600 και μετά, ενώ πολλές από αυτές μεταφέρθηκαν σε μουσεία, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης (Mann) για να φυλαχθούν.
Εντυπωσιακές τοιχογραφίες να απεικονίζουν ιερά τοπία, αποσπάσματα από την ελληνική μυθολογία και τραπέζια γεμάτα με φρούτα και κρέατα. Διακοσμούν τους τοίχους των επαύλεων, μερικές αναπαριστούν θεούς, πολεμιστές, σάτυρους και ποιητές. Άλλες απεικονίζουν έναν φούρναρη στη δουλειά του, ηθοποιούς με μάσκες και μουσικούς που δίνουν συναυλίες. Πολλές από αυτές διατηρούνται με εκπληκτικά ζωντανές λεπτομέρειες.
Σήμερα, αυτές οι εντυπωσιακές, πολλές σε μεγάλη κλίμακα τοιχογραφίες, παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τις προτιμήσεις, τα έθιμα, και τις τεχνικές ζωγραφικής της αρχαίας Ρώμης. Λίγα είναι γνωστά για τους ζωγράφους (pictores), οι περισσότεροι από τους οποίους δεν υπέγραφαν τα έργα τους, και η κοινωνική τους θέση ήταν μάλλον υποβαθμισμένη. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, είχε χαρακτηριστικά αναφέρει «Η σοφία των Αρχαίων [Ελλήνων] φαίνεται πιο αξιοθαύμαστη», θεωρώντας ανώτερο τον πολιτισμό των Αρχαίων Ελλήνων που αναγνώριζαν την αξία των ζωγράφων, κατατάσσοντάς τους τόσο υψηλά που θεωρούνταν «ιδιοκτησία του σύμπαντος», εκφράζοντας με αυτό τον τρόπο ένα μεγάλο παράπονο.
Η έκθεση «Οι ζωγράφοι της Πομπηίας» αναδεικνύει ένα σπάνιο μέσο – τη ρωμαϊκή τοιχογραφία – που ήταν διάχυτη στην αρχαία Ρώμη, μέσα από περισσότερα από 100 έργα τέχνης.
H πρόθεση της έκθεσης είναι να αναδείξει τους ίδιους τους καλλιτέχνες και τους τεχνίτες που δημιούργησαν αυτές τις διακοσμητικές τοιχογραφίες στα σπίτια της Πομπηίας, και της περιοχής του Βεζούβιου, προκειμένου να προβάλλει τον ρόλο και την οικονομική τους κατάσταση στην κοινωνία της εποχής, καθώς και να αναδείξει τις τεχνικές, τα εργαλεία, τα χρώματα και τα μοντέλα τους.
Η εξαιρετικά σημαντική κληρονομιά εικόνων που μας άφησαν αυτοί οι δημιουργοί – υπέροχες τοιχογραφίες με ακόμη ζωντανά χρώματα, συχνά μεγάλων διαστάσεων – αντανακλά τις προτιμήσεις και τις αξίες μιας ποικίλης πελατείας και μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τους μηχανισμούς που διέπουν το σύστημα παραγωγής των εργαστηρίων.
«Το να επικεντρωθούμε μόνο στις τοιχογραφίες της Πομπηίας δεν θα έφερνε κάτι καινούργιο. Επομένως, ρίχνουμε τους προβολείς μας στον κοινωνικό ρόλο των ζωγράφων», αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης Mario Grimaldi.
Παρουσιάζοντας τα εξαιρετικά έργα τέχνης με τα οποία οι καλλιτέχνες της εποχής διακοσμούσαν τα σπίτια (Domus) όπως το «Σπίτι του τραγικού ποιητή» (House of the Tragic Poet) και το «Σπίτι του τιμωρημένου έρωτα» (House of Punished Love) στην Πομπηία, και βίλες όπως αυτή του Publius Fannius Synistor στο Boscoreale, και επιτρέποντάς μας να ανακαλύψουμε τα εργαλεία της τέχνης – από το τετράγωνο και την πυξίδα μέχρι τα προπαρασκευαστικά σκίτσα και τα δοχεία γεμάτα χρώματα ηλικίας δύο χιλιάδων ετών – η έκθεση αποτυπώνει τη μοναδικότητα αυτού του κόσμου και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών των εικονογράφων, η τέχνη των οποίων οδήγησε σε μια πραγματική επανάσταση μέσα σε λίγους αιώνες.
Μέχρι σήμερα, η εξαιρετικά σημαντική κληρονομιά των εικόνων που άφησαν πίσω τους αυτοί οι καλλιτέχνες – θαυμάσιες τοιχογραφίες με ζωντανά χρώματα, συχνά ζωγραφισμένες σε μεγάλη κλίμακα – συμπυκνώνει τις προτιμήσεις και τις αξίες μιας ευρείας πελατειακής βάσης και μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τους μηχανισμούς που διέπουν την παραγωγή των εργαστηρίων των ζωγράφων.
Πληροφορίες έκθεσης
The Painters of Pompeii | Αρχαιολογικό Μουσείο Μπολόνιας
23 Σεπτεμβρίου -19 Μαρτίου 2023